لعن: یکی از مظاهر دشمنی با دشمنان خدا
لعن در لغت به معنای راندن و دور کردن است.
لعنه لعناً: طرده و ابعده عن الخیر. (مفردات، ص ۴۲۲؛ مجمع البحرین، ج۲و۱، ص۴۰۴.) و در اصطلاح به معنای دعا برای دور باد از رحمت خداوندی برای کسی است، بر خلاف سلام و صلوات که دعا برای فرد در جلب رحمت الهی است. و این دو ـ صلوات و لعن ـ مظاهر تولی و تبری هستند، که از یکدیگر جدایی ناپذیرند.
طریحی فرموده: لعن طرد و دور کردن از روی خشم است و آن (ملعون) از سوی خداوند متعال در آخرت عقوبت و در دنیا از قبول رحمت و توفیق الهی محروم خواهد شد. اللعن: الطرد والابعاد علی سبیل السخط و ذلک من الله تعالی فی الاخرة عقوبة، و فی الدنیا انقطاع من قبول رحمته و توفیقه. (همان)
مبحث لعن، از جمله مباحثی است که مابین فریقین در نقاطی مشترک، و در مواردی مورد اختلاف است. مطلب این است که اصل مسئله لعن نمی‌تواند مورد انکار هیچ فرقه ای قرار گیرد چرا که مبنایی قرآنی ـ آیات لعن در کلام الله مجید ـ و روایی ـ روایات صحیح از لسان پیامبر اکرم ـ دال بر لعن افراد و گروه‌هایی رسیده است؛ لکن متاسفانه می‌بینیم که بعضی فرق از پذیرش لعن برخی ملعونین که خدا و رسول آنان را لعن نموده، سرباز زدند و دوستی با دشمنان خدا را جایگزین تبری نمودند و همین جا شده سرمنشا اختلاف، که جلوتر بدان خواهیم پرداخت.
آیات لعن در کلام الله مجید
می توان آیات قرآنی لعن را، به چهار گروه تقسیم کرد:
۱ـ لعن ابلیس
وَإِنَّ عَلَیْکَ اللَّعْنَةَ إِلَی یَوْمِ الدِّینِ ﴿۳۵﴾ حجر
و لعنت (و دوری از رحمت حق) تا روز قیامت بر تو خواهد بود!
وَإِنَّ عَلَیْکَ لَعْنَتِی إِلَی یَوْمِ الدِّینِ ﴿۷۸﴾ ص
و مسلما لعنت من بر تو تا روز قیامت خواهد بود!
لَّعَنَهُ اللّهُ وَقَالَ لَأَتَّخِذَنَّ مِنْ عِبَادِکَ نَصِیبًا مَّفْرُوضًا ﴿۱۱۸﴾ نساء
خدا او را از رحمت خویش دور ساخته; و (ابلیس) گفت:"از بندگان تو، سهم معینی خواهم گرفت!"
۲ـ لعن کافران
◘ به صورت کلی:
إِنَّ اللَّهَ لَعَنَ الْکَافِرِینَ وَأَعَدَّ لَهُمْ سَعِیرًا ﴿۶۴﴾ احزاب
خداوند کافران را لعن کرده (و از رحمت خود دور داشته) و برای آنان آتش سوزانندهای آماده نموده است.
إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا وَمَاتُوا وَهُمْ کُفَّارٌ أُولَیِکَ عَلَیْهِمْ لَعْنَةُ اللّهِ وَالْمَلآیِکَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِینَ ﴿۱۶۱﴾بقره
همانا کسانی که کافر شدند، و در حال کفر از دنیا رفتند، لعنت خداوند و فرشتگان و همه مردم بر آنها خواهد باد!
وَعَدَ الله الْمُنَافِقِینَ وَالْمُنَافِقَاتِ وَالْکُفَّارَ نَارَ جَهَنَّمَ خَالِدِینَ فِیهَا هِیَ حَسْبُهُمْ وَلَعَنَهُمُ اللّهُ وَلَهُمْ عَذَابٌ مُّقِیمٌ ﴿۶۸﴾توبه
خداوند به مردان و زنان منافق و کفار، وعده آتش دوزخ داده; که در آن جاودانه خواهند ماند که همان کفایتشان می‌کند! و خدا آنها را لعن کرده و عذاب همیشگی برای آنهاست!
◘ کسانی که بعد از ایمان کافر شدند.
کَیْفَ یَهْدِی اللّهُ قَوْمًا کَفَرُواْ بَعْدَ إِیمَانِهِمْ وَشَهِدُواْ أَنَّ الرَّسُولَ حَقٌّ وَجَاءهُمُ الْبَیِّنَاتُ وَاللّهُ لاَ یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ ﴿۸۶﴾ أُوْلَیِکَ جَزَآؤُهُمْ أَنَّ عَلَیْهِمْ لَعْنَةَ اللّهِ وَالْمَلآیِکَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِینَ ﴿۸۷﴾ آل عمران
چگونه خداوند جمعیتی را هدایت می‌کند که بعد از ایمان و گواهی به حقانیت رسول و آمدن نشانه‌های روشن برای آنها، کافر شدند؟! و خدا، جمعیت ستمکاران را هدایت نخواهد کرد!
