شاید بتوان مدعی شد اگر کسی در دهه محرم قصد کند غذایی به دست آورد دست خالی بر نمی‌گردد، خوان نعمتی گسترده میشود که فقیر و غنی بر سر آن می‌نشینند و از آن روزی می‌خورند.
قاعدتا وقتی نذورات کوچک جمع میشوند، یک سفره‌ی بزرگ قطعاً از برکات و تخفیف‌هایی در تهیه مواد اولیه‌ی خود بهره‌مند میشود و این امتیازی است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت و سبب اطعام تعداد بیشتر با هزینه کمتر و اسراف کمتری میشوند. البته بعضی موسسات هم طرح‌های خلاقانه‌تری در چنته دارند مثلاً در دوره‌ی کرونا حتی هیئات مذهبی ماده‌ی خام آماده‌سازی غذای هر ساله‌ی خود را به صورت خام در بسته‌های آذوقه از طرف هیئت به درب منازل ارسال می‌کردند.
خدا در حوزه‌هایی سفره‌ای پهن کرده و اینکه هر کسی چه بهره‌ای از آن ببرد را به ذوق، سلیقه، توان و ... فرد گذاشته است. ما در دنیا با گستره‌ای از اعمال خیر روبه‌رو هستیم که در انجام آن‌ها مختار هستیم و هر شخص میتواند با توجه به روحیات و خصوصیات خود به بخشی از این طیف، بیشتر از بقیه بپردازد. اگر شخصی دیگر متناسب با افکار خود به رسیدگی به بخش دیگری از این طیف گسترده تمایل داشته باشد، نمی‌تواند گروه‌های دیگر را محکوم به کم‌کاری و یا اشتباه کند. اساساً سنجش برخی از چیزها با هم بیجاست و ذوق افراد نسبت به کارهای خیر متفاوت است عده‌ای ذوق مدرسه سازی و عده‌ای ذوق بیمارستان سازی دارند و برخی ذوق ساخت مسجد دارند. صد البته در تقابل قرار‌دادن این امور خیر با هم و قیاس آن‌ها کار نادرستی است. دو ساعت وقت برای زیارت داریم شخصی ترجیح می‌دهد دعا کند دیگری می‌خواهد نماز بخوانـد و کسـی می‌خواهـد بـه ضریح نگاه کند این‌ها همه سلیقه ایست و هیچ‌کدام خطا نیست.
البته شاید این سوال همواره به چشم آید که اگر هزینه‌کردن‌های در عزاداری و زیارت را جهت دارالایتـام و بیمارسـتان، مدرسه، جهیزیه، مسکن، اشتغال و ... هزینه کرد، بهتر نیست؟ و یا زمانی‌که افراد در روضه صرف می‌کنند، اگـر هـر کـدام یـک کتـاب بخواننـد سبب ارتقاء فرهنگ جامعه میشود! فرد عالمی که در روضه‌ها شرکت می‌کند این زمان را صـرف نوشـتن کتـابی مفیـد درباره امام حسین علیه‌السلام کند بهتر نیست!
معمولا این سوالات با ایجاد یک فضای دو قطبی و رو در رو قرار دادن دو عمل خیر مطرح میشود. در فضای دین الهی و بر اساس صریح آیات و روایات که َ مَنْ یُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ فَإِنَّها مِنْ تَقْوَى الْقُلُوب (آیه 32 سوره حج) تعظیم شعایر الهی یکی از اعمال خیر است و در این زمینه قطعا برگزاری مراسم عزاداری سیدالشهدا و توجه به ایشان مصداقی از بزرگداشت دین الهی و دارای جایگاه رفیعی است. حال ترجیح اینکه کدامیک از این دو عمل خیر بهتر است در فضای دینی آسان نیست. البته اگر فضای دینی و دستورات الهی کنار گذاشته شود و فقط توجه به ابعاد خاص دنیایی شود این سوالات کمی جایگاه خواهد داشت. اما وقتی ترازوی الهی به میان بیاید همان خدایی که در خلقت فقرا را قرار داده و دستور به مراقبت و رفع نیازهای آنان داده، همان خداوند دستور به بزرگداشت این شعایر را داده است.
البته اگر صرفا هم به این مناسک نگاهی دنیایی و غیر الهی شود شاید نتوان به راحتی این مراسم را کنار گذاشت. چرا که در چنین مناسکی خیرین و مشتاقان گرد هم می‌آیند و به انجام کارهایی هم‌دلانه می‌پردازند از اطعام و صدقه تا آزاد سازی زندانیان و کمک به ایتام.
البته در مورد مسائل اجتماعی هم رویکرد آماری چنین می‌نماید که طبق تحقیقات پژوهشکده‌های پلیس و آمارهای ارائه شده میزان وقوع جرم و جنایت در ماه محرم کاهش می‌یابد. این امر ناشی از اثرگذاری این ماه در درون انسان‌ها است. قرار گرفتن انسان در فضای معنوی هم‌چون محرم سبب میشود، رفتارهای ناشی از سرشت درونی و هم‌چنین اعتقادات دینی و مذهبی بروز یابد، چرا که هر کس به قدر وسع می‌کوشد خود را در صف دلباختگان حضرت جا کند و به رنگ عزاداران ابا عبدالله در آمده و زندگی خود را در این بازه‌ی کوتاه به شکل دیگری بیاراید.
