چهل حدیث از پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله
قال رسول اللَّه صلی الله علیه واله: لا تطلبوا العلم لتباهوا به العلماء و لا لتماروا به السّفهاء و لا لتراءوا به فی المجالس و لا لتصرفوا وجوه النّاس الیکم للتّرأس فمن فعل ذلک کان فی النّار.
رسول اکرم صلی الله علیه و اله فرموده است: علم را نخواهید برای فخر فروشی به دانشمندان و نه برای مجادله با بیسوادان و نه برای خودنمایی در مجالس و نه برای جلب توجّه مردم، بمنظور ریاستطلبی و برتریجویی. چه آن کس که هدفش از کسب دانش این چنین باشد قرارگاه او در آتش است.
لآلی الاخبار، ص ۱۹۳
قال رسول اللَّه صلّی اللَّه علیه و آله: ما خلقتم للفناء بل خلقتم للبقاء و انّما تنقلون من دار الی دار. رسول اکرم صلی الله علیه و اله فرموده است: شما برای نابودی آفریده نشدهاید بلکه برای ماندن و باقی بودن به وجود آمدهاید و با مرگ، تغییر مکان میدهید و از منزلی به منزل دیگر انتقال مییابید.
بحار الانوار،ج۳،ص ۱۶۱ قال رسول اللَّه صلّی اللَّه علیه و آله: الامل رحمة لامّتی و لو لا الامل ما رضعت والدة ولدها و لا غرس غارس شجرا. رسول اکرم صلی الله علیه واله فرموده است: آرزو برای امّت من رحمت است چه اگر آرزو نمیبود هیچ مادری فرزند خود را شیر نمیداد و هیچ باغبانی درختی نمینشاند. سفینه،امل، ص ۳۰ قال النّبیّ صلّی اللَّه علیه و آله: عزّ المؤمن استغناؤه عن النّاس و فی القناعة الحرّیّة و العزّ. رسول اکرم صلی الله علیه واله فرموده: عزّت مردم با ایمان در بینیازی از مردم است و آزادی و شرافت در پرتو قناعت به دست میآید. مجموعه ورام، آداب و اخلاق در اسلام، ص ۳۱۸ قال رسول اللَّه صلّی اللَّه علیه و آله: من قرأ آیة الکرسیّ عند منامه بعث الیه ملک یحرسه حتّی یصبح. رسول اکرم صلی الله علیه و اله فرموده است: هر کس در موقع خواب آیة الکرسی را بخواند خداوند فرشتهای را برای نگهبانی و محافظت او میگمارد تا شب را به سلامت به صبح آورد. تفسیر منهاج الصادقین،ج ۲،ص ۹۲ عن رسول اللَّه صلّی اللَّه علیه و آله: انّه سیل فیما النّجاة غدا فقال: انّما النّجاة فی أن لا تخادعوا اللَّه فیخدعکم فانّه من یخادع اللَّه یخدعه و یخلع منه الایمان و نفسه یخدع لو یشعر فقیل له و کیف یخادع اللَّه قال یعمل بما امر اللَّه به ثمّ یرید به غیره فاتّقوا اللَّه و اجتنبوا الریاء فانّه شرک باللَّه انّ المرایی یدعی یوم القیمة باربعة اسماء: یا کافر با فاجر یا غادر یا خاسر حبط عملک و بطل اجرک. از رسول اکرم صلی الله علیه و اله سؤال شد که فردای قیامت نجات در چیست؟ حضرت در جواب فرمود: نجات تنها در این است که با خداوند از در خدعه و فریب وارد نشوید که خداوند با شما خدعه نماید. زیرا هر کس با خدا خدعه کند خدا با او خدعه خواهد کرد و ایمانش را از وی سلب میکند. کسی که با خدا خدعه میکند اگر درست بفهمد در واقع خود را فریب داده است. گفته شد یا رسول اللَّه چگونه با خدا خدعه میکند؟ فرمود: فریضهای را که خداوند بدان امر فرموده انجام میدهد ولی در نیت غیر خدا را اراده مینماید. سپس فرمود: راه تقوی در پیش گیرید و از ریا بپرهیزید که ریا شرک به خداوند است و ریاکار در قیامت به چهار اسم خوانده میشود: ای کافر، ای فاجر، ای مکّار، ای زیانکار، اعمالت بر باد رفت و اجرت باطل شد. أمالی الصدوق، ص ۵۸۲ قال رسول اللَّه صلی الله علیه واله: بعثت لأتمّم مکارم الاخلاق. رسول اکرم صلی الله علیه واله فرموده است: مبعوث شدهام تا مکارم اخلاق را تتمیم و تکمیل نمایم. بحار الأنوار، ج۶۷، ص ۳۷۲ قال رسول اللَّه صلّی اللَّه علیه و آله: خیارکم احسنکم اخلاقا الّذین یألفون و یؤلفون. رسول اکرم صلی الله علیه و اله فرموده است: بهترین شما کسانی هستند که اخلاقشان نیکوتر است، آنان که با مردم طرح الفت و محبت میریزند و مردم نیز با آنان پیوند انس و دوستی برقرار میکنند. مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، ص ۱۸۰ قال رسول اللَّه صلّی اللَّه علیه و آله: وقّروا کبارکم و ارحموا صغارکم. به بزرگسالان خود احترام کنید و نسبت بکودکان خویش ترحم و عطوفت نمایید. أمالی الصدوق، ص ۹۴ قال رسول اللَّه صلّی اللَّه علیه و آله: من اجلال اللَّه اجلال ذی الشّیبة المسلم. رسول اکرم صلی الله علیه و آله در باره احترام به شخصیت کهنسالان فرموده است: یکی از صور تکریم و تعظیم ذات اقدس الهی احترام و تجلیل سالخوردگان مسلمان است.
الکافی، ج۲، ص ۱۶۵ قال رسول اللَّه صلّی اللَّه علیه و آله: من وقّر ذا شیبة فی الاسلام امنه اللَّه من فزع یوم القیمة. رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرموده است: کسی که پیر مسلمانی را توقیر و تجلیل نماید خداوند او را از ترس روز قیامت ایمن می‌دارد. لآلی الاخبار،ص ۱۸۱ جاء شیخ الی رسول اللَّه صلی الله علیه و اله فابطیوا عن الشّیخ ان یوسّعوا له فقال صلی الله علیه آله: لیس منّا من لم یرحم صغیرنا و لم یوقّر کبیرنا. پیرمردی حضور رسول اکرم صلی الله علیه و آله شرفیاب شد، کسانی که در محضر آن حضرت نشسته بودند مراعات احترامش را ننمودند و در جا دادن به او کندی و تسامح کردند. پیغمبر اکرم از این رفتار بر خلاف ادب ناراحت شد، به آنان فرمود: کسی که به خردسالان ما تفضّل و ترحّم نکند و پیران ما را مورد تکریم و احترام قرار ندهد از ما نیست و با ما بستگی و پیوستگی ندارد. مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، ص ۱۶۸ عن النّبیّ صلّی اللَّه علیه و آله: اکرموا اولادکم و احسنوا آدابکم. رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: فرزندان خود را احترام کنید و با آنان مؤدّب برخورد نمایید. بحار الانوار،ج۲۳،ص۱۱۴ عن النّبیّ صلّی اللَّه علیه و آله: ثلاثة لیس لاحد فیهنّ رخصة: الوفاء لمسلم کان او کافر، و برّ الوالدین مسلمین کانا او کافرین، و اداء الامانة لمسلم کان او کافر. رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: سه چیز است که احدی مجاز نیست از آن تخلف و سرپیچی نماید؛ اول: وفای به عهد، خواه طرف پیمان مسلمان باشد یا کافر. دوم: نیکی به پدر و مادر، خواه مسلمان باشند یا غیر مسلمان. سوم: ادای امانت، خواه صاحب امانت مسلم باشد یا کافر. مجموعة ورام (تنبیه الخواطر)، ج۲، ص ۱۲۱ قال رسول اللَّه صلی الله علیه و آله: اقربکم منّی غدا فی الموقف اصدقکم فی الحدیث و ادّاکم للامانة و اوفاکم بالعهد و احسنکم خلقا و اقربکم من النّاس. رسول اکرم صلی الله علیه و اله می‌فرمود: کسانی که در سخن راستگوتر و در ادای امانت مواظبتر و در عهد و پیمان باوفاتر و در اخلاق نیکوتر و با مردم گرمتر هستند در قیامت به من از همه نزدیکترند. تاریخ یعقوبی،ج۲،صفحه ۶۰ قال رسول اللَّه صلّی اللَّه علیه و آله: لا خیر لک فی صحبة من لا یری لک من الحقّ مثل ما تری له. رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرموده است: کسی که تو به حقوق او توجّه داری ولی او به حق تو توجّه نمیکند رفیق خوبی نخواهد بود و برای مصاحبت شایستگی ندارد نهج الفصاحة، ص ۶۷۶ قال رسول اللَّه صلّی اللَّه علیه و آله: انا و الاتقیاء من امّتی براء من التّکلّف. رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرموده است: من و