اطلاعات جالب از ضریح مطهر حضرت علی

اطلاعات جالب پیرامون ضریح مطهر حضرت علی علیه السلام

در وسط حرم مطهر, ضریح مطهر حضرت أمیرالمؤمنین (علیه السلام) قرار دارد. این ضریح از طلا و نقره ساخته شده و با نقشهای بسیار زیبا و با طلای خالص تزیین شده است. شیخ جعفر محبوبه پـیـرامون این ضریح می‌گوید: (این ضریح گرانبهاتر از ضریح قبلی است و بانی ساخت آن, پیشوای طایفه ی بهره، سیف الدین می‌باشد. ساخت این ضریح در هند, پنج سال به طول انجامید و هشتاد هزار دینار هزینه داشت. برای ساخت این ضریح, از ده هزار و پانصد مثقال طلای خالص و دو ملیون مثقال نقره استفاده شد.) (۱)

دکتر حسن الحکیم از روزنامه ی الهاتف چنین نقل می‌کند:

1) ضریح مطهر با استفاده از (۸۷۵۰) مثقال طلای خالص و (۱,۵۰۰,۰۰۰) مثقال نقره ساخته شده است.

۲) شیخ جعفر محبوبه در کتاب خود، تاریخ پرده برداری از ضریح مطهر را ذکر می‌کند: در روز ۱۳ رجب سال ۱۳۶۱هجری، از ضریح مطهر پرده برداری شد. در این روز بسیار مهم، نخست وزیر وقت عراق (نوری السعید) و وزیر کار عراق (عبدالمهدی المنتفکی) و بسیاری از افراد سرشناس و برجسته و فرماندهان نظامی حضور داشتند. طلا و نقره ی بکار رفته در ضریح جدید از ضریح قبلی بیشتر است.

اما ضریح قبلی دارای نقشها و قلمزنی‌های بیشتر و زیباتری بود و بر روی آن آیات و أحادیث بسیاری نقش بسته بود. شیخ جعفر محبوبه تاریخ برداشتن ضریح قدیمی را سال ۱۳۶۱ هجری, در اواخر ماه ربیع الأول ذکر می‌کند.

۳) ضریح کنونی را می‌توان یکی از شاهکارهای هنر اسلامی به شمار آورد. علاوه بر ارزش مادی, این ضریح دارای زیباترین مینا کاری ها و نقشهای قلمزنی شده بر طلا و نقره, می‌باشد. از طرف دخول به صندوق چوبی قبر مطهر, ضمن احادیث نبوی, در انتهای ضلع جنوبی این کتیبه نقش بسته است:

(الحمد لله الذی بتوفیقه تقرب الی الله الملک الحق المبین و الی ولیه علی أمیر المؤمنین امام المتقین العابد لربه حتی أتاه الیقین وصی محمد سید المرسلین المجموع الی میقات شرفه شرف الآخرین و الأولین بعمل هذا الضریح المحفوف بالملایکة المقربین بالفضة الخاصة و الذهب الابریز الثمین عبدالله و عبد ولیه أمیرالمؤمنین الداعی الی حب آل محمد الطاهرین أبو محمد طاهر سیف الدین من بلاد الهند سنة ألف و ثلاثمایة و ستین هجریة ۱۳۶۰هـ).

ضریح قبلی چندین بار ترمیم و بازسازی شده بود تا اینکه ضریح کنونی ساخته شده و به جای ضریح قدیم گذاشته شد. در سال ۱۲۰۲ هجری، ضریحی از نقره بر روی قبر مطهر گذاشته شد.

۴) در سال ۱۲۰۴ هجری, به دستور محمد خان قاجار, بنیانگذار سلسله قاجاریه, بازسازی شد.

