گفت و گو با « حبر» و« بحر»

گفت و گو با « حبر» و« بحر»

عبدالله بن عباس پسر عموی پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) صحابی ایشان و از محبان امام علی (علیه السلام) است. به عنوان مقدمه عرض می‌کنم که ایشان از نظر علم و دانش در میان اهل تسنن بی نظیر است. وی نه تنها در فقه و حدیث عالم بود، بلکه در تفسیر و تأویل قرآن کم نظیر شمرده شده است. هم چنین وی در اشعار عربی و نسب شناسی و نیز حساب و ریاضیات و تاریخ استاد بود و درهر قسمت شاگردانی داشت. شاید به همین سبب است که بزرگان اهل تسنن به وی « حبر » و «بحر» گفته اند. در خدمت ابن عباس هستیم تا گفت و گویی با ایشان داشته باشیم.
- خوب جناب ابن عباس خورسندیم که در خدمت شما هستیم، لطفا به گذشته علمی خود اشاره کنید تا استفاده کنیم.
-شما از گذشته ام مطالبی را ذکر کردید و از این بابت سپاس گزارم اما سخن اصلی را فروگذاشتید. من هر چه داشتم از استادم آموختمم. لذا اجازه می‌خواهم سخن خود را با آیات قرآن آغاز کنم. خداوند عزّوجلّ در قرآن می‌فرماید: « وَ یَقُولُ الَّذینَ کَفَرُوا لَسْتَ مُرْسَلاً قُلْ کَفی بِاللَّهِ شَهیداً بَیْنی وَ بَیْنَکُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ» (“و کافران گویند که تو فرستاده (خدا) نیستی؛ بگو: همین بس که خدا گواه میان من و شما باشد و آن کس که علم کتاب نزد اوست”). منظور از"آن کس که علم کتاب نزد اوست"علی ابن ابطالب (علیه السلام) است. من نیز شاگرد او بودم.
دانش تمام اصحاب پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) درمقابل علم علی (علیه السلام) مانند یک قطره درمقابل هفت دریای بزرگ جهان است.
- پس شما به دلیل علم آن بزرگوار در کنار ایشان بودید؟
-تنها به دلیل علم آن بزرگوار نبود، زیرا فضیلت‌های زیادی از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) درباره او شنیده بودم و خود شاهد آن بودم.
-می توانید چند فضیلتی را که درباره ایشان شنیده اید، برای ما نقل کنید؟
-از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) شنیدم که می‌فرمود: «علی (علیه السلام) نخستین کسی است که به من ایمان آورده، و نخستین کسی است که (در قیامت) با من دست خواهد داد، او فاروق این امت است که میان حق و باطل فرق می‌‏نهد، اوست صدّیق اکبر، او باب من است که از راه او به من وارد شوند، و او پس از من جانشین من است.» با توجه به این حدیث من نیز به دیگران توصیه می‌کردم که در فتنه ها و آشوب ها دست از دامن قرآن و علی (علیه السلام) برندارند.
در واقعه ای که باعث آزردگی علی (علیه السلام) شده بود، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: ای مردم، هرکه علی را بیازارد مرا آزرده‏است؛ علی نخستین ایمان آورنده از شماست و وفادارترین شما به عهد خداست. ای مردم، هرکه علی را بیازارد، در قیامت یهودی یا نصرانی برانگیخته می‏شود.
- با وجود این فضایل، چرا عدّه ای از صحابه در جنگها در سپاه مقابل علی (علیه السلام) بودند؟
-راستش نمی‌دانم چه بگویم....، ولی در حقانیت او و یارانش آیه و روایاتی برای شما می‌گویم و قضاوت را به عهده خودتان می‌گذارم. «اِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ اُولیِکَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّةِ »
(آنان که ایمان آوردند و کارهای شایسته کردند، آنان بهترین آفریدگانند). وقتی این آیه نازل شد، پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: اینان تو هستی و شیعیان تو که در روز قیامت خشنود و پسندیده‏اند.
علی(علیه السلام) نزدیکترین مردم به رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بود. یک روز مرغی را برای پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) آوردند، پیامبر فرمود: خداوندا! مردی را نزد من آر که خدا و رسولش او را دوست بدارند، در آن هنگام علی (علیه السلام) وارد شدند.
من شاهد بودم که به مدت نٌه ماه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) هر روز به هنگام نماز به در خانه علی (علیه السلام) می‌آمد و بر آنان سلام می‌کرد.
حتی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: هر که نگوید علی (علیه السلام) بهترین مردم است، حقاَ کافر شده است.

دیگر قضاوت با خودتان....