پرهیزکاران امّت من از تن دادن به کارهای تحمیلی که آمیخته به تصنّع و مایه ناراحتی و مشقّت است منزّه و مبرّی هستیم. احیا العلوم،ج۲ قال رسول اللَّه صلّی اللَّه علیه و آله: من اراد ان یکون اعزّ النّاس فلیتّق اللَّه عزّ و جلّ. رسول اکرم صلّی اللَّه علیه و آله فرموده است: آن کس که میخواهد عزیزترین مردم باشد باید از گناه اجتناب نماید و به تقوی و پرهیزکاری بگراید. کنز الفواید، ج۲، ص: ۱۰ قال رسول اللَّه صلّی اللَّه علیه و آله: انّ التّواضع لا یزید العبد الّا رفعة فتواضعوا رحمکم اللَّه. رسول اکرم صلی الله علیه و آله می‌فرمود: تواضع، بر آدمی جز رفعت مقام نمیافزاید، فروتنی کنید امید است مشمول فیض و رحمت الهی واقع شوید. نهج الفصاحة، ص ۲۷۷ مرّ رسول اللَّه صلی الله علیه و آله بقوم فیهم رجل یرفع حجرا یقال له حجر الاشدّاء و هم یعجبون منه. فقال ما هذا؟ قالوا رجل یرفع حجرا یقال له حجر الاشدّاء. قال أ فلا اخبرکم بما هو اشدّ منه؟ رجل سبّه رجل فحلم عنه فغلب نفسه و غلب شیطانه و شیطان صاحبه. رسول اکرم صلی الله علیه و آله گذر کرد بر جمعیّتی که بین آنها مرد پر قدرت و نیرومندی بود که سنگ بزرگی را از زمین برمیداشت و مردم آن را سنگ زورمندان یعنی وزنه قهرمانان مینامیدند و همه از عمل آن ورزشکار قوی در شگفتی بودند. رسول اکرم پرسید این اجتماع برای چیست؟ مردم عمل وزنه برداری آن قهرمان را بعرض رساندند. فرمود آیا بشما نگویم قویتر از این مرد کیست؟ قویتر از او کسی است که بوی دشنام گویند و تحمّل نماید و بر نفس سرکش و انتقامجوی خود غلبه کند و بر شیطان خویش و شیطان دشنامگو پیروز گردد. طرایف الحکم، ص ۴۰۰ قال رسول اللَّه صلّی اللَّه علیه و آله: الحیاء حیاء ان، حیاء عقل و حیاء حمق. فحیاء العقل هو العلم و حیاء الحمق هو الجهل. رسول اکرم صلی الله علیه و آله می‌فرمود: حیا بر دو قسم است، یکی حیای عقلانی و آن دیگر حیای احمقانه. حیای عقلانی ناشی از علم و دانش است و حیای احمقانه عبارت از جهل و نادانی است. کافی،ج۲،ص۱۰۴ قال رسول اللَّه صلّی اللَّه علیه و آله: اذا لم تستح فافعل ما شیت. رسول اکرم صلی الله علیه و آله می‌فرمود: وقتی که شرم و حیا را از دست دادی هر چه میخواهی بکن، یعنی افراد بی حیا از گناه و قانونشکنی باک ندارند. بحار، ج۶۸، ص ۳۳۶ قال رسول اللَّه صلّی اللَّه علیه و آله: اشجع النّاس من غلب هواه. رسول اکرم صلی الله علیه و اله فرموده است: نیرومندترین مردم کسانی هستند که بر تمایلات نفسانی خود پیروز شوند و آنها را مطیع و مسخّر منطق عقل خویشتن سازند. من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص ۳۹۵
عن النّبیّ صلّی اللَّه علیه و آله انّه قال: انّ الشّدید لیس من غلب النّاس و لکنّ الشّدید من غلب نفسه. رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرموده: شجاع و نیرومند آن کس نیست که بر مردم غلبه کند و بر رقبای خود پیروز گردد، بلکه شجاع آن کسی است که بر نفس سرکش خود مسلّط شود و عنان هوی و تمایلات خویش را در دست گیرد. مجموعة ورام، ج۲، ص ۱۱ قال رسول اللَّه صلّی اللَّه علیه و آله: من لم یصبر علی ذلّ التّعلّم ساعة بقی فی ذلّ الجهل ابدا. رسول اکرم صلی الله علیه و آله می‌فرمود: آن کس که ساعتی به ذلت علم آموزی تن ندهد در همه عمر گرفتار ذلت و خواری جهل خواهد بود. بحار الأنوار، ج۱، ص ۱۷۷ قال رسول اللَّه صلّی اللَّه علیه و آله: المؤمن الّذی یخالط النّاس و یصبر علی اذاهم اعظم اجرا من المؤمن الّذی لا یخالطهم و لا یصبر علی اذاهم. رسول اکرم صلی الله علیه و آله می‌فرمود: مؤمنی که با مردم میآمیزد