۵) آقای سید صادق الفحام النجفی از شاعران و ادیبان نجف أشرف, در دیوان شعری خود, در قصیده ای تاریخ ترمیم ضریح نقره ای (۱۲۰۳هجری) را به صورت ماده تاریخ ذکر می‌کند:

لله صندوق بدیع صنعه لیس له فی الحسن من مضاهی أودعه صانعه عجایباً تجل عن حصر و عن تناهی ... لذاک قد قلت به مؤرخاً قد جددت فیه علم الله

۶) در سال ۱۲۱۱هجری, محمد شاه قاجار ضریحی به همراه فقیه آقا محمد علی هزارجریبی فرستاد. شیخ محمد الکوفی می‌کوید: در سال ۱۲۳۶هجری, ضریح مطهر سست گردید. لذا آن را برداشته و مقداری نقره به آن افزودند و بار دیگر باز گردانده شد. در سال ۱۲۶۲هجری به دستور عباس قلی خان وزیر محمد شاه قاجار, ضریح مطهر ترمیم شد. در بالای این ضریح ابیاتی از قصیده عینیه ابن ابی الحدید و أبیاتی از سید الحمیری و شیخ ابراهیم صادق العاملی نقش بسته است. در سال ۱۲۹۸هجری, با نفقه ی مشیر السلطنة سید محمد شیرازی (از افراد سرشناس دربار ناصرالدین شاه قاجار) ضریح مطهر باز سازی شد. نام بانی و تاریخ بازسازی بر در ضریح، که به صورت محراب ساخته شده، نقش بسته است.

۷) التمیمی در کتاب خود به این ضریح اشاره می‌کند. وی می‌گوید: (بر روی صندوق قبر مطهر, ضریحی فولادی نصب شد و بر روی آن ضریحی نقره ای گذاشته شد. بانی این ضریح حاج مشیر شیرازی بود. بر روی آن با خطی زیبا نام خطاط و تاریخ ساخت (محمد علی الاصبهانی ۱۲۹۸هجری) نقش بسته است. بر قسمت فوقانی آن قصیده ی عینیه ابن ابی الحدید نقش بسته است. تمامی این قصیده در فصل گنبد طلا آورده شده است: یا برق ان جیت الغری فقل له أتراک تعلم من بأرضک مودع و قصیده علامه شیخ ابراهیم بن شیخ صادق العاملی: هذا ثری حط الأثیر لقدره و لعزه هام الثریا یخضع بر گوشه‌های ضریح مطهر آیاتی از قرآن کریم و أسماء الله الحسنی نقش بسته است. و بر گوشه‌های فوقانی نیز، کلاهکهای طلا کاری شده دیده می‌شود.

۸) بعضی از أبیات شعری زیبای شیخ ابراهیم العاملی (متوفی بسال ۱۲۸۳هجری) در مدح حضرت أمیر المؤمنین(علیه السلام), که بر روی ضریح قدیم نقش بسته بودند به این شرح است: هذا ثری حَطِّ الأثیرِ لقدرِه ولعزِه هامَ الثریا یَخْضَعُ کشّافُ داهیةِ القضاءِ عن الوری بعزایمِ، منها القضاءُ یروعُ حزامُ أحزاب الضلالِ، بصارمٍ مِنْ عزمِهِ صبحُ المنایا یَطْلَعُ عَمّ الوجودَ السابغ الجود الذی ضاقتْ بأیدیه الجهاتُ الأربعُ أنیّ تساجِلُه الغیوثُ ندیً ومِنْ جَدْوی نِداه کلَّ غیثٍ یهمعُ أم هل تُقاسُ به البحارُ، وإنّما هل مِنْ ندی أمواجه تتدفعُ فافزعْ إلیه مِن الخطوبِ، فإنَّ مَنْ ألقی العصا بفنایِه، لاَ یَفْزَعُ وإذا حلَلْت بطور سینا مجدَه وشهدت أنوارَ التجلی تَلْمعُ فاخلعْ، إذنْ، نعلیْکَ إنّکَ فی طوی لجلالِ هیبتِهِ فؤادُک یُخلَعُ وقُلْ: السلامُ علیک یا مَن فَضْلُه عَمَّن تمسّکَ بالولا، لا یَمْنَعُ مولای، جُدْ بجمیلک الأوفی علی عبدٍ له، بجمیلِ عفوِک، مَطْمَعُ یرجوک إحساناً ویأملُکَ الرضا فضلاً، فأنت لکلِ فضلٍ مَنْبعُ بعد از ضریح فوق الذکر, ضریح کنونی که در ابتدای فصل از آن یاد شد نصب گردید. در سال ۱۹۸۵ میلادی به کوشش حکومت وقت عراق این ضریح طلا کاری شده و سقف آن با پارچه ابریشم خالص و زر دوزی شده, پوشانده شد.

