دعایی که امام علی (علیه السلام) در لحظه افطار می‌خواند
روایت شده که امیرالمؤمنین(علیه السلام) هرگاه می‌خواست افطار کند، می‌گفت: «بِسْمِ اللّهِ اَللّهُمَّ لَکَ صُمْنا وَعَلی رِزْقِکَ اَفْطَرْنا فَتَقَبَّلْ مِنّا اِنَّکَ اَنْتَ السَّمیعُ الْعَلیمُ»؛ خدایا برای تو روزه گرفتیم و با روزی تو افطار کنیم، پس از ما بپذیر که به راستی تو شنوا و دانایی.
حجت‌الاسلام سید حسن هاشمی جزی، مدیرگروه اخلاق مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی به مناسبت فرا رسیدن ماه رمضان، ماه مهمانی خدا و ماه بهار قرآن یادداشتی نوشته که در پی می‌آید: چرایی نامگذاری این ماه به نام رمضان ماه رمضان نهمین ماه از ماه‌های قمری و بهترین ماه سال است، واژه رمضان از ریشه «رمض» و به معنی شدت تابش خورشید بر سنگریزهاست، می‌گویند چون به هنگام نامگذاری ماه‌های عربی، این ماه در فصل گرم تابستان قرار داشت، ماه «رمضان» نامیده شد، ولی از سوی دیگر، «رمضان» از اسماء الهی است، این ماه، ماه نزول قرآن و ماه خداوند است و شب‌های قدر در آن قرار دارد، در این ماه درهای آسمان و بهشت گشوده و درهای جهنم بسته می‌شود و عبادت در یکی از شب‌های آن شب قدر بهتر از عبادت هزار ماه است رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: خدای عزوجل می‌فرماید: «هر عمل فرزند آدم برای اوست، غیر از روزه که آن برای من است و من پاداش آنرا می‌دهم و روزه سپری است (در مقابل دورخ یا گناهان) و چون روز روزه، یکی از شما باشد، باید ناسزا نگویید و فریاد نکشید و با کسی در گیر نشوید، اگر کسی او را دشنام داد و یا با او جنگ کرد باید بگوید: من روزه دارم و سوگند به ذاتی که جان مصطفی در ید اوست، همانا بوی دهن روزه‌دار در نزد خداوند (ج) از بوی مشک نیکوتر است و برای روزه‌دار دو شادی است که بدان شاد می‌شود، یکی که چون افطار کند، شاد می‌شود و دیگری که چون پروردگارش را ملاقات کند به روزه‌اش شاد می‌شود. شیخ صدوق به سند معتبر از حضرت امام رضا (علیه السلام) روایت کرده است که ایشان از پدران بزرگوار خود از حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) که فرمود: برای ما روزی حضرت رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) خطبه‌ای خواند و پس فرمود: «اَیُّها النّاس به درستی که به سوی شما ماه خدا با برکت و رحمت و آمرزش روی کرده است، ماهی است که نزد خدا بهترین ماه‌ها است و روزهایش بهترین روزها است و شب‌هایش بهترین شب‌ها است و ساعت‌هایش بهترین ساعت‌ها است و آن ماهی است که خوانده‌اند شما را در آن به سوی ضیافت خدا و در آن از اهل کرامت خدا شدید، نَفَس‌های شما در آن ثواب تسبیح دارد و خواب شما ثواب عبادت دارد و عمل‌های شما در آن مقبول است و دعاهای شما در آن مستجاب است، پس از پروردگار خود سوال کنید، به نیّت‌های درست و دل‌های پاکیزه از گناهان و صفات ذمیمه که توفیق دهد شما را برای روزه داشتن آن و تلاوت کردن قرآن در آن». حضرت صادق (علیه السلام) وصیّت کردند و فرمودند: «هرگاه روزه داری، می‌باید که روزه‌داری گوش و چشم و مو و پوست و جمیع اعضای تو، یعنی از محرّمات بلکه از مکروهات و فرمود باید که روزِ روزه‌داری تو مانند روزِ افطار تو نباشد» و نیز فرموده که: «روزه نه همین ترک از خوردن و آشامیدن است؛ بلکه باید در روز روزه زبان خود را از دروغ نگاه دارید و دیده‌های خود را از حرام بپوشانید و با یکدیگر نزاع مکنید و حَسَد مبرید و غیبت مکنید و مجادله مکنید و سوگند دروغ مخورید، بلکه سوگند راست نیز نخورید و دشنام مدهید و فحش مگویید و ستم مکنید و بی‌خردی مکنید و دلتنگ مشوید و از یاد خدا و از نماز غافل نشوید و خاموش باشید، از آنچه نباید گفت و صبر کنید و راستگو باشید و از اهل شرّ دوری کنید و از گفتار بد و دروغ و افتراء و خصومت کردن با مردم اجتناب کنید و گمان بد بردن و غیبت کردن و سخن چینی کردن و