کیفر آنها، این است که لعن (و طرد) خداوند و فرشتگان و مردم همگی بر آنهاست.
◘ کافران از قوم عاد
وَأُتْبِعُواْ فِی هَذِهِ الدُّنْیَا لَعْنَةً وَیَوْمَ الْقِیَامَةِ أَلا إِنَّ عَادًا کَفَرُواْ رَبَّهُمْ أَلاَ بُعْدًا لِّعَادٍ قَوْمِ هُودٍ ﴿۶۰﴾هود
آنان، در این دنیا و روز قیامت، لعنتی به دنبال دارند! بدانید عاد نسبت به پروردگارشان کفر ورزیدند! هان دور باد «عاد» -قوم هود- (از رحمت خدا)!
◘ کافرین از قوم فرعون
وَأُتْبِعُواْ فِی هَذِهِ لَعْنَةً وَیَوْمَ الْقِیَامَةِ بِیْسَ الرِّفْدُ الْمَرْفُودُ ﴿۹۹﴾ هود
آنان در این جهان و روز قیامت، لعنتی به دنبال دارند; و چه بد عطایی نصیب شان است!
وَأَتْبَعْنَاهُمْ فِی هَذِهِ الدُّنْیَا لَعْنَةً وَیَوْمَ الْقِیَامَةِ هُم مِّنَ الْمَقْبُوحِینَ ﴿۴۲﴾ قصص
و در این دنیا نیز لعنتی بدنبال آنان قرار دادیم و روز قیامت از زشترویانند!
◘ کافران از بنی اسراییل
وَقَالُواْ قُلُوبُنَا غُلْفٌ بَل لَّعَنَهُمُ اللَّه بِکُفْرِهِمْ فَقَلِیلاً مَّا یُؤْمِنُونَ ﴿۸۸﴾ وَلَمَّا جَاءهُمْ کِتَابٌ مِّنْ عِندِ اللّهِ مُصَدِّقٌ لِّمَا مَعَهُمْ وَکَانُواْ مِن قَبْلُ یَسْتَفْتِحُونَ عَلَی الَّذِینَ کَفَرُواْ فَلَمَّا جَاءهُم مَّا عَرَفُواْ کَفَرُواْ بِهِ فَلَعْنَةُ اللَّه عَلَی الْکَافِرِینَ ﴿۸۹﴾بقره
و گفتند قلب‌هایمان پوشانده شده (ما چیزی نمی‌فهمیم) بلکه خدا به واسطه این کفرشان لعنت شان می‌کند و عده ی قلیلی ایمان می‌آورند. و هنگامی که از طرف خداوند، کتابی برای آنها آمد که موافق نشانههایی بود که با خود داشتند، و پیش از این، به خود نوید پیروزی بر کافران میدادند (که با کمک آن، بر دشمنان پیروز گردند.) با این همه، هنگامی که این کتاب، و پیامبری را که از قبل شناخته بودند نزد آنها آمد، به او کافر شدند; لعنت خدا بر کافران باد!
فَبِمَا نَقْضِهِم مِّیثَاقَهُمْ لَعنَّاهُمْ وَجَعَلْنَا قُلُوبَهُمْ قَاسِیَةً یُحَرِّفُونَ الْکَلِمَ عَن مَّوَاضِعِهِ وَنَسُواْ حَظًّا مِّمَّا ذُکِّرُواْ بِهِ وَلاَ تَزَالُ تَطَّلِعُ عَلَیَ خَآیِنَةٍ مِّنْهُمْ إِلاَّ قَلِیلاً مِّنْهُمُ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاصْفَحْ إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ ﴿۱۳﴾ مایده
به خاطر پیمانشکنی، آنها را از رحمت خویش دور ساختیم و دلهای آنان را سخت و سنگین نمودیم. سخنان (خدا) را از جایگاهش تحریف می‌کنند و بخشی از آنچه را به آنها گوشزد شده بود، فراموش کردند. و مدام از خیانتی (تازه) از آنها آگاه میشوی، مگر از عده کمی از آنان; ولی از آنها درگذر و صرفنظر کن، که خداوند نیکوکاران را دوست میدارد!
