شیخ کلینی مشهورترین دانشمند و فقیه و محدث شیعه در نیمه اول قرن چهارم هجری قمری است که حوالی تهران امروزی متولد شد.
به گزارش"شیعه نیوز"به نقل از مهر، شیخ ابوجعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق رازی معروف به کلینی، شیخ کلینی، ثقه الاسلام کلینی به سال 285 هجری قمری و مطابق با 249 شمسی در زمان امام حسن عسکری (علیه السلام) در حوالی تهران متولد شد.
محل تولد وی روستای کلین از روستاهای قدیمی پیرامون تهران در 38 کیلومتری شهر ری و نزدیک حسن آباد قم بوده و به همین دلیل هم به رازی یعنی منسوی به ری هم خوانده می‌شود.
ابوجعفر کلینی در کودکی نزد پدر و دایی خود علوم اسلامی را فرا گرفت و سپس با منابع رجالی و حدیثی آشنا شد و بعد از آن برای کسب علم و دانش به شهر ری رفت.
شیخ کلینی در ری، قم، بغداد، کوفه و دیگر ممالک اسلامی در نیمه دوم سده سوم هجری دانشمندان بزرگ، فقها و محدثان بسیاری را ملاقات کرد و از آنان به اجازاتی دریافت کرد.
اساتید بزرگی همچون احمد بن محمد بن عاصم کوفی، حسن بن فضل بن زید یمانی، محمد بن حسن صفار، سهل بن زیاد آدمی رازی، محمد بن حسن طایی، محمد بن اسماعیل نیشابوری، احمد بن مهران، احمد بن ادریس قمی، عبدالله بن جعفر حمیزی به او علوم فقه و حدیث و رجال و سایر علوم اسلامی را آموختند.
شیخ کلینی کتابهایی نگاشته که از آن میان می‌توان به الکافی، الرجال، الرد علی القرامطه، رسایل الائمه علیهم السلام و یک مجموعه شعر که مشتمل بر اشعار و قصایدی است که شعرا در مناقب و فضایل اهل بیت (علیه السلام) سروده اند.
ثقه الاسلام کلینی همچنین شاگردان بسیاری نیز تربیت کرد که امروزه بسیاری از فقها و محدثین بنام و مشهور شیعه از شاگردان وی به حساب می‌آیند.
از شاگران وی می‌توان به ابن ابی رافع صمیری، احمد بن احمد کاتب کوفی، احمد بن علی بن سعید کوفی، ابوغالب احمد بن رازی، جعفر بن محمد بن قولوبه قمی، علی بن محمد بن موسی دقاق، محمد بن ابراهیم نعمانی معروف به ابن ابی زینب، محمد بن احمد صفوانی، محمد بن احمد سنانی زاهری مقیم ری، محمد بن علی ماجیلویه، محمد بن محمد عصام کلینی و هارون بن موسی اشاره کرد.
شیخ ابوجعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق رازی معروف به شیخ کلینی و یا ثقه الاسلام کلینی در سال328 قمری مطابق با 319 هجری شمسی روزی که مصادف با مبداء غیبت امام زمان (عج) بود در سن 70 سالگی در بغداد در گذشت.
یکی از بزرگان شهر بغداد به نام ابوقیراط محمد بن جعفر حسنی بر پیکر پاکش نماز خواند و او را در باب الکوفه در ناحیه شرقی رود دجله کنار پل قدیم بغداد به خاک سپردند که امروزه مزارش زیارتگاه مسلمانان است.
شیخ کلینـی از محضر اساتید برجسته ای که هـر یک در عصـر خـود از نـوابغ روز گار بشمار می‌رفتنـد کسب فیض نموده است که بـرخـی از آنها عبـارتند از:
1ـ احمد بن محمد بن عاصم کوفی.
2ـ حسن بن فضل بن زید یمانی.
3ـ محمد بن حسن صفار.
4ـ سهل بن زیاد آدمی رازی.
5ـ محمد بن حسن طایی.
6ـ محمد بن اسماعیل نیشابوری.
7ـ احمد بن مهران.
8ـ احمد بن ادریس قمی.
9ـ عبدالله بن جعفر حمیری.
همچنین بسیاری از فقها و محـدثیـن بنام شیعه که مشاهیـر علمای ما بـوده انـد از جمله شاگـردان کلینـی به شمار می‌رونـد:
1ـ ابـن ابـی رافع صمیـری.
2ـ احمد بن احمد کاتب کوفی.
3ـ احمد بن علی بن سعید کوفی.
4ـ ابو غالب احمد بن زراری.
5ـ جعفر بن محمد بن قولویه قمی.
6ـ علی بن محمد بن موسی دقاق.
7ـ محمـد بن ابـراهیـم نعمانـی معروف به ابـن ابـی زینب.
8ـ محمد بـن احمد صفوانی.
9ـ محمـد بـن احمـد سنـانـی زاهـری مقیـم ری.
10ـ محمد بن علی ما جیلویه.