و آزار آنان را تحمل میکند در پیشگاه الهی اجرش بزرگتر است از آن مؤمنی که با مردم آمیزش ندارد و بر اذیت آنها صبر نمیکند. مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، ص ۱۹۳ قال رسول اللَّه صلی الله علیه و آله: اقربکم منّی غدا فی الموقف اصدقکم فی الحدیث و اداکم للامانة و اوفاکم بالعهد و احسنکم خلقا و اقربکم من النّاس. رسول اکرم صلی الله علیه و آله می‌فرمود: کسانی که در سخن راستگوتر و در ادای امانت مواظبتر و در عهد و پیمان باوفاتر و در اخلاق نیکوتر و با مردم گرمتر هستند در قیامت بمن از همه نزدیکترند. تاریخ یعقوبی،ج۲،ص۶۰ قال رسول اللَّه صلی الله علیه و آله: یا علیّ انّ اللَّه عزّ و جلّ احبّ الکذب فی الصّلاح و ابغض الصّدق فی الفساد. رسول اکرم صلّی اللَّه علیه و آله به علی علیه السّلام فرمود: خداوند دروغی را که موجب صلاح باشد دوست دارد و راستی را که باعث فساد گردد دشمن دارد. مکارم الأخلاق، ص ۴۳۳ قال النّبیّ صلّی اللَّه علیه و آله: عزّ المؤمن استغناؤه عن النّاس و فی القناعة الحرّیّة و العزّ. رسول اکرم صلی الله علیه و آل) فرموده: عزّت مردم با ایمان در بینیازی از مردم است و آزادی و شرافت در پرتو قناعت به دست میآید. مجموعه ورام، ص ۳۱۷ قال النّبیّ صلّی اللَّه علیه و آله: لردّ المؤمن حراما یعدل عند اللَّه سبعین حجّة مبرورة. رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرموده: مسلمانی که از یک گناه اعراض کند اجر هفتاد حج مقبول در پیشگاه خداوند دارد. مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، ص ۳۱۶ قال النّبیّ صلّی اللَّه علیه و آله: ثلاثة لیس لاحد فیهنّ رخصة: الوفاء لمسلم کان او کافر، و برّ الوالدین مسلمین کانا او کافرین، و اداء الامانة لمسلم کان او کافر. رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرموده: سه چیز است که احدی مجاز نیست از آن تخلف و سرپیچی نماید؛ اول: وفای به عهد، خواه طرف پیمان مسلمان باشد یا کافر. دوم: نیکی به پدر و مادر، خواه مسلمان باشند یا غیر مسلمان. سوم: ادای امانت، خواه صاحب امانت مسلم باشد یا کافر. مجموعة ورام، ج۲، ص ۱۲۱ قال النّبیّ صلّی اللَّه علیه و آله: ایّاک و الکذب فانّه یسوّد الوجه. رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرموده: از دروغگویی بپرهیز زیرا دروغ باعث روسیاهی است. مستدرک،ج۲،ص۱۰۰ قال رسول اللَّه صلّی اللَّه علیه و آله: ما بنی فی الاسلام بناء احبّ الی اللَّه عزّ و جلّ و اعزّ من التّزویج. رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرموده: هیچ بنایی در اسلام پایهگذاری نشده است که در پیشگاه خداوند محبوبتر و عزیزتر از امر ازدواج باشد. مستدرک،ج۲،ص۵۳۱
قال رسول اللَّه صلّی اللَّه علیه و آله: من احبّ فطرتی فلیستنّ بسنّتی و من سنّتی النّکاح. پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرموده است: کسی که به فطرت من علاقه دارد البته باید از سنت من پیروی کند و در راه من قدم بردارد و یکی از سنن من ازدواج است. مکارم الأخلاق، ص ۱۹۶ قال رسول اللَّه صلّی اللَّه علیه و آله: لا تنکح المرأة لجمالها فلعلّ جمالها یردیها و لا لمالها فلعلّ مالها یطغیها و انکح المرأة لدینها. رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرموده است: زن را برای زیباییش به مسری مگیر چه ممکن است جمال زن باعث پستی و سقوط اخلاقیاش شود، و همچنین به انگیزه مالش با وی پیوند زناشویی برقرار مکن زیرا مال میتواند مایه طغیان او گردد، بلکه به سرمایه دینش متوجّه باش و با زن با ایمان ازدواج کن.
