کوه احد و فضیلت آن
احد کجاست؟
کوه اُحُد، که جنگ مهمّ اسلام و شرک در دامنه آن رخ داد، یکی از کوه‌های بسیار مهمّ و مشهور مدینه است و در پنج کیلومتری شمال شرقی این شهر قرار دارد.
اُحد گرچه از دیگر کوه ها جدا و مستقل است، لیکن به صورت سلسله جبالی با ده ها هزار کیلومتر طول و دو هزار کیلومتر عرض، طولانی ترین کوه در جزیرة العرب محسوب می‌شود.
نامگذاری این کوه به «اُحد»
در تسمیه و نامگذاری این کوه به احد، نظریه‌های گوناگون نقل شده است، ولی مناسبترینش آن است که این کوه را، چون متوحّد و مستقل از کوه‌های دیگر است، اُحُد خوانده اند.
فضیلت اُحد
۱- روشن است که آنچه در فضیلت مدینه گفته اند، شامل اُحد نیز هست. از رسول خدا(صلی الله علیه وآله) احادیث فراوان درباره فضیلت مدینه نقل شده است؛ مانند: تفضیل و برتری این شهر بر دیگر شهرها. دعا کردن آن حضرت بر مردم این شهر. استشفا با خرمای آن و حرم بودن مدینه و نهی از صید حیوانات و قطع درختان آن.
چون اُحد در داخل محدوده مدینه است، مشمول همه این فضایل نیز خواهد بود، زیرا رسول خدا(صلی الله علیه وآله) فرمود: «مدینه از عیر تا ثور حرم است.»(۱) و ثور کوهی است که در پشت کوه اُحد قرار گرفته و این حدیث در واقع بیانگر حدّ شرقی و حدّ غربی مدینه می‌باشد.
۲- احد کوهی است که ما را دوست می‌دارد...
گذشته از فضایل عمومی، که درباره کوه احد اشاره کردیم، درباره این کوه به طور خاصّ نیز فضایلی از رسول خدا (صلی الله علیه وآله) نقل گردیده که یکی از آنها چنین است:
«هذا جَبَلٌ یُحِبُّنا وَ نُحِبُّهُ».(۲) «این (اُحد) کوهی است که ما را دوست می‌دارد و ما هم آن را دوست می‌داریم.»
درمفهوم این حدیث توجیهات مختلفی ذکر شده و بهترین توجیه آن است که این جمله مجازی است و مضاف در آن حذف شده است. مانند «واسیل القریة» و مراد از اُحد اهل آن است، یعنی افرادی که در کنار این کوه به شهادت رسیده اند و پیکر خونین آنها در دامنه این کوه به خاک سپرده شده، ما را دوست می‌دارند و ما هم آنها را دوست می‌داریم و بر شهادت و از خودگذشتگی آنان ارج می‌نهیم و مسلمانان نیز باید به پیروی از رسول خدا(صلی الله علیه وآله) تا قیامت در حفظ این ارزش معنوی کوشا باشند.
این معنی، با توجّه به اینکه رسول خدا(صلی الله علیه وآله) این جمله را پس از جنگ احد و به هنگام مراجعت از سفر حج(۳) و در مراجعت از جنگ خیبر(۴) فرموده است، مناسب به نظر می‌رسد.
قبر هارون در اُحد
«ابن شبّه» حدیثی نقل می‌کند که در آن آمده است: حضرت موسی همراه برادرش هارون به قصد زیارت خانه خدا حرکت کردند و چون به منطقه مدینه رسیدند، از ترس یهود! در خارج شهر و در کوه احد به استراحت پرداختند و این در حالی بود که هارون سخت مریض بود و از دنیا رفت و موسی(علیه السلام) پیکر او را در همانجا دفن کرد.(۵)
سمهودی پس از نقل گفتار ابن شبّه می‌گوید: در کوه احد درّه ای است معروف به درّه هارون و عوام الناس خیال می‌کنند قبر هارون در انتهای آن است! سمهودی سپس این مطلب را تضعیف می‌کند و می‌گوید: «وَهُوَ بَعیدٌ حِسّاً وَمَعْنیً».(۶)
گفتنی است در این اواخر در بعضی از کتاب‌های فارسی که از این قبر خیالی (طبق نظریه سمهودی) سخن به میان آمده، به هنگام استنساخ و چاپ، کلمه «قبر» به «قبّه» تبدیل شده است و چون «قبّه» و «بقعه» دارای یک مفهوم اند، به تدریج همان کلمه بقعه را به کار برده اند و لذا برای بعضی از نویسندگان این ذهنیّت به وجود آمده است که «هارون» در کوه احد دارای «بقعه» و گنبد و بارگاه است که اگر اصل موضوع و دفن شدن وی در این کوه صحّت داشته باشد، اینک بعد از هزاران سال از این قبر و از این بقعه نام و نشانی وجود ندارد.
۱ـ «المَدِینَةُ حَرَمٌ ما بَیْنَ عَیْر اِلی ثور لا یُخْتلی خَلاها وَلا یُنْفَرُ صَیْدُها وَلا یُسْقَطُ نُقَطَها اِلاّ مَنْ أَشادَ بِها...» مشروح این حدیث را در مقاله ای با عنوان «صحیفه امیرمؤمنان(علیه السلام) قدیمترین سند حدیثی»، در شماره سوّم فصلنامه تخصصّی علوم حدیث، از منابع شیعه و اهل سنّت آورده شده است.
۲ـ صحیح بخاری، حدیث ۱۴۱۱، ۲۷۳۶ و ۳۱۸۷; صحیح مسلم، حدیث ۱۳۹۲، باب «اُحد جبل یحبّنا ونحبّه»; ابن شبه تاریخ المدینه، ج۱، ص۸۱
۳ـ ابن شبّه، تاریخ ابن شبّه، ج۱، ۸۰ ـ ۷۹
۴ـ همان
۵ـ همان، ج۱، ص۸۵
۶ـ سمهودی، وفاء الوفا، ج۳، ص۹۳۰
«کتاب حضرت حمزه(علیه السلام) در کوه احد، محمد صادق نجمی»
منبع خبر: شیعه نیوز
سایت شیعه نیوز