11ـ محمـد بـن محمـد بـن عصـام کلینی.
12ـ هارون ابن موسی.
مهمترین و بزرگترین تالیف شیخ کلینی بدون شک اصول کافی است که باعظمت ترین کتب شیعه نیز می‌باشد اما تالیفات دیگر کلینی نیز قابل توجه ومورد مراجعه محدثان و فقها دراعصار مختلف بوده اند که از جمله آنها می‌توان به کتب زیر اشاره کرد.
1ـ کتاب رجال
2ـ کتاب رد بر قرامطه
3ـ کتـاب رسایل ائمه علیهم السلام
4ـ کتاب تعبیر الرویا
5ـ مجمـوعه شعر، مشتمل بـر قصـایـدی که شعرا در منـاقب و فضایل اهل بیت عصمت و طهارت علیه‌السلام سـروده اند.
6ـ کتاب کـافی (کتاب با عظمت کافـی که مهمتـریـن اثـر کلینـی و بلکه جـامعـه شیعه است مشتمل بـر سه بخش است:
الف: اصول کافی
ب: فروع کافی
ج: روضه کافی) کتاب اصول کافی دارای 16199 حدیث از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم و ائمه اطهار علیه‌السلام بـوده و مشتمل بر سـی کتاب است.
معروف تـریـن تألیفات کلینـی کتاب بـا عظمت و گـرانقـدر و نفیـس (کـافـی) است. جمله ای است منسـوب به امام زمان (عج) که فرمـود: (الکافـی کاف لشیعتنا) کافی شیعیان ما را کفایت می‌کند.
کافـی نخستیـن کتاب از کتب اربعه است سه کتاب دیگر عبارتنـداز:
1-مـن لا یحضـره الفقیه از شیخ صـدوق
2-تهذیب از شیخ طوسی.
3-استبصار از شیخ طوسی.
ایـن چهار کتاب از یازده قرن پیـش تا کنون ماخذ کتب فقه و حدیث مـا و مـرجع محـدثیـن و مستنـد مجتهدیـن بزرگ شیعه امامیه در استنباط احکام شرعی می‌باشند.
گفتار بزرگان درباره کلینی
1ـ نجاشی می‌گوید: او در زمان خـود، شیخ و پیشـوای شیعه در شهر ری بـود و حدیث را از همه بیشتر ضبط کرده و بیشتر از همه مـورد اعتماد است.
2ـ ابـن طاووس می‌گـویـد: تـوثیق و امانت شیخ کلینـی مـورد اتفاق همگان است.
3ـ ابـن اثیر می‌گـویـد: او به فرقه امامیه در قرن سـوم، زنـدگـی تـازه ای بخشیـد و عالـم بزرگ و فاضل مشهور در آن مذهب است.
4ـ ابـن حجر عسقلانی می‌گوید: کلینـی از روسا و فضلای شیعه در ایام مقتدر عباسی است.
5ـ محمد تقـی مجلسـی می‌گـوید: حق ایـن است که در میان علما شیعه مانند کلینی نیامده است و هر کـس در اخبار و ترتیب کتاب او دقت کند، در می‌یابـد که از جانب خـداونـد مـورد تاییـد بـوده است.
هجرت:
عصر کلینی را باید (عصر حدیث) نامید. نهضتـی که برای یافتـن، شنیـدن و نـوشتـن احادیث و روایات آغاز شـده بـود، سراسر ممالک اسلامی را فراگرفته بـود. کلینی را می‌تـوان یکـی از تشنگان پاک باخته علـم حـدیث به شمـار آورد.
کلینـی بـا شناخت عصـر خـود و موقعیت زمانی و پی بردن به این مساله که ایـن عصر گذر گاه تشیع است و اگر احادیث و روایات از ایـن بحـران بگذرنـد بـرای همیشه تشیع می‌تـواند سالـم و به دور از التقاط و انحراف مسیر خـود را ادامه دهـد. شهر ری را که تازه دوستـداران مکتب علـوی در آن به قدرت رسیده بودند، با همه زیباییها و جاذبه‌هایـش رها کرده و به سـوی قـم، شهر محـدثـان و راویـان، هجـرت نمود,گرچه قـم مرکز تشیع بشمار می‌رفت و جویندگان کلام اهل بیت علیه‌السلام را سیراب می‌کرد اما عطـش سیری ناپذیر کلینی به زمزم زلال نـور ایـن خانـدان او را بـر آن داشت تا آن دیار مقـدس و حرم منـور را به امید یافتـن روایات و احادیث ناشنیده ترک کند.
از ایـن رو هجرت را آغاز نمـود و قـم را بـا تمـام ارزشهایـش به قصـد شهرها و روستاهای دیگر ترک کرد کلینـی روستاها و شهرهای بیشماری را پشت سـر نهاد و هر جا محدث یا راوی حدیثی را می‌یافت که حـدیثـی از اهل بیت را در نزد خویـش داشت در مقابلـش زانوی ادب می‌زد و پـس از مدتـی باز کـوله بار عشق و صفایـش را بر دوش می‌گرفت و راهی دیاری دیگر می‌شد.
کوفه یکی از شهرهایی بـود که کلینی به آن قدم نهاد، در آن زمان کـوفه یکـی از مـراکز بزرگ علمی بشمار می‌رفت کوفه شهری بـود که (ابـن عقده) در آن حضور داشت او در حفظ کردن احـادیث شهره آفاق بـود و بسیاری از شیفتگان علـم حـدیث را به ایـن شهر بزرگ می‌کشاند.
کلینی حافظ یکصد هزارحدیث
او یکصد هزار حـدیث را با سند در خاطر داشت و کتـابهای بسیـاری را به رشته تحـریـر در آورده یکی از ارزنده ترین آثارش، (رجال ابن عقـده) است. در ایـن کتاب ابـن عقده شاگردان امام صادق علیه‌السلام را که حـدود 4000 نفر بـوده اند نام بـرده و روایات بسیاری را نیز از حضـرت امام صادق علیه‌السلام نقل کرده است.
ایـن کتاب تا زمان شیخ طوسی وجود داشته و متاسفانه پـس از آن ایـن کتاب ارزشمند به سرنوشت برخی دیگر از میراث فرهنگی اهل بیت علیه‌السلام گرفتار شده است.
ثقه الاسلام کلینـی پـس از کسب فیض از دهها استـاد و محـدث در روستـاها و شهرهای آن زمان سرانجام به بغداد رسیـد. مـدت مسافرت کلینـی به درستـی معلـوم نیست. اما در ایـن شکی نیست که در طـول مسافرتها چنان علم و فضل خـود را به نمایـش گذاشت و تصـویری از یک عالـم شیعه حقیقی در اذهان مردم هر دیار مجسـم ساخت که وقتی به بغداد پای نهاد فردی گمنام نبود.
به جرات می‌تـوان گفت که کلینی نام آورترین و بلند آوازه تریـن اندیشمند عصر خود بود. عصری که اوج تلاش محدثیـن و علمای بزرگ و حتی نـواب خاص امام قایم علیه‌السلام می‌باشد. ثقه الاسلام شیخ محمد کلینی بـا چهار سفیـر و نماینـده خاص حضـرت امام زمان علیه‌السلام که در طـول غیبت صغری 69 سال رابط بیـن آن حضرت و شیعیان بـودنـد، هـم عصر بود.
کلینی مورد احترام شیعه و سنی
با اینکه آن چهار تـن از فقها و محدثین بزرگ شیعه بودند و شیعیـان آنها را به جلالت قـدر می‌شنـاختنـد مع الـوصف کلینـی مشهورتریـن شخصیت عالـی مقامـی بـود که در آن زمان میان شیعه و سنی با احترام می‌زیست و به طـور آشکار به ترویج مذهب حق و نشر فضایل اهل بیت عصمت و طهارت علیه‌السلام همت می‌گماشت عمـوم طبقات او را به راستـی و درستـی گفتـار و کـردار و احاطه کامل بـر احادیث و اخبار می‌ستودند.
سیمای مردان خـدا که پـس از تحمل رنجها و مشقت ها امانتـی را که از جانب خـداوند به آنان سپرده است، سالـم به منزل می‌رساننـد، دیدنی است. خدا در دیدگان چنیـن انسانهایی موج می‌زند و سبکبالی وصف ناپذیـری به آنها روی می‌دهـد. آنان در آن حالات روحانـی در شـوق دیدار دوست لحظه شماری می‌کنند. کلینی در حالـی که بیـش از 70 سال از عمرش می‌گذشت و پس از 20 سال تلاش در تدویـن کتاب کافی و تحمل رنجها، غربتها و مشقت هـا... اینک در آستـانه ملاقـات بـا خدا نفـس راحتی می‌کشید و آرامشی احساس می‌نمـود، آرامشی که نشان از ایثـار و خـودگذشتگی و ادای تکلیف او داشت.
سال 329 هجـری قمری سالـی است که سال (تناثـر نجـوم) نام گرفته است سال فـرو ریختـن ستاره هاست سالـی که آسمان علـم ایـن دنیای خاکی بی ستاره ماند. آری در ایـن سال رادمرد بزرگ عالـم تشیع در ماه شعبان جهان فانـی را وداع کرد.
دانشمنـد نامـی بغداد (ابـو قیراط) بر پیکر پاکـش نماز خـواند، شیعیان با دلی پراندوه و با احتـرام خـاصـی آن مـرد خـدا را در (بـاب کـوفه) بغداد به خـاک سپـردنـد. در این سال با رحلت آخریـن نایب امام قایم (علـی بـن محمـد سمـری) غیبت کبـری آن حضـرت نیز آغاز گـردید.
.............................................................................................................
گردآوری: کبری راسخی
منابع:
لغت‌نامه دهخدا به نقل از ریحانه الارب.
پایگاه اسلامی الشیعه
/
شیعه نیوز