محجه البیضا،ج۳،ص۸۳ قال رسول اللَّه صلّی اللَّه علیه و آله: التّوبة حسنة لکنّه فی الشّباب احسن. رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرموده: توبه از گناه، همیشه پسندیده است ولی در سنین جوانی بهتر و پسندیدهتر است.
مجموعه ورام،ج۲،ص۱۱۸ قال رسول اللَّه صلی الله علیه و آله: العلماء عالمان: عالم عمل بعلمه فهو ناج و عالم تارک لعلمه فقد هلک. رسول اکرم صلی الله علیه و آله می‌فرمود: مردان عالم و درس خوانده دو قسمند: اول عالمی که بعلم خود عمل میکند، برای او نجات و رستگاری است و دیگر عالمی که عملا از دانش خود پیروی نمینماید، او در هلاکت و بدبختی است.
بحار الأنوار، ج۲، ص ۳۶
قال رسول اللَّه صلی الله علیه و آله: یا ابا ذرّ انّ شرّ النّاس عند اللَّه یوم القیمة عالم لا ینتفع بعلمه. رسول اکرم صلی الله علیه و اله فرمود: ای ابوذر! در قیامت بدترین مردم نزد پروردگار عالمی است که در جهان از دانش خود عملا استفاده نکرده و از آن پیروی ننموده است.
لآلی الاخبار،ص۱۶۱ خرج رسول اللَّه صلی الله علیه و آله فاذا فی المسجد مجلسان: مجلس یتفقّهون و مجلس یدعون اللَّه و یسألونه. فقال: کلا المجلسین الیّ خیر امّا هؤلاء فیدعون و امّا هؤلاء فیتعلّمون و یفقّهون الجاهل، هؤلاء افضل، بالتّعلیم ارسلت ثمّ قعد معهم. رسول اکرم صلی الله علیه و آله مشاهده کرد که در مسجد، دو مجلس تشکیل شده است، یکی مجلس علم که در آن از معارف اسلامی بحث میشود و دیگری مجلس دعا که در آن خدا را میخوانند. رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: این هر دو مجلس خوب و مورد علاقه من است. آن گروه دعا میکنند و این گروه درس میخوانند و درس میگویند، ولی گروه علمی برتر و بالاتر از گروه دعا هستند و من از طرف پروردگار برای تعلیم مردم، مبعوث شدهام. سپس رسول اکرم صلی الله علیه و آله به گروه معلّمین و محصّلین پیوست و با آنان در مجلس علم نشست.
بحار الأنوار، ج۱، ص ۲۰۶ قال رسول اللَّه صلّی اللَّه علیه و آله: لا خیر لک فی صحبة من لا یری لک من الحقّ مثل ما تری له. رسول اکرم صلی الله علیه و اله فرموده است: کسی که تو به حقوق او توجّه داری ولی او به حق تو توجّه نمیکند رفیق خوبی نخواهد بود و برای مصاحبت شایستگی ندارد.
تاریخ یعقوبی،ج۲،ص۱۰۰
hfkh
