یادگارهای علمی امام موسی کاظم (علیه السلام)
یادگارهای علمی و فکری امام موسی بن جعفر(علیه السلام) که در کتاب‌های حدیث، فقه، کلام و تفسیر ثبت گردیده است یکی از بهترین و غنی‌ترین میراث ها و ذخایر علمی و عملی است که اصول زندگی و روش‌های تربیتی و معارف را با استوارترین بیان‌ها، در اختیار پویندگان آن معارف، قرار داده و اسرار آفرینش را با عالی ترین بیانات خود، توضیح می‌دهد.
امام موسی بن جعفر (علیه السلام) بعد از رحلت پدر عالیقدرش اداره کنندهء فکری و علمی دانشگاه وسیع و بزرگی بود که از پدر به ارث برده بود. مکتبی که همواره در حال توسعه و گسترش، و در برگیرنده هزاران دانشجو و استاد و طالب علم بود.
با اینکه صدها نفر از محضر پر فیض آن حضرت تلمذ و کسب علم و دانش نموده اند و اخبار و احادیث و دریافت‌های خود را نقل کرده اند ولی در میان اصحاب حدیث، و راویان اخبار، هیجده نفر به صدق و امانت معروف گردیده اند که در صدق و راستگویی و اطمینان گفتاری جای آنان، گفتگو نیست و منقولات آنان مهر صحت و اعتبار را خورده است و به تعبیر اهل فن اصحاب اجماع هستند و همگان بر درستی روایات آنان اعتراف نموده اند که شش تن از آنان از یاران و شاگردان امام باقر و شش نفر از یاران و شاگردان امام صادق (علیه السلام) و شش تن دیگر از یاران و خواص شاگردان امام موسی بن جعفر (علیه السلام) بوده اند که عبارتند از: ۱- یونس بن عبد الرحمان. ۲- صفوان بن یحیی فروشنده شاپوری. ۳ محمد بن ابی عمیر. ۴- عبد الله بن مغیرة. ۵- حسین بن محبوب السراد. ۶- احمد بن ابی نصر بزنطی.
علاوه بر اینها شاگردان بسیاری تربیت نموده اند. در شرح حال یونس بن عبد الرحمان نوشته اند که او سلمان عصر خود بوده است و سی رساله در زمینه‌های مختلف اسلامی نوشته است و روزگار خود را با تألیف کتاب می‌گذراند مگر آنکه مشغول نماز یا زیارت یا ملاقات برادران ایمانی خود بود.
* عبد الله بن حبیب بجلی:
یکی دیگر از شاگردان و اصحاب امام هفتم و هشتم به شمار می‌آید که راویان حدیث و سیره نویسان بر وثاقت و مورد اعتماد بودن او اتفاق کلمه دارند، کشی در کتاب رجال خود گوید: او روزی به امام ابوالحسن عرض کرد آیا شما از من راضی و خشنود نیستید؟ امام فرمود: به خدا قسم! خداوند و رسول خدا نیز از شما راضی و خشنود هستند.
* علی بن ابراهیم:
یکی دیگر از رجال نویسان و درایه شناسان اسلامی می‌گوید: عبد الله بن جندب را در عرفه مشاهده کردم که بهترین موقف عرفه ای بود که دیده بودم او دستهای خود را به سوی آسمان برداشته بود و اشک چشمان او از صورت او غلتیده و به زمین می‌افتاد و دعا می‌کرد. پس از مراجعت از عرفه به او گفتم خوش به حال تو که بهترین حال را داشتی و در پاسخ گفت: به خدا جز به نفع برادران دینی دعای دیگری نداشتم چون پیشوایم امام موسی فرموده است هر فردی که پشت سر برادر مؤمن خود دعا کند از عرش الهی ندا داده می‌شود که در مقابل هر کدام از خواسته‌هایی که به نفع برادر دینی انجام داده ای چند برابر آن، در حق تو پذیرفته می‌شود. نمی‌دانم دعاهای من مستجاب گردیده است یا نه؟
* ابن بزیع:
یکی دیگر از اعیان و رجال بزرگ شیعه و از شاگردان مبرز و از روایتگران احادیث اهل بیت می‌باشد. نامش محمد بن اسماعیل یکی از علاقمندان اهل بیت است که هم از امام هفتم و هم از پیشوای هشتم کسب فیض و علم نموده است و طبق امر امام، در تشکیلات و دستگاه بنی عباس هم شغل مهمی برگزیده و یکی از مشاورین خاص حکومت بود. امام رضا (علیه السلام) به او فرمودند: در دستگاه‌های اداری ستمگران، کسانی از صلحا و نیکوکاران وجود دارند که خداوند متعال بلا و آفت را بوسیلهء آنان از اولیای خود بر می‌گرداند، و أمور مسلمانان را با کمک آنان، اصلاح می‌کند، افراد با ایمان را از ضرر و گرفتاری نجات می‌بخشد. آنان پناه نیازمندان از اهل ایمان هستند.
* مؤمن طاق:
محمد بن علی بن نعمان یکی از افاضل شاگردان مکتب تربیتی امام ششم و امام هفتم می‌باشد که در مباحثات اعتقادی و مناظرات کلامی، مهارت وتبحر خاصی داشت و این قبیل مباحث از طرف امام (علیه السلام) به او محول می‌گردید. دفاعیات او از مقام ولایت اهل بیت فراوان صورت گرفته است و گفتگوهای متعددی با رؤسای ادیان و مذاهب انجام داده است که در همه پیروزی با او بوده است گویند روزی ابوحنیفه به او گفت: آیا راست است که تو معتقد به رجعت و بازگشت مجدد هست؟ گفت: آری. ابوحنیفه با مسخره و استهزاء گفت: پس پانصد دینار به من قرض بده و هنگام بازگشت مجددا من به تو پرداخت می‌نمایم. مؤمن طاق: عیب ندارد در صورتی که تو به من تعهد بسپاری که هنگام رجعت به صورت میمون یا دیگر مسخ شده ها بر نگردی بلکه به صورت انسان باشی تا بتوانم طلب خود را وصول نمایم ابوحنیفه شرمنده و عاجز از پاسخ شد.
او پس از رحلت امام صادق (علیه السلام) با ابوحنیفه روبرو گردید، وی به صورت شماتت از مؤمن پرسید: امام تو هم از دست رفت. مؤمن پاسخ داد: آری! امام من رحلت نمود ولی امام و پیشوای تو تا وقت معلوم مهلت داده شده است (اشاره به شیطان است که قرآن می‌فرماید: من المنظرین الی یوم الوقت المعلوم...).
منابع:رجال کشی، ص ۳۶۸. الروضه، ج ۱، ص ۱۶۲. مناقب، ج ۲، ص ۳۵۶. تنقیح المقال، ج ۳، ص ۱۶۱. رجال نجاشی، ص ۳۱۹. ۱۴ نور پاک علیهم السلام) عبدالرحیم عقیقی بخشایشی
تابناک