خود را مُشْرِف به آخرت دانید و منتظر فَرَج و ظُهور قایم آل محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) باشید و آرزومند ثواب‌های آخرت باشید و توشه اعمال صالحه برای سفر آخرت بردارید. بر شما باد به آرام دل و آرام تن و خضوع و خشوع و شکستگی و مذلّت مانند بنده‌ای که از آقای خود ترسد و ترسان باشید از عذاب خدا و امیدوار باشید رحمت او را و باید پاک باشد، ای روزه‌دار دل تو از عیب‌ها و باطن تو از حیله‌ها و مکرها و بدن تو از کثافت‌ها پاک باشد و بیزاری بجوی به سوی خدا از آنچه غیر اوست و در روزه ولایت خود را از برای او خالص گردانی و خاموش باشی از آنچه حق تعالی را از آن در آشکارا و پنهان نهی کرده است و بترسی از خداوند قهار آنچه سزاوار ترسیدن او در پنهان و آشکار است و روح و بدن خود را به خدای عزّوجلّ در ایّام روزه خود ببخشی و دل خود را از برای محبّت او و یاد او فارغ گردانی و بدن خود را در آنچه خدا تو را امر کرده است، به کار فرمایی و خوانده است به سوی آن اگر همه اینها را به عمل آوری، آنچه سزاوار روزه داشتن است، به عمل آورده‌ای و فرموده خدا را اطاعت کرده‌ای و آنچه کم کنی از آنها که بیان کردم از برای تو به قدر آن از روزه تو از فضل آن و ثواب آن کم می‌شود». فواید روزه روزه فواید جسمی و روحی فراوان دارد، شفابخش جسم و توان‌بخش جان است، پاک کننده آدمی از رذایل حیوانی، در ساختن فرد صالح و اجتماع به سامان بسیار موثر است، در تهذیب و تزکیه نفس و رهاندن انسان از روزمرگی و واماندگی در نیازهای تن تأثیر بسزایی دارد، فواید طبی و بهداشتی روزه که از سودمندی‌های کوچک این فریضه انسان ساز است، به حدی است که شاید نیاز به توضیح و تکرار نداشته باشد و بیشتر مردم کم و بیش از آن آگاهند، ما به اختصار به گوشه‌ای از این فواید انسان ساز اشاره می‌کنیم: معده و دستگاه گوارش از اندام پرکار بدن آدمی است، با سه وعده غذا که معمول مردم است؛ تقریباً در همه ساعات دستگاه گوارش به هضم و تحلیل و جذب و دفع مشغول است، روزه باعث می‌شود از یکسو این اعضا استراحت کنند و از فرسودگی مصون بمانند و نیروی تازه‌ای بگیرند و از سوی دیگر ذخایر چربی که زیان‌های مهلکی دارند، تحلیل رفته و کاسته شوند. در روایات اسلامی حتی به فواید جسمی روزه نیز تصریح شده تا برخی از سست عنصران، اگر نه با ایمان کامل لااقل با توجه به فواید بهداشتی روزه این فریضه ثمر بخش را بجای آورند و از سودمندی‌های گوناگون آن در حد خود بهره‌ور شوند، پیامبر گرامی اسلام در همین رابطه فرموده‌اند: «صوموا تصحوا»، «روزه بگیرید تا سالم بمانید» و نیز در روایات بسیاری پیشوایان گرامی اسلام فرموده‌اند: «معده آدمی خانه بیماری‌های اوست و پرهیز از غذا درمان آن است». آداب افطار و سایر اعمال در شب‌های ماه رمضان اعمالی است که در شب‌های ماه رمضان باید بجا آورد و آن چند امر است: - اوّل افطار است و مستحب است که بعد از نماز شام افطار کند، مگر آنکه ضعف بر او غلبه کرده باشد یا جمعی منتظر او باشند. - دوّم آنکه افطار کند با چیز پاکیزه از حرام و شُبهات و بهتر آن است که به خرمای حلال افطار کند تا ثواب نمازش چهارصد برابر شود و به خرما، آب، رطب، لبن، حلوا، نبات و به آب گرم به هر کدام که افطار کند، نیز خوب است. - سوّم آنکه در وقت افطار دعاهای وارده آن را بخواند از جمله آنکه بگوید: «اَللّهُمَّ لَکَ صُمْتُ وَعَلی رِزْقِکَ اَفْطَرْتُ وَعَلَیْکَ تَوَکَّلْتُ»؛ «خدایا برای تو روزه گرفتم و با روزی تو افطار کنم و بر تو توکل کنم» تا خدا عطا کند به او ثواب هر کسی را که در این روز روزه داشته و اگر دعای «اَللّهُمَّ رَبَّ النّورِ الْعَظیمِ» را که سیّد و کفعمی روایت کرده‌اند، بخواند فضیلت بسیار یابد و روایت شده که حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) هرگاه می‌خواست افطار کند، می‌گفت: «بِسْمِ اللّهِ اَللّهُمَّ لَکَ صُمْنا