۹) ارتفاع ضریح مطهر از کف زمین تا بالای تاج طلای آن, حدود (۴متر) و طول آن (۶,۳۵متر) و عرض آن (۵,۱۰متر) می‌باشد. ضریح مطهر را می‌توان به دو بخش اصلی تقسیم کرد. بخش اول ضریح یا پنجره ی نقره ای و بخش دوم تاج طلای بالای ضریح نقره ای. ضریح نقره ای (۱۳) پنجره شبیه ایوان دارد. هر کدام از این پنجره ها با دایراه‌های نقره ای که به یکدیگر بافته شده اند بسته شده است و زائر می‌تواند از پشت این پنجره ها مرقد مطهر را نظاره کند. بالای هر یک از این پنجره ها یک قوس نقره ای با نقشهای برجسته دیده می‌شود و بر جانب هر قوس کلمه ی (یا علی) نقش بسته است. ضریح مطهر از جهت شرقی و غربی دارای جهار پنجره می‌باشد. از جهت شمالی دارای پنج پنجره و اما از جهت جنوبی دارای چهار بنجره و به جای پنجره پنجم دری کوچک برای ورود به داخل ضریح مطهر در نظر گرفته شده است. بین هر یک از پنجره‌های ضریح مطهر, ستونهایی نقره ای و با نقشهای بسیار زیبا به چشم می‌خورند. در گوشه‌های چهار گانه ی ضریح مطهر, چهار ستون که با نقشهای برجسته و خوشه‌های انگور نقره ای تزیین شده اند, قرار دارند. بر روی هر یک از این ستونهای چهار گانه, کلمه ی (و هو العلی العظیم) نقش بسته است. بالای ضریح نقره ای کتیبه ای بر محیط ضریح به جشم می‌خورد. جنس این کتیبه از مینا و نقره می‌باشد و بر روی آن ابیاتی از قصیده ی ابن ابی الحدید نقش بسته است. تاج طلای بالای ضریح نقره ای (بخش دوم ضریح مطهر) به نوبه ی خود به جند بخش تقسیم می‌شود. نخست کتیبه ی طلایی که بر روی آن آیاتی از قرآن کریم با حروف برجسته نقش بسته است. بالای این کتیبه, کتیبه ا ی مقعر با نقشهای برجسته قرار دارد و بالای این نقشها, کتیبه ی طلایی دیکری که بر روی آن احادیث نبوی در مدح حضرت أمیرالمؤمنین(علیه السلام) نقش بسته, دیده می‌شود. بالای این کتیبه نیز (۱۰۴) عدد کل از جنس طلای خالص قرار دارد. بر روی هر یک از این کلها که بر اطراف جهارکانه ی ضریح نصب شده اند اسمی از أسماء الله الحسنی نقش بسته است. بر روی هر یک از کوشه‌های جهار کانه ی تاج طلا یک قندیل از طلای خالص به جشم می‌خورد. بالای قندیل‌های طلا, کتیبه ای بزرگ و محدب با نقشهای بسیار زیبا و چشم گیر دیده می‌شود. بالای این کتیبه نیز, کتیبه ای مقعر به شکل برگهای درخت قرار دارد و بالای آن کتیبه ای دیگر که سوره ی الرحمن بر آن نقش بسته, قرار دارد. بالای کتیبه ی سوره ی الرحمن, (۹۶) قندیل طلا بر گوشه‌های چهار گانه ی ضریح مطهر به چشم می‌خورند.

۱۰) آیات قرآنی و أحادیث نقش بسته بر ضریح مطهر: جهت غربی: بر کتیبه ی طلایی زیر قندیل‌های طلا, این آیات از سوره ی الرحمن نقش بسته است: (خلق الانسان من صلصال کالفخار* و خلق الجان من مارج من نار* فبأی آلاء ربکما تکذبان* رب المشرقین و رب المغربین* فبأی آلاء ربکما تکذبان) بر کتیبه ی طلایی وسط که زیر گلهای طلا کاری شده قرار دارد این أحادیث نبوی نقش بسته اند:

۱. ۱قال رسول الله(صلی الله علیه وآله وسلم): أنا مدینة العلم وعلی بابها.

۲. وقال(صلی الله علیه وآله وسلم): أقضاکم علی.

۳. وقال(صلی الله علیه وآله وسلم): علی منی وأنا منه وهو ولی کل مؤمن ومؤمنة من بعدی.