البته در طول تاریخ مواردی بسیار اتفاق افتاده که همین فقرا و نیازمندان واقعی جامعه با عشق و محبت واقعی به اهل بیت، در این امور و نذری‌ها سهیم میشوند و این در حالی است که خود بسیار نیازمند و گرفتار هستند! این عشق و محبت را چگونه می‌توان توجیه کرد؟! نمونه بارز و شاهد عینی آن در ایام اربعین تصویر میشود که خانواده‌های عراقی گاهی حتی یک سال صرفه‌جویی می‌کنند، از لباس و خوراک خود می‌کاهند، تنها به عشق ایام اربعین، به عشق دهه‌ای که در موکب‌های خود از زوار اباعبدالله بهترین پذیرایی را داشته باشند و حتی از آن بالاتر اینکه گاهی برای این امر قرض می‌کنند! آیا هیچ عقل اندیشمندی که صرفا امور را دنیوی میبیند این امور را می‌پذیرد و توضیح و توجیهی برای آن وجود دارد؟!
و البته که در هر حرکتی آفاتی وجود دارد که باید با فرهنگ سازی درست و دور‌اندیشی تعداد آن را به حداقل رساند. مثل اسراف، ایجاد زباله هایی از ظروف در سطح شهر و...که این موارد ناشی از ویژگی‌های تربیتی جامعه است، فارق از اینکه چه مناسبتی و چه مجلسی به پا شده در هر رویداد بزرگی، احتمال رخداد آن بوده و هست. البته وجود تالی فاسد در انجام دادن یک فعل نیک، ترک آن فعل را نتیجه نمی‌دهد. آیا عاقلانه است به خاطر تالی‌فاسدهایِ زیاده‌روی در انجام یک کار خوب، "کنار گذاشتن" آن کار خوب را نتیجه بگیریم؟ روش عاقلانه از بین بردن تالی‌فاسدهای فعل خوب است، نه حذف آن فعل. برای مثال در زمان پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله وسلم خانواده‌ی بعضی اصحاب به ایشان مراجعه مـی‌کردنـد و از شـدت عبـادت همسرانشان که سبب عدم توجه و دوری گزینی‌شان از خانواده می‌شد به حضرت شکایت می‌کردند. پیامبر اکرم صـلی‌الله علیه وآله وسلم رفتار آنان را تایید نمی‌کردند ولی به آنان نمی‌فرمودند عبادت را ترک کنید بلکه آنان را به اعتـدال بـین عبادت و رسیدگی به سایر امور زندگی امر می‌کردند.(و کذلک جعلناکم امتا وسطا لتکونوا شهدا الی الناس...بقره/143)
در زمانه‌ای هستیم که تعاملات اجتماعی، دیالوگ و تبادل نظر بین افراد جامعه نیازی ضروری می‌نماید و فراهم شدن بستری به این وسعت با یک هدف مشترک و هم‌سو در ایجاد اتحاد و هم‌دلی قطعاً موثر خواهد بود. در این فضا رواداری و تساهل میتواند افراد را به این سو نزدیک کند. البته نباید از نقد سالم غافل شد زیرا وقتی نقد مجال طرح نمی‌یابد، درون افراد، به صورت خصومت انباشته به کینه و بغض مخرب تبدیل شده و منجر به بروز رفتارهای نادرست بین افراد جامعه می‌گردد.
لذا آنچه عیان است نزاع مدعیان رواداری با دیگر اندیشه‌ها در قالبی متفاوت رخ می‌نماید، عباراتی هم چون "عقیده‌ی هر کسی محترم است" که به نوعی مفهوم رواداری را بیان می‌کند، این مهم را می‌طلبد که همه‌ی اندیشه‌ها من جمله، تفکر و عملکرد شیعه هم در گستره‌ی جامعه مورد احترام و حسن قضاوت قرار گیرد و از امتیاز و نتیجه‌ی این رویکرد بهره مند گردد و مراعات امری متقابل و دو‌سویه است. لذا اگر ما برای پیشبرد اغراض فردگرایانه، به تخریب زمینه ایفای نقش دیگران بپردازیم، آن‌گاه، انتظار تعامل و پذیرش از سوی فرد مقابل، انتظاری نامعقول خواهد بود. تعمیق روابط بین آحاد جامعه، نیازمند تصحیح روابط بین فردی، ترمیم اخلاق و رواداری است، با این امید که صلح و ثبات را ثمر دهد. البته همانطور که در زیارت عاشورا هم میخوانیم وجود مقدس امام حسین علیه السلام میتواند محوریت این رواداری و ثبات باشد آنجا که میخوانیم یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ إِنِّی سِلْمٌ لِمَنْ سَالَمَکُم که ما با هرکس که با تو در صلح و سازش باشد ما نیز با او در صلح و سازشیم. لذا محرم میتواند نوید دهنده صلح و سازش در بین طبقات مختلف اجتماعی جامعه ما باشد.
+/
تحریریه سایت فطرت