وَعَلی رِزْقِکَ اَفْطَرْنا فَتَقَبَّلْ مِنّا اِنَّکَ اَنْتَ السَّمیعُ الْعَلیمُ»؛ «خدایا برای تو روزه گرفتیم و با روزی تو افطار کنیم، پس از ما بپذیر که به راستی تو شنوا و دانایی» - چهارم در لقمه اوّل بگوید: «بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرّحَیمِ یا واسِعَ الْمَغْفِرَةِ اِغْفِرْ لی» تا خدا او را بیامرزد و در خبر است که در آخر هر روز از روزهای ماه رمضان خدا هزار هزار کس را از آتش جهنّم آزاد می‌کند پس از حق تعالی بخواه که تو را یکی از آنها قرار دهد. - پنجم در وقت افطار سوره قدر بخواند. - ششم در وقت افطار تصدّق کند و روزه‌داران را افطار دهد، اگر چه به چند دانه خرما یا شربتی آب باشد و از حضرت رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) مرویست که کسی که روزه‌داری را افطار دهد، از برای او خواهد بود مثل اجرِ آن روزه‌دار بدون آنکه از اجر او چیزی کم شود و هم از برای او خواهد بود مثل آن عمل نیکویی که به جا آورد آن افطار کننده به قوه آن طعام و آیت‌الله علامه حلّی در رساله «سَعدِیَّه» از حضرت صادق (علیه السلام) نقل کرده که فرمود هر مؤمنی که مؤمنی را لقمه‌ای اطعام کند، حق تعالی برای او اجر کسی که سی بنده مؤمن آزاد کرده باشد، در ماه رمضان بنویسد و نزد حق تعالی یک دعای مستجاب از برای او باشد. - هفتم در هر شب خواندن هزار مرتبه سوره قدر وارد است. - هشتم در هر شب صد مرتبه سوره دخان را بخواند، اگر میسّر شود. - نهم سیّد روایت کرده که هر که این دعا را بخواند، در هر شب ماه رمضان آمرزیده شود، گناهان چهل سال او: «اَللّهُمَّ رَبَّ شَهْرِ رَمَضانَ الَّذی اَنْزَلْتَ فیهِ الْقُرْآنَ وَافْتَرَضْتَ علی عِبادِکَ فیهِ الصِّیامَ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَارْزُقْنی حَجَّ بَیْتِکَ الْحَرامِ فی عامی هذا وَ فی کُلِّ عامٍ وَاغْفِرْ لی تِلْکَ الذُّنُوبَ الْعِظامَ فَاِنَّهُ لا یَغْفِرُها غَیْرُکَ یا رَحْمنُ یا عَلاّمُ» «خدایا ای پروردگار ماه رمضان که در آن قرآن را فرستادی و بر بندگان روزه را در این ماه واجب کردی درود فرست بر محمد و آل محمد و روزیم گردان حج خانه محترم خود کعبه را در این سال و در هر سال و بیامرز برایم این گناهان بزرگ را که به راستی نیامرزد، آنها را جز تو ای بخشاینده و ای بسیار دانا» - دهم در هر شب بعد از مغرب دعای حجّ را (اللهم ارزقنی حج بیتک الحرام...) را بخواند. رمضان ماه قرآن زراره از امام محمدباقر علیه‌السلام حدیث روایت می‌کند که فرمود: در دهه دوم ماه رمضان قرآن را بردار و باز کن و پیش رویت بگذار و (این دعا را) بخوان: «اللهم انی اسیلک بکتابک المنزل و ما فیه و فیه اسمک الاعظم الاکبر و اسماوک الحسنی و ما یخاف و یرجی ان تجعلنی من عُتَقایک من النار» و هر حاجتی که خواهی از خدا بخواه. و نیز آن حضرت (علیه السلام) فرمودند: «لکل شیء ربیع و ربیع القرآن شهر رمضان»؛ « هرچیز بهاری دارد و بهار قرآن ماه رمضان است». (اصول کافی، جلد۲) رویدادهای مهم تاریخی ماه رمضان ۱)روز اول، ولایتعهدی امام رضا(علیه السلام) سال۲۰۱ هجری قمری ۲)روز اول، جنگ تبوک سال ۹ هجری قمری ۳)دهم ماه، آمدن نامه‌های اهل کوفه برای امام حسین(علیه السلام) سال ۶۰ هجری قمری ۴)دوازدهم ماه، بستن عقد اخوت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)با حضرت علی(علیه السلام) سال اول هجری قمری (و صحابه و مهاجرین با یکدیگر) ۵)پانزدهم ماه، ولادت امام حسن (علیه السلام) سال ۳ هجری قمری ۶)هفدهم ماه، معراج پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) سال ۵ هجری ۷)هفدهم ماه، جنگ بدر سال ۲ هجری ۸)نوزدهم ماه، ضربت خوردن علی(علیه السلام) سال ۴۰ هجری ۹)بیستم ماه، فتح مکه سال ۸ هجری ۱۰)بیست و یکم، شهادت حضرت علی(علیه السلام) سال۴۰ هجری ۱۱)شب‌های نوزدهم یا بیست ویکم یا بیست وسوم ماه، شب نزول قرآن.
شیعه آنلاین