۴. وقال(صلی الله علیه وآله وسلم): النظر إلی وجه علی عبادة.

۵. وقال(صلی الله علیه وآله وسلم): أنا المنذر وعلی الهادی.

۶. وقال(صلی الله علیه وآله وسلم): علی منی بمنزلة روحی من بدنی.

۷. وقال(صلی الله علیه وآله وسلم): إن علیاً کنفسی.

۸. وقال(صلی الله علیه وآله وسلم): من کنت مولاه فعلی مولاه اللهم والِ من والاه وعادِ من عاداه وانصر من نصره واخذل من خذله وأدر الحق معه حیث دار.

۹. وقال(صلی الله علیه وآله وسلم): علی منی یؤدی دَینی ویقضی عداتی.

۱۰. قال رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم): علی منی وأنا منه ولا یقضی عنی دَینی إلا أنا أوعلی.

۱۱.وقال(صلی الله علیه وآله وسلم): علی خیر البشر ومن أبی فقد کفر.

۱۲.وقال (صلی الله علیه وآله وسلم): من زعم أنه آمن بی وبما أنزل علی وهو یبغض علیاً فهو کاذب لیس بمؤمن.

۱۳.وقال(صلی الله علیه وآله وسلم): کذب من زعم إنه یحبنی ویبغض علیاً من أبغض علیاً فقد أبغضنی ومن أبغضنی فقد أبغض الله ومن أحبه فقد أحبنی ومن أحبنی فقد أحب الله. وقال(صلی الله علیه وآله وسلم): من سبّ علیاً فقد سبّنی ومن سبّنی فقد سبّ الله لا والله لا یخلص الإیمان إلی قلب عبد حتی تخلص مودتی إلی قلبه ولا تخلص مودتی إلی قلب عبد حتی تخلص إلیه مودة علی وکذب من زعم أنه یحبنی ویبغض علیاً.

بر کتیبه ی طلایی بالای ابیات ابن أبی الحدید آیة الکرسی نقش بسته است. وبالآخره کتیبه ای که أبیات ابن أبی الحدید بر روی آن نقش بسته است و دور تا دور ضریح مطهر را فرا گرفته است. جهت شمالی بر کتیبه ی طلایی زیر قندیل‌های طلا ادامه آیات سوره ی الرحمن نقش بسته است: (مرج البحرین یلتقیان* بینهما برزخ لا یبقیان) تا این آیات: (یرسل علیکما شواظ من نار و نحاس فلا تنتصران* فبأی آلاء ربکما تکذبان) بر کتیبه طلایی وسط, زیر گلهای طلایی این أحادیث نبوی نقش بسته اند:

۱. وقال(صلی الله علیه وآله وسلم): من فارقنی فقد فارق الله ومن فارق علیاً فقد فارقنی.

۲. وقال(صلی الله علیه وآله وسلم): أوصی من آمن بی وصدقنی بولایة علی بن أبی طالب فمن تولاه فقد تولانی ومن تولانی فقد تولی الله ومن أحبه فقد أحبنی ومن أحبنی فقد أحب الله ومن ابغضه فقد أبغضنی ومن أبغضنی فقد أبغض الله ومن أبغضه یوشک أن یأخذه.

۳. وقال(صلی الله علیه وآله وسلم): إذا کان یوم القیامة وضعت عن یمین العرش مواید من یواقیت ولؤلؤ یجلس حولها رجال یأکلون ویشربون والناس فی الحساب قال علی فقلت من هؤلاء یا رسول الله قال شیعتک یا علی وأنت إمامهم یوم القیامة.

۴. وقال(صلی الله علیه وآله وسلم): لأعطین الرایة غداً رجلاً یحب الله ورسوله ویحبه الله ورسوله.

۵. وقال(صلی الله علیه وآله وسلم): أنت منی بمنزلة هارون من موسی إلا أنه لا نبی بعدی.

۶. وقال(صلی الله علیه وآله وسلم): أنت أخی ووصی وخلیفتی من بعدی وأبو ولدی تقاتل علی سنتی وتقضی دینی وتنجز عداتی من أحبک فی حیاتک فهو کنز الله له ومن أحبک بعد موتک ختم الله له بالأمن والأمان ومن مات وهو یحبک فقد قضی نحبه بریاً من الآثام ومن مات وهو یبغضک مات میتة جاهلیة وحوسب بما عمل فی الإسلام.