قُلْ هَلْ أُنَبِّیُکُم بِشَرٍّ مِّن ذَلِکَ مَثُوبَةً عِندَ اللّهِ مَن لَّعَنَهُ اللّهُ وَغَضِبَ عَلَیْهِ وَجَعَلَ مِنْهُمُ الْقِرَدَةَ وَالْخَنَازِیرَ وَعَبَدَ الطَّاغُوتَ أُوْلَیِکَ شَرٌّ مَّکَاناً وَأَضَلُّ عَن سَوَاء السَّبِیلِ ﴿۶۰﴾مایده(مومنین به طاغوت)
بگو: «آیا شما را از کسانی که موقعیت شان نزد خدا بدتر از این است، با خبر کنم؟ کسانی که خداوند آنها را از رحمت خود دور ساخته، و مورد خشم قرار داده، (و مسخ کرده) و از آنها، میمونها و خوکهایی قرار داده، (کسانی که) طاغوت را بندگی کردند. ایشان جایگاهشان، بدتر است; و از راه راست، گمراهترند. »
لُعِنَ الَّذِینَ کَفَرُواْ مِن بَنِی إِسْرَایِیلَ عَلَی لِسَانِ دَاوُودَ وَعِیسَی ابْنِ مَرْیَمَ ذَلِکَ بِمَا عَصَوا وَّکَانُواْ یَعْتَدُونَ ﴿۷۸﴾ مایده
کافران بنی اسراییل، بر زبان داوود و عیسی بن مریم، لعن (و نفرین) شدند! این بخاطر آن بود که عصیان کردند، و تجاوز می‌نمودند.
وَأُتْبِعُواْ فِی هَذِهِ لَعْنَةً وَیَوْمَ الْقِیَامَةِ بِیْسَ الرِّفْدُ الْمَرْفُودُ ﴿۹۹﴾ هود
آنان در این جهان و روز قیامت، لعنتی به دنبال دارند; و چه بد عطایی نصیب شان است!
وَأَتْبَعْنَاهُمْ فِی هَذِهِ الدُّنْیَا لَعْنَةً وَیَوْمَ الْقِیَامَةِ هُم مِّنَ الْمَقْبُوحِینَ ﴿۴۲﴾ قصص
و در این دنیا نیز لعنتی به دنبال آنان قرار دادیم و روز قیامت از زشترویانند!
◘ کافران از اهل کتاب
وَلَمَّا جَاءهُمْ کِتَابٌ مِّنْ عِندِ اللّهِ مُصَدِّقٌ لِّمَا مَعَهُمْ وَکَانُواْ مِن قَبْلُ یَسْتَفْتِحُونَ عَلَی الَّذِینَ کَفَرُواْ فَلَمَّا جَاءهُم مَّا عَرَفُواْ کَفَرُواْ بِهِ فَلَعْنَةُ اللَّه عَلَی الْکَافِرِینَ ﴿۸۹ ﴾ بقره
و هنگامی که از طرف خداوند، کتابی برای آنها آمد که آنچه (از نشانه ها) با خود داشتند را تصدیق می‌کرد، و پیشتر، به خود نوید پیروزی با کمک آن بر کافران میدادند، با این همه، هنگامی که آنچه می‌شناختند (کتاب و پیامبر) به نزدشان آمد، به آن کافر شدند؛ لعنت خدا بر کافران باد!
مِّنَ الَّذِینَ هَادُواْ یُحَرِّفُونَ الْکَلِمَ عَن مَّوَاضِعِهِ وَیَقُولُونَ سَمِعْنَا وَعَصَیْنَا وَاسْمَعْ غَیْرَ مُسْمَعٍ وَرَاعِنَا لَیًّا بِأَلْسِنَتِهِمْ وَطَعْنًا فِی الدِّینِ وَلَوْ أَنَّهُمْ قَالُواْ سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا وَاسْمَعْ وَانظُرْنَا لَکَانَ خَیْرًا لَّهُمْ وَأَقْوَمَ وَلَکِن لَّعَنَهُمُ اللّهُ بِکُفْرِهِمْ فَلاَ یُؤْمِنُونَ إِلاَّ قَلِیلاً ﴿۴۶﴾ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ أُوتُواْ الْکِتَابَ آمِنُواْ بِمَا نَزَّلْنَا مُصَدِّقًا لِّمَا مَعَکُم مِّن قَبْلِ أَن نَّطْمِسَ وُجُوهًا فَنَرُدَّهَا عَلَی أَدْبَارِهَا أَوْ نَلْعَنَهُمْ کَمَا لَعَنَّا أَصْحَابَ السَّبْتِ وَکَانَ أَمْرُ اللّهِ مَفْعُولاً ﴿۴۷﴾نساء
بعضی از یهودیان، کلمات (الهی) را از جایگاه خود تغییر داده و می‌گویند: شنیدیم و نافرمانی کردیم، بشنو و باور نکن. (و طعنه می‌زنند:) راعنا! ولی اگر می‌گفتند: شنیدیم و فرمان بردیم و بشنو و به ما نظر کن، برای آن ها بهتر و استوارتر بود و لیکن خداوند آن ها را به خاطر کافر شدنشان لعنت کرد و جز اندکی از آنان ایمان نمیآورند. ای کسانی که کتاب (خدا) به شما داده شده! به آنچه (بر پیامبر خود) نازل کردیم که آنچه را با شماست تصدیق می‌کند، ایمان بیاورید! پیش از آنکه صورتهایی را محو کنیم، سپس به پشت سر بازگردانیم، یا آنها را لعن کنیم و از رحمت خود دور سازیم، همان گونه که اصحاب سبت را دور ساختیم. و فرمان خدا، در هر حال انجام شدنی است!