-برای من جای تعجب دارد که با این همه فضایل، باز هم عدّه ای در مقابل علی(علیه السلام) ایستادند، آیا پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) به طور رسمی تری ایشان را معرفی کرده بودند؟
-بله، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در مقاطع مختلف این مطلب را که علی(علیه السلام) جانشین ایشان است را بیان فرموده بودند، امّا رسمی ترین آن را به دستور خداوند عزّوجلّ در روز غدیر خم اعلام کرد. حتی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در آن روز از اینکه مردم او را مورد طعنه قرار دهند که جانب پسر عموی خود را گرفته و به او تمایل نشان داده، بیم و هراس داشت. پس خداوند این آیه را به او وحی کرد:« یا أیُّهَّاالرَّسُولُ بَلِّغْ ما اُنْزِلَ اِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَ اِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَاللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النّاسِ اِنَّ اللَّهَ لایَهدِی الْقَوْمَ الْکافِرینَ. (ای پیامبر، آنچه را که از سوی پروردگارت بر تو نازل شده به مردم برسان، که اگر نرسانی ادای رسالت نکرده‏ای، و خداوند تو را از گزند مردم نگاه می‏دارد؛ خدا گروه کافران را راه نمی‏نماید) . رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نیز درآن روز به معرفی ولایت علی (علیه السلام) برخاست و دست او را گرفت و گفت: “هرکه من مولای اویم پس علی مولای اوست؛ خداوندا، دوست او را دوست بدار، و دشمن او را دشمن باش.
برای اینکه جای هیچ سؤالی نماند این را هم بگویم که حتی خلیفه دوم نیز در آن روز با علی (علیه السلام) بیعت کرد و چنین سخنانی را بر زبان آورد: “گوارایت باد ای پسر ابوطالب، تو مولای من و مولای هر مرد و زن مؤمنی شدی"!!

-با این اعلام رسمی پس چرا گروهی علی(علیه السلام) را بر حق دانسته و گروهی دیگران را؟
- سؤال خوبی را مطرح کردید. پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در احادیث خود نه تنها به حق بودن علی (علیه السلام) اشاره کرده اند، بلکه ایشان را محور حق معرفی کرده اند و جالب این است که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) حتی به امامان بعد از او هم اشاره فرموده اند. چنان که خود از رسول خدا شنیدم که ‏فرمود: « علی با حق است و حق با علی است، و او امام و خلیفه پس از من است، هرکه به دامن او چنگ زند رستگاری و نجات یابد، و هرکه از او بازماند گمراه و سرگردان خواهدماند؛ او کار غسل و کفن مرا به عهده دارد و دَین مرا می‏پردازد و پدر دو نوه من، حسن و حسین است؛ و از صلب حسین امامان نه‏گانه بیرون آیند، و مهدی این امّت از ماست.»
اما این که عده ای با وجود بیانات پیامبر آن را اجرا نکردند، اتفاق بدیعی نیست، شیطان هم به واسطه با وجودی که به روشنی به وظیفه خود آگاه بود با آن مخالفت کرد و مستحق عذاب ابدی گشت. دنیا جایگاه امتحان است و این نیز یکی از امتحانات مردم پس از رسول خدا بوده است.
-شما گفتید که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در واقعه غدیر خم، به ولایت و محبت علی(علیه السلام) اشاره کرده بودند. به نظر شما پذیرش ولایت و محبت علی علیه السلام چه اثری دارد؟
-عاقبت به خیری انسان وابسته به آن است. پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) جواز عبور و رهایی از جهنم را دوستی علی بن ابی طالب دانستند. در روز قیامت علی (علیه السلام) بر سر حوض است، احدی به بهشت نمی‏ رود مگر با اجازه او.
اتفاقاَ همین سؤال را با جمعی از صحابه از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) پرسیدیم. ایشان نیز از جبرییل سؤال کردند. جبرییل به آسمان رفت و از خداوند جواب را مسیلت نمود. آنگاه فرود آمد و گفت: ای محمد، خدای متعال تو را سلام می‏رساند و می‏گوید: علی را دوست بدار، که هرکس او را دوست بدارد مرا دوست داشته، و هرکه او را دشمن بدارد مرا دشمن داشته ‏است. ای محمد، هرجا تو باشی علی آنجاست، و هرجا علی باشد دوستانش آنجایند.

با تشکر از جناب ابن عباس به خاطر فرصتی که در اختیار ما گذاشتند.

برایم جالب بود که بعدها فهمیدم جناب عبدالله بن عباس، از کثرت گریستن بر امیرالمومنین (علیه السلام) و امام حسن و امام حسین(علیه السلام) کور شد و با این جمله “خداوندا! من به واسطه محمّد و آل محمّد به تو تقرب می‏ جویم. خداوندا! من به واسطه ولایت علی ‏بن‏ ابی‏طالب به تو تقرب می‌‏جویم”، دار فانی را وداع گفت. وی در سال ۶۹هـ.ق. در سن ۷۱ سالگی از دنیا رفت و محمد حنفیه – یکی از فرزندان امام علی (علیه السلام) بر او نماز خواند.