۷. وقال(صلی الله علیه وآله وسلم): خلقت أنا وعلی من نور واحد قبل أن یخلق الله الخلق بأربعة آلف عام فلما خلق الله آدم رکب ذلک النور فی صلبه فلم یزل فی شیء واحد حتی افترقنا فی صلب عبد المطلب ففیّ النبوّة وفیه الخلافة.

۸. وقال(صلی الله علیه وآله وسلم): نادی مناد من السماء یوم أحد لا فتی إلا علی لا سیف إلا ذو الفقار. بر کتیبه طلایی بالای ابیات ابن ابی الحدید سوره ی الدهر, از آیه نخست تا این آیه نقش بسته است: (و یسقون فیها کأسا کان مزاجها زنجبیلا). جهت شرقی برکتیبه طلایی زیر قندیل‌های طلا بقیه آیات سوره ی الرحمن نقش بسته اند: (فاذا انشقت السماء فکانت وردة کالدهان* فبأی آلاء ربکما تکذبان*) تا این آیات: (فیهما من کل فاکهة زوجان * فبأی آلاء ربکما تکذبان) بر کتیبه ی طلایی وسط, زیر گلهای طلا این أحادیث نبوی نقش بسته اند:

۱. وقال(صلی الله علیه وآله وسلم): حب علی شجرة أصلها فی الجنة وأغصانها فی الدنیا فمن تعلق بغصن من أغصانها فی الدنیا أورده الجنة وبغض علی شجرة أصلها فی النار وأغصانها فی الدنیا فمن تعلق بغصن من أغصانها فی الدنیا أورده النار.

۲. وقال(صلی الله علیه وآله وسلم): أنا سید الناس ولا فخر وعلی سید المؤمنین ولا فخر اللهم وال من والاه وعاد من عاداه.

۳. وقال(صلی الله علیه وآله وسلم): صلیت وعلی بن أبی طالب سبع سنین.

۴. وقال(صلی الله علیه وآله وسلم): النظر إلی علی بن أبی طالب عبادة.

۵. وقال(صلی الله علیه وآله وسلم): رأیت لیلة أسری بی علی العرش مکتوباً لا إله إلا أنا وحدی خلقت جنة عدن بیدی محمد صفوتی من خلقی أیدته بعلی.

۶. وقال(صلی الله علیه وآله وسلم): نحن سبعة من ولد عبد المطلب سادة أهل الجنة أنا وعلی وجعفر وحمزة والحسن والحسین والمهدی.

۷. وقال(صلی الله علیه وآله وسلم): ما مررت بأهل سماء إلا وهم یقولون یا محمد استوص بوصیک خیراً ورأیت فی ساق العرش مکتوباً لا إله إلا الله محمد رسول الله أیدته بعلی ونصرته به.

۸. وقال(صلی الله علیه وآله وسلم): یاعلی أنه لن یرد علی الحوض مبغض لک ومن أحبک فهو یرد الحوض معک. وقال(صلی الله علیه وآله وسلم): إن علی بن أبی طالب لیزهر لأهل الجنة ککوکب الصبح لأهل الدنیا. بر کتیبه ی سوم, بالای ابیات ابن ابی الحدید بقیه آیات سوره ی الدهر نقش بسته اند: (عینا فیها تسمی سلسبیلا* و یطوف علیهم ولدان مخلدون اذا رأیتهم حسبتهم لؤلؤا منثورا) تا این آیه: (یدخل من یشاء فی رحمته و الظالمین أعد لهم عذابا ألیما) جهت جنوبی بر کتیبه ی طلایی بالای قندیل‌های طلا بقیه آیات سوره ی الرحمن نقش بسته اند: (متکیین علی فرش بطاینها من استبرق و جنی الجنتین دان) تا آخر سوره. بر کتیبه ی طلایی وسط, زیر گلهای طلا این أحادیث نبوی نقش بسته اند:

۱. قال رسول الله(صلی الله علیه وآله وسلم): من أحب علیاً بقلبه آتاه الله یوم القیامة مثل ثلث ثواب هذه الأمة ومن أحبه بقلبه وأظهر ذلک بلسانه أعطاه الله تعالی ثلثی ثواب هذه الأمة ومن أحبه وأظهر ذلک بلسانه وأعانه بیده أعطاه الله تعالی یوم القیامة مثل ثواب هذه الأمة کاملاً فمن فعل ذلک بالأیمة من ولده فقد فعله به لأن حبهم حبه ونصرتهم نصرته.

۲. قال رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم): علی صاحب لوایی فی الدنیا وهو صاحب لواء الحمد بوم القیامة فیدخل الجنة به بین یدی.

۳. قال رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم): الحسن والحسین سیدا شباب أهل الجنة وأبوهما خیر منهما.

۴. قال رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم): أنت أول الناس بی إیماناً وآخرهم بی عهداً وأول من یصافحنی یوم القیامة.

۵. قال رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم): لا یحبک إلا مؤمن ولا یبغضک إلا منافق.

۶. قال رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم): الحسن والحسین إماما حق قاما أو قعدا وأبوهما خیر منهما.

۷. قال رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم): أنت یعسوب المؤمنین والمال یعسوب المنافقین.

۸. قال رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم): یا علی أنت فی الجنة معی. قال رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم): شیعة علی هم الفایزون. بر کتیبه ی طلایی سوم, بالای أبیات ابن ابی الحدید, سورهای الغاشیة و الانشراح و الکوثر و الاخلاص نقش بسته اند.

روی در ورود به داخل ضریح مطهر این آیات نقش بسته اند: (قل أدعوا الله أو ادعوا الرحمن أیا ما تدعون فله الأسماء الحسنی) بر لنگه‌های در این آیات به چشم می‌خورند: (ادخلوا الباب سجدال و قولوا حطة نغفر لکم خطایاکم و سنزید المحسنین) و (الملایکة یدخلون علیهم من کل باب* سلام علیکم بما صبرتم فنعم عقبی الدار) و (مثل الجنة التی وعد المتقون تجری من تحتها الأنهار اکلها دایم و ظلها) و این أحادیث نبوی در کنار آیات فوق به چشم می‌خورند: (أنا مدینة العلم و علی بابها) و (أول من یدخل الجنة علی بن أبی طالب) طلای ضریح مطهر با هدایای مالی سلطان طایفه بهره در هند و با نظارت بخش پشتیبانی حرم مطهر, تجدید شد.

کار طلاکاری در تاریخ ۲۳ شوال ۱۴۲۶هجری آغاز شد. در طی این پروژه, طلای تاج ضریح مطهر با شیوه ی قلمزنی تجدید شد و هر کدام از أسماء الله الحسنی که بر گلهای طلایی نقش بسته اند با یاقوت سرخ تزیین شدند. طلای ستونهای چهار گانه در گوشه‌های ضریح مطهر نیز در این پروژه تجدید شدند. در روز ۵ شعبان سال ۱۴۲۷هجری مصادف با ولادت با سعادت حضرت امام زین العابدین(علیه السلام), از تاج طلایی جدید ضریح مطهر پرده برداری شد.

صندوق چوبی قبر مطهر (صندوق خاتم) داخل ضریح مقدس, صندوق قبر مطهر قرار دارد.این صندوق از چوب ساج هندی ساخته شده است. منبت کاری ها,کتیبه ها,تزیینات عاج, صدف و چندین گونه از چوب‌های رنگی زیبایی آن را دو چندان کرده است. ساخت این اثر بی نظیر در سال ۱۲۰۲ هجری,۱۷۸۸میلادی به پایان رسید و بر قبر مطهر گذارده شد. طول, عرض و ارتفاع این صندوق به ترتیب (۴,۸۳متر) و (۳,۰۳متر) و (۱,۸۳متر) می‌باشد.

بانی ساخت آن محمد جعفر بن محمد صادق از بزرگان دربار زند می‌باشد. کتیبه ای در جهت غربی صندوق, در قسمت پایین آن, به نام بانی و تاریخ ساخت اشاره دارد: (قد تشرف و وفق باتمام هذا الصندوق الرفیع خالصا لوجه الله تعالی و اخلاصا لولیه و أولیایه کلب عتبة علی أمیرالمؤمنین علی بن أبی طالب (علیه السلام) محمدجعفربن محمدصادق الزند أدام الله تأییده فی سنة (۱۲۰۲هـ)) این تاریخ,به سال اتمام ساخت صندوق اشاره دارد در انتهای کتیبه به کاتب آن (محمد بن علاء الدین محمد الحسینی عام ۱۱۹۸هـ) اشاره می‌شود. تاریخی که جنب نام کاتب در قسمت جنوبی نقش بسته, به سال شروع ساخت صندوق اشاره دارد.

سازنده این صندوق, نجاری شیرازی بوده که نام وی بر روی صندوق نقش بسته است: (عمل بنده خاکسار محمد حسین نجار شیرازی). این شیوه ی نجاری به هنر خاتمکاری مشهور است. پیرامون صندوق دعای جوشن نقش بسته و بر بالای صندوق, و در جهت جنوبی آن سوره (الانسان) با عاج سفید به چشم می‌خورد. در همان قسمت سوره ی القدر و سوره ی الأعلی و در جهت شرقی سوره ی النبأ و العادیات و آیه (یا أیها الرسول بلغ ما أنزل الیک...) ودر جهت شمالی سوره (الملک) و در جهت غربی مجددا آیه (یا أیها الرسول بلغ ما أنزل الیک...) نقش بسته اند.

دیواره و سقفی شیشه ای برای جلوگیری از تراکم غبار, صندوق جوبی را فرا گرفته است. این دیواره شیشه ای در سال (۱۳۶۱هجری) هنگام نصب ضریح جدید, بر صندوق جوبی گذاشته شد. بانی آن, محمدصالح الجوهرچی از زرگران شهر نجف بود. طول,عرض و ارتفاع این دیواره به ترتیب (۵,۱۴متر) و (۳,۳۵متر) و (۲,۲۰ متر) می‌باشد. جنب صندوق چوبی تعدادی از عتیقه جات کم نظیر و گردن بندهای الماس و جواهرآلات مزین به یاقوت و یک تاج طلا مزین به الماس و زمرد قرار دارد. علاوه بر این, یک قندیل طلایی مزین به الماس و یاقوت و زمرد و مروارید درون ضریح دیده می‌شود.

شیخ حسن السبتی در قصیده ای ماده تاریخ نصب دیوار شیشه ای را ذکر می‌کند: یا له صندوق قدس باهرا ساطعا أرخه یغشاه العجاج در طی هجوم وحشیانه ی ارتش رژیم سرنگون شده بعث به شهر نجف و حرم مطهر علوی در سال (۱۹۹۱میلادی), ضریح مطهر و صندوق چوبی داخل آن(صندوق خاتم) نیز آسیب دید. آثار این جنایت هنوز بر روی صندوق جوبی قبر مطهر قابل مشاهده است. جایگاه دو انگشت جایگاه دو انگشت در جهت جنوبی صندوق قبر مطهر, نزدیک بالای سر قرار دارد. در این مکان مجموعه ای از سنگهای قیمتی وجواهرآلاتی که از طرف پادشاهان و افراد سرشناس به حرم مطهر اهدا شده اند قرار دارد.

بر چهارچوب روبه روی جایگاه دو انگشت این آیه از قرآن کریم نقش بسته است: (ان الذین یبایعونک انما یبایعون الله, ید الله فوق أیدیهم). ماجرای جایگاه دو انگشت در برخی از منابع تاریخی ذکر شده است. محدث نوری این ماجرا را ذکر می‌کند. وی می‌گوید: داستان مرة بن قیس گرچه در منابع و کتب معتبر ذکر نشده اما شهرت آن نزد شیعیان بسیار زیاد است و بر کسی پوشیده نمی‌باشد. بلکه معجزه ای می‌باشد که به این شهرت رسیده است. حکیم فردوسی از شعرای قرن پنجم و حکیم سنایی غزنوی از شعرای قرن ششم در حدیقه ی خود آن را ذکر کرده اند. سنایی گفته است این ماجرا یکی از مناقب مسلم می‌باشد.

مولی حسن الکاشی از معاصران علامه حلی, در این باره قصیده ای سروده است. طبق کتاب ذکر شده خلاصه ی این ماجرا چنین است:عالم وارسته سیدنصرالله الحایری از مولی عبدالکریم از کتاب تبصرة المؤمنین و سید محمد صالح الترمذی متخلص به الکشفی از علمای أهل تسنن در کتاب المناقب این ماجرا را نقل می‌کنند و الکشفی می‌گوید این ماجرا طبق اسانید صحیح و معتبر قابل اثبات است: مرة بن قیس مردی کافر بوده و غلامان بسیاری داشت.

روزی مره با افراد قبیله ی خود درباره پدران,اجداد و بزرگان قبیله صحبت می‌کرد. به مره گفته شد اکثر پدران و اجدادت با شمشیر علی بن أبی طالب کشته شدند. مره خشمگین شد و سراغ قبر علی بن أبی طالب را گرفت. به او گفته شد که قبر علی در نجف است. مره نیز سپاهی با دوهزار نفر سوار کار و چند هزار نفر پیاده آماده کرد و به سمت شهر نجف حرکت کرد. وقتی سپاه مره به نجف نزدیک شد مردم داخل شهر تحصن کردند. سپاه مره به مدت شش روز با مردم نجف جنگید تا اینکه توانست گوشه ای از دیوار شهر را ویران کرده به داخل شهر راه بیدا کند. با ورود سپاه مره مردم شهر گریختند. مره به طرف حرم مطهر آمد و به صاحب بارگاه گفت: (ای علی, تو پدران و اجداد مرا کشته ای). و با گفتن این جمله تلاش کرد ضریح مطهر را با شمشیرش بشکافد.

در این لحظه دو انگشت مانند شمشیر ذوالفقار از داخل ضریح بیرون آمد و مره بن قیس را به دو نیم کرد ودر جا دو به سنگ سیاه تبدیل شد. این دو سنگ سیاه به دروازه شهر نجف آورده شدند و هر کس که به زیارت بارگاه أمیرالمؤمنین می‌آمد آنها را با پایش می‌زد. این دو سنگ مدتها در کنار دروازه شهر بودند تا اینکه روزی یکی از خادمان مسجد کوفه آنها را برداشته و به کنار در مسجد کوفه برد و هر زائری که قصد داشت به این دو سنگ لگد بزند از او پولی می‌گرفت و از این راه کسب روزی می‌کرد. سید محمد صالح الترمذی می‌گوید: شیخ یونس از افراد وارسته و سرشناس نجف به من گفت: من یکی از اعضای سنگ شده مره بن قیس را آنجا دیده ام.

گفته می‌شود شیخ قاسم الکاظمی النجفی شارح کتاب (الاستبصار) علیه کسی که این دو سنگ را از شهر نجف بیرون برد دعا می‌کرد و می‌گفت: خداوند خشنود نباشد از کسی که این دو سنگ را از این بارگاه مطهر بیرون کرد و این معجزه باهره را از بین برد. (۱۱) این بقعه از بقعه‌های مشرف به شمار می‌آید. شیخ محمدحسن النجفی در کتاب جواهرالکلام, در باب نکاح, فصل لعان می‌گوید: نفرین و لعنت کردن با ذکر أسماء الله الحسنی که به معنی انتقام و عظمت و هیبت می‌باشد شدیدتر خواهد بود. جای نفرین و لعنت کردن نیز در یکی از بقعه‌های مشرف باشد. مانند بین رکن و مقام در مسجدالحرام در مکه مکرمه و در مسجد الأقصی نزدیک صخره در بیت المقدس و نزدیک قبر مطهر رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) در مدینه منوره و در مکان معروف به دو انگشت در بارگاه مطهر حضرت أمیرالمؤمنین(علیه السلام) نزدیک بالای سر مبارک.

یادداشت ها

۱. ماضی النجف و حاضرها, جعفر محبوبه ۷۶:۱ و مشهد الامام, محمد علی التمیمی ۲۱۸:۱

۲. المفصل, حسن الحکیم ۶۰:۲

۳. ماضی النجف و حاضرها, جعفر محبوبه

۴. نزهة الغری, محمد الکوفی ۷۰

۵. همان, ۷۰

۶. ماضی النجف و حاضرها, جعفر محبوبه ۷۴:۱

۷. رک: المفصل, حسن الحکیم ۵۸:۲ ــ ۶۰

۸. رک: مشهد الامام, محمد علی التمیمی ۲۱۰:۱ ــ ۲۱۳

۹. المفصل، حسن الحکیم ۶۲:۲

۱۰. با دقت کردن به ضریح مطهر در هنگام مشرف شدن, می‌توان بخشهای زیبا و بیچیده ی این بخش از ضریح را مشاهده کرد.

۱۱. تاریخ النجف الأشرف, محمد حسین حرزالدین ۴۴۵ ــ