وَقَالَتِ الْیَهُودُ یَدُ اللّهِ مَغْلُولَةٌ غُلَّتْ أَیْدِیهِمْ وَلُعِنُواْ بِمَا قَالُواْ بَلْ یَدَاهُ مَبْسُوطَتَانِ یُنفِقُ کَیْفَ یَشَاء وَلَیَزِیدَنَّ کَثِیرًا مِّنْهُم مَّا أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ طُغْیَانًا وَکُفْرًا وَأَلْقَیْنَا بَیْنَهُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاء إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ کُلَّمَا أَوْقَدُواْ نَارًا لِّلْحَرْبِ أَطْفَأَهَا اللّهُ وَیَسْعَوْنَ فِی الأَرْضِ فَسَادًا وَاللّهُ لاَ یُحِبُّ الْمُفْسِدِینَ ﴿۶۴﴾ مایده
و یهود گفتند: «دست خدا بسته است.» دستهایشان بسته باد! و به خاطر این سخن، لعن شوند! بلکه هر دو دست او، گشاده است، هرگونه بخواهد، میبخشد! ولی آنچه از سوی پروردگارت بر تو فروفرستاده شد، بر طغیان و کفر بسیاری از آنها میافزاید. و ما در میان آنها تا روز قیامت عداوت و دشمنی افکندیم. هر زمان آتشی برای جنگ افروختند، خداوند آن را خاموش ساخت و برای فساد در زمین، تلاش می‌کنند و خداوند، مفسدان را دوست ندارد.
۳ـ لعن مشرکین
وَیُعَذِّبَ الْمُنَافِقِینَ وَالْمُنَافِقَاتِ وَالْمُشْرِکِینَ وَالْمُشْرِکَاتِ الظَّانِّینَ بِاللَّهِ ظَنَّ السَّوْءِ عَلَیْهِمْ دَایِرَةُ السَّوْءِ وَغَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ وَلَعَنَهُمْ وَأَعَدَّ لَهُمْ جَهَنَّمَ وَسَاءتْ مَصِیرًا ﴿۶﴾ فتح
و مردان و زنان منافق و مردان و زنان مشرک را که به خدا گمان بد میبرند عذاب
می کند; گردش ناگوار بر آنها! خداوند بر آنان غضب کرده و از رحمت خود دورشان ساخته و جهنم را برای آنان آماده کرده و چه بد سرانجامی است!
۴ـ لعن کسانی از اهل کتاب
◘ اصحاب السبت
قُلْ هَلْ أُنَبِّیُکُم بِشَرٍّ مِّن ذَلِکَ مَثُوبَةً عِندَ اللّهِ مَن لَّعَنَهُ اللّهُ وَغَضِبَ عَلَیْهِ وَجَعَلَ مِنْهُمُ الْقِرَدَةَ وَالْخَنَازِیرَ وَعَبَدَ الطَّاغُوتَ أُوْلَیِکَ شَرٌّ مَّکَاناً وَأَضَلُّ عَن سَوَاء السَّبِیلِ ﴿۶۰﴾مایده
بگو: «آیا شما را از کسانی که موقعیت شان نزد خدا بدتر از این است، با خبر کنم؟ کسانی که خداوند آنها را از رحمت خود دور ساخته، و مورد خشم قرار داده، (و مسخ کرده) و از آنها، میمونها و خوکهایی قرار داده، (کسانی که) طاغوت را بندگی کردند. ایشان جایگاهشان، بدتر است; و از راه راست، گمراهترند. »
◘ قایلین به اینکه"دست خدا بسته است!"
وَقَالَتِ الْیَهُودُ یَدُ اللّهِ مَغْلُولَةٌ غُلَّتْ أَیْدِیهِمْ وَلُعِنُواْ بِمَا قَالُواْ بَلْ یَدَاهُ مَبْسُوطَتَانِ یُنفِقُ کَیْفَ یَشَاء وَلَیَزِیدَنَّ کَثِیرًا مِّنْهُم مَّا أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ طُغْیَانًا وَکُفْرًا وَأَلْقَیْنَا بَیْنَهُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاء إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ کُلَّمَا أَوْقَدُواْ نَارًا لِّلْحَرْبِ أَطْفَأَهَا اللّهُ وَیَسْعَوْنَ فِی الأَرْضِ فَسَادًا وَاللّهُ لاَ یُحِبُّ الْمُفْسِدِینَ ﴿۶۴﴾ مایده
و یهود گفتند: «دست خدا (با زنجیر) بسته است.» دستهایشان بسته باد! و بخاطر این سخن، از رحمت (الهی) دور شوند! بلکه هر دو دست (قدرت) او، گشاده است; هرگونه بخواهد، میبخشد! ولی این آیات، که از طرف پروردگارت بر تو نازل شده، بر طغیان و کفر بسیاری از آنها میافزاید. و ما در میان آنها تا روز قیامت عداوت و دشمنی افکندیم. هر زمان آتش جنگی افروختند، خداوند آن را خاموش ساخت; و برای فساد در زمین، تلاش می‌کنند; و خداوند، مفسدان را دوست ندارد.
۵ـ لعن افرادی که در ظاهر اسلام داشتند.
■ لعن منافقین
وَعَدَ الله الْمُنَافِقِینَ وَالْمُنَافِقَاتِ وَالْکُفَّارَ نَارَ جَهَنَّمَ خَالِدِینَ فِیهَا هِیَ حَسْبُهُمْ وَلَعَنَهُمُ اللّهُ وَلَهُمْ عَذَابٌ مُّقِیمٌ ﴿۶۸﴾توبه
خداوند به مردان و زنان منافق و کفار، وعده آتش دوزخ داده که در آن جاودانه خواهند ماند که همان کفایتشان می‌کند! و خدا آنها را لعن کرده و عذاب همیشگی برای آنهاست!
وَیُعَذِّبَ الْمُنَافِقِینَ وَالْمُنَافِقَاتِ وَالْمُشْرِکِینَ وَالْمُشْرِکَاتِ الظَّانِّینَ بِاللَّهِ ظَنَّ السَّوْءِ عَلَیْهِمْ دَایِرَةُ السَّوْءِ وَغَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ وَلَعَنَهُمْ وَأَعَدَّ لَهُمْ جَهَنَّمَ وَسَاءتْ مَصِیرًا ﴿۶﴾ فتح
و مردان و زنان منافق و مردان و زنان مشرک را که به خدا گمان بد میبرند عذاب می‌کند; گردش ناگوار بر آنها! خداوند بر آنان غضب کرده و از رحمت خود دورشان ساخته و جهنم را برای آنان آماده کرده و چه بد سرانجامی است!
لین لَّمْ یَنتَهِ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِینَ فِی قُلُوبِهِم مَّرَضٌ وَالْمُرْجِفُونَ فِی الْمَدِینَةِ لَنُغْرِیَنَّکَ بِهِمْ ثُمَّ لَا یُجَاوِرُونَکَ فِیهَا إِلَّا قَلِیلًا ﴿۶۰﴾ مَلْعُونِینَ أَیْنَمَا ثُقِفُوا أُخِذُوا وَقُتِّلُوا تَقْتِیلًا ﴿۶۱﴾ احزاب
اگر منافقان و بیماردلان و شایعه افکنان در مدینه دست از کارشان برندارند تو را بر آنها برمی انگیزیم پس جز زمان اندکی در کنار تو نخواهند بود. و از همه جا طرد میشوند، و هر جا یافته شوند گرفته خواهند شد و به سختی به قتل خواهند رسید!
■ شجره ملعونه
وَإِذْ قُلْنَا لَکَ إِنَّ رَبَّکَ أَحَاطَ بِالنَّاسِ وَمَا جَعَلْنَا الرُّؤیَا الَّتِی أَرَیْنَاکَ إِلاَّ فِتْنَةً لِّلنَّاسِ وَالشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِی القُرْآنِ وَنُخَوِّفُهُمْ فَمَا یَزِیدُهُمْ إِلاَّ طُغْیَانًا کَبِیرًا ﴿۶۰﴾ اسراء
و آنگاه که به تو گفتیم: «پروردگارت به مردم احاطه دارد و قرار ندادیم آن رؤیایی را که به تو نشان دادیم و همچنین شجره ملعونه (درخت نفرین شده) را در قرآن، مگر برای آزمایش مردم. ما آنها را بیم می‌دهیم اما جز طغیان بزرگ، چیزی بر آنها نمیافزاید!»
به تصریح روایات صحیح فریقین منظور از شجره ملعونه در قرآن کریم بنی امیه است. از روایت عامه و خاصه هر کدام دو نمونه ذیلا می‌آوریم:
° ابن جریر طبری در تفسیرش ذیل تفسیر این آیه شریفه از سهل بن سعد آورده که گفت: رسول الله بنی فلان(بنی امیه) را دید که همچون بوزینگان بر منبرش جست و خیز می‌زدند و این وی را چنان دلتنگ کرد که تا به هنگام وفاتش نخندید و خدای عزوجل این آیه را در حق این خواب نازل کرد: وَمَا جَعَلْنَا الرُّؤیَا الَّتِی أَرَیْنَاکَ إِلاَّ فِتْنَةً لِّلنَّاسِ. (۱)
° قرطبی در تفسیرش ذیل این آیه از سهل بن سعد آورده است: همانا این رویا همان است که رسول خدا دید که بنی امیه بر منبرش همچون بوزینگان می‌جستند و برای آن خاطرش ملول گشت و از آن روز تا هنگام رحلتش نخندید و این آیه از فرمانروایی آنها خبر می‌دهد که خدای متعال آن را فتنه و امتحان برای مردم قرار داد. (۲)
° از یونس بن عبدالرحمن بن الاشل نقل شده که از حضرت در مورد این قول حضرت تبارک وتعالی"و ما جعلنا الرویا التی اریناک الا فتنة للناس"سوال نمود. حضرت فرمودند: همانا رسول خدا صلی الله علیه وآله خوابیدند و (در خواب) دیدند که
بنی امیه از منبرش بالا می‌روند و هر کدامشان که بالا می‌روند راه خدا را بر مردم سد می‌کنند. رسول خدا ذلت و بیچارگی را در خواب دید و با نگرانی و تشویش از این موضوع از خواب برخاست و آنها که رسول ایشان را دید دوازده مرد از بنی امیه بودند، پس جبرییل با این آیه نزد رسول خدا آمد... (۳)
° از حضرت باقر (علیه السلام) نقل شده که فرمودند"وما جعلنا الرؤیا التی أریناک إلا فتنة.."(و آن رؤیایی را که به تو نشان دادیم، قرار ندادیم... مگر برای آزمایش) که آنها(مردم) در آن متردد شوند و شجره ملعونه در قرآن، بنی امیه هستند. (۴)
۶ـ لعن عده ای چه تحت لوای اسلام و چه غیر از آن
◘ لعن اذیت کنندگان خدا و رسول
إِنَّ الَّذِینَ یُؤْذُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَةِ وَأَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا مُّهِینًا ﴿۵۷﴾ احزاب
همانا آنها که خدا و رسولش را آزار میدهند، خداوند آنان را از رحمت خود در دنیا و آخرت دور ساخته، و برای آنها عذاب خوارکنندهای آماده کرده است.
◊ آزار امیرالمومنین علی (علیه السلام)، آزار پیامبر است!
▪ ابی یعلی از سعد روایت می‌کند که گفت: من به همراه دو نفر در مسجد نشسته بودیم و از علی شکایت می‌کردیم تا اینکه رسول خدا با آثار غضب که در چهره اش هویدا بود پیش آمد، از غضبش به خدا پناه بردم. پس فرمود: شما را با من چه کار؟ هر کس علی را بیازارد به تحقیق مرا آزرده است.(۵)
▪ حاکم در مستدرک از عمروبن شاس اسلمی (از اصحاب حدیبیه؟) روایت آورده که گفت: با علی به سوی یمن رفتیم، او در سفر در مورد من عملی کرد که از او چیزی به دل گرفتم. هنگامی که برگشتم، شکایتش را علنا در مسجد کردم تا به گوش رسول خدا رسید. پس آن روز صبح وارد مسجد شدم، رسول خدا در میان جمعی از اصحابش بود به محض اینکه مرا دید چشمانش بر من خشم گرفت و تا وقتی نشستم با خشم به من خیره بود و فرمود: ای عمرو! والله تو مرا آزرده ای! پس گفتم: پناه به خدا می‌برم از اینکه تو را بیازارم ای رسول خدا! فرمود: بلی! هر کس علی را بیازارد، به تحقیق مرا آزرده است.
حاکم در ادامه گفته: این حدیث صحیح الاسناد است و آن دو(بخاری و مسلم) نیاورده اند. و ذهبی گفته: صحیح است(۶)
ابن حبان در صحیح اش آن را ذکر کرده است.(۷)
هیثمی در مجمع الزواید حدیث را آورده و بعد از آن ذکر کرده است: احمد وطبرانی به اختصار آن را روایت کرده و بزّار مختصر تر کرده و رجال احمد ثقات است.(۸)
▪ از عمرو بن شأس نقل شده است: پیامبر به من فرمود: به تحقیق مرا آزردی! گفتم: ای رسول خدا! من دوست ندارم شما را بیازارم. فرمود: هر کس علی را بیازارد، مرا آزرده است.(۹)
◊ آزار دهندگان حضرت زهرا، پیامبر را آزردند!
▬ انما فاطمة بضعة منّی یؤذینی ما آذاها(۱۰)
همانا فاطمه پاره تن من است، هر چه او را بیازارد مرا آزرده.
▬ فاطمة بضعة منی یربینی ما ارابها و یوذینی ما آذاها(۱۱)
فاطمه پاره تن من است، مرا آشفته می‌کند آنچه او را آشفته سازد و هر چه او را بیازارد مرا آزرده است.
▬ انما فاطمة بضعة منّی یؤذینی ما آذاها و ینصبنی ما انصبها(۱۲)
همانا فاطمه پاره تن من است، هر چه او را بیازارد مرا آزرده و هرچه او را اندوهگین کند مرا اندوهگین کرده است.
◘ دروغ گویان
فَمَنْ حَآجَّکَ فِیهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْاْ نَدْعُ أَبْنَاءنَا وَأَبْنَاءکُمْ وَنِسَاءنَا وَنِسَاءکُمْ وَأَنفُسَنَا وأَنفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَةُ اللّهِ عَلَی الْکَاذِبِینَ ﴿۶۱﴾ آل عمران
هرگاه بعد از علم و دانشی که به تو رسیده، (باز) کسانی با تو به محاجه و ستیز برخیزند، به آنها بگو: «بیایید ما فرزندان خود را دعوت کنیم، شما هم فرزندان خود را; ما زنان خویش را دعوت نماییم، شما هم زنان خود را; ما از نفوس خود دعوت کنیم، شما هم از نفوس خود; آنگاه مباهله کنیم; و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم.
◘ مرتکب قتل عمد
وَمَن یَقْتُلْ مُؤْمِنًا مُّتَعَمِّدًا فَجَزَآؤُهُ جَهَنَّمُ خَالِدًا فِیهَا وَغَضِبَ اللّهُ عَلَیْهِ وَلَعَنَهُ وَأَعَدَّ لَهُ عَذَابًا عَظِیمًا ﴿۹۳﴾نساء
و هر کس، فرد باایمانی را از روی عمد به قتل برساند، مجازات او دوزخ است در حالی که جاودانه در آن میماند و خداوند بر او غضب می‌کند و او را از رحمتش دور میسازد و عذاب عظیمی برای او آماده ساخته است.
◘ ظالمین
یَوْمَ لَا یَنفَعُ الظَّالِمِینَ مَعْذِرَتُهُمْ وَلَهُمُ اللَّعْنَةُ وَلَهُمْ سُوءُ الدَّارِ ﴿۵۲﴾ غافر
روزی که معذرت ظالمین سودی نبخشد و لعنت و جایگاه بد برای آنهاست!
وَنَادَی أَصْحَابُ الْجَنَّةِ أَصْحَابَ النَّارِ أَن قَدْ وَجَدْنَا مَا وَعَدَنَا رَبُّنَا حَقًّا فَهَلْ وَجَدتُّم مَّا وَعَدَ رَبُّکُمْ حَقًّا قَالُواْ نَعَمْ فَأَذَّنَ مُؤَذِّنٌ بَیْنَهُمْ أَن لَّعْنَةُ اللّهِ عَلَی الظَّالِمِینَ ﴿۴۴﴾ اعراف
و بهشتیان دوزخیان را صدا می‌زنند که: « به تحقیق آنچه پروردگارمان به ما وعده داده بود، حقا یافتیم; آیا شما هم آنچه را پروردگارتان به شما وعده داده بود حقا یافتید؟!» گفتند: «بلی!» در این هنگام، ندادهندهای میان آنها ندا دهد: «لعنت خدا بر ستمگران باد!»
وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَی عَلَی اللّهِ کَذِبًا أُوْلَیِکَ یُعْرَضُونَ عَلَی رَبِّهِمْ وَیَقُولُ الأَشْهَادُ هَؤُلاء الَّذِینَ کَذَبُواْ عَلَی رَبِّهِمْ أَلاَ لَعْنَةُ اللّهِ عَلَی الظَّالِمِینَ ﴿۱۸﴾ هود
چه کسی ستمکارتر است از کسی که بر خدا دروغ میبندد؟! آنان بر پروردگارشان عرضه میشوند، در حالی که شاهدان می‌گویند: اینها همانها هستند که به پروردگارشان دروغ بستند! ای لعنت خدا بر ظالمان باد!
◘ تهمت زنندگان زنا
وَالْخَامِسَةُ أَنَّ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَیْهِ إِن کَانَ مِنَ الْکَاذِبِینَ وَیَدْرَأُ ﴿۷﴾ نور
و (شوهر) در پنجمین بار بگوید که لعنت خدا بر او(خودش) باد اگر از دروغگویان باشد.
إِنَّ الَّذِینَ یَرْمُونَ الْمُحْصَنَاتِ الْغَافِلَاتِ الْمُؤْمِنَاتِ لُعِنُوا فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَةِ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ ﴿۲۳﴾ نور
همانا کسانی که زنان پاکدامن و بیخبر (از هرگونه آلودگی) و مؤمن را متهم میسازند، در دنیا و آخرت از رحمت الهی به دورند و عذاب بزرگی برای آنهاست.
◘ عهدشکنان در میثاق با خدا
وَالَّذِینَ یَنقُضُونَ عَهْدَ اللّهِ مِن بَعْدِ مِیثَاقِهِ وَیَقْطَعُونَ مَآ أَمَرَ اللّهُ بِهِ أَن یُوصَلَ وَیُفْسِدُونَ فِی الأَرْضِ أُوْلَیِکَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَلَهُمْ سُوءُ الدَّارِ ﴿۲۵﴾ رعد
آنها که عهد الهی را پس از محکم کردن میشکنند، و پیوندهایی را که خدا دستور به برقراری آن داده قطع می‌کنند، و در زمین فساد می‌نمایند، لعنت و ناگواری آخرت برای آنهاست!
◘ کسانی که بر خدا دروغ می‌بندند.
وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَی عَلَی اللّهِ کَذِبًا أُوْلَیِکَ یُعْرَضُونَ عَلَی رَبِّهِمْ وَیَقُولُ الأَشْهَادُ هَؤُلاء الَّذِینَ کَذَبُواْ عَلَی رَبِّهِمْ أَلاَ لَعْنَةُ اللّهِ عَلَی الظَّالِمِینَ ﴿۱۸﴾ هود
چه کسی ستمکارتر است از کسی که بر خدا افترا میبندد؟! آنان بر پروردگارشان عرضه میشوند، در حالی که شاهدان می‌گویند: اینها همانها هستند که به پروردگارشان دروغ بستند! ای لعنت خدا بر ظالمان باد!
◘ کتمان کنندگان نشانه‌های آشکار پروردگار
إِنَّ الَّذِینَ یَکْتُمُونَ مَا أَنزَلْنَا مِنَ الْبَیِّنَاتِ وَالْهُدَی مِن بَعْدِ مَا بَیَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِی الْکِتَابِ أُولَیِکَ یَلعَنُهُمُ اللّهُ وَیَلْعَنُهُمُ اللَّاعِنُونَ ﴿۱۵۹﴾بقره
همانا کسانی که دلایل روشن، و وسیله هدایتی را که نازل کردهایم، بعد از آنکه در کتاب برای مردم بیان نمودیم، کتمان کنند، خدا آنها را لعنت می‌کند. و همه لعنکنندگان نیز، آنها را لعن می‌کنند.
◘ کسانی که کافرین از یهود را افضل از مومنین به پیامبر می‌دانند.
أَلَمْ تَرَ إِلَی الَّذِینَ أُوتُواْ نَصِیبًا مِّنَ الْکِتَابِ یُؤْمِنُونَ بِالْجِبْتِ وَالطَّاغُوتِ وَیَقُولُونَ لِلَّذِینَ کَفَرُواْ هَؤُلاء أَهْدَی مِنَ الَّذِینَ آمَنُواْ سَبِیلاً ﴿۵۱﴾ أُوْلَیِکَ الَّذِینَ لَعَنَهُمُ اللّهُ وَمَن یَلْعَنِ اللّهُ فَلَن تَجِدَ لَهُ نَصِیرًا ﴿۵۲﴾ نساء
آیا ندیدی کسانی را که بهرهای از کتاب (خدا) به آنان داده شده به «جبت» و «طاغوت» ایمان می‌آورند، و درباره ی کسانی که کفر می‌ورزند می‌گویند: «آنان، از کسانی که ایمان آوردهاند، هدایت یافتهترند»؟!
آنها کسانی هستند که خداوند، ایشان را از رحمت خود، دور ساخته است; و هر کس را خدا از رحمتش دور سازد، یاوری برای او نخواهی یافت.
◘ مفسدین و قطع کنندگان رحم.
فَهَلْ عَسَیْتُمْ إِن تَوَلَّیْتُمْ أَن تُفْسِدُوا فِی الْأَرْضِ وَتُقَطِّعُوا أَرْحَامَکُمْ ﴿۲۲﴾ أُوْلَیِکَ الَّذِینَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فَأَصَمَّهُمْ وَأَعْمَی أَبْصَارَهُمْ ﴿۲۳﴾ محمد
پس آیا جز این انتظار می‌رود که چون(از این دستورها) روی گردان شوید، در زمین فساد و قطع پیوند خویشاوندی کنید؟!
آنها کسانی هستند که خدا لعنتشان کرده، گوشهایشان را کر و چشمهایشان را کور کرده است!
روایات لعن به لسان مبارک نبی مکرم:
۱ـ لعن کافران
◙ عایشه از رسول خدا نقل کرده که فرمودند: خدا لعنت کند شیبة بن ربیعة وعتبة بن ربیعة وأمیة بن خلف را! که ما را از زمین مان به سرزمین وبا(شعب) اخراج کردند! (۱۳)
◙ ترمذی در سنن اش از ابن عمر روایت کرد که پیامبر خدا در روز احد فرمودند: خداوندا لعنت بکن اباسفیان را! و لعنت فرست بر حارث بن هشام! و لعنت کن صفوان بن امیه را!(۱۴)
و اضافه می‌کند: این حدیث حسن و غریب است.
◙ مسلم از خفاف بن إیماء روایت کرده: رسول خدا رکوع کرد سپس سرش را بلند نمود و فرمود: غفار، خدا بیامرزدش! اسلم،خدا سالم نگهش دارد! و عصیه، عصیان خدا و رسول کردند! خدا لعنت کند بنی لحیان و رعلا و ذکوان را! سپس به سجده رفت.(۱۵)
۲ـ لعن کسانی که در ظاهر اسلام داشتند.
■ طبرانی از نصر بن عاصم لیثی از پدرش نقل می‌کند که وارد مسجد شهر شدم که در آن هنگام مردم می‌گفتند پناه بر خدا از غضب خدا و رسولش! گفتم: چه شده؟ گفتند: رسول خدا بر منبرش خطابه می‌فرمود که مردی دست پسرش را گرفت و از مسجد آن را بیرون برد؛ پس رسول خدا فرمودند: خدا لعنت کند پیشرو و پیرو را! وای بر این امت از فلان...!(۱۶)
هیثمی در مجمع این روایت را آورده است و ضمن آن نوشته: طبرانی آن را نقل کرده و رجال آن از ثقات است.(۱۷)
■ احمد در مسندش از عبدالله ابن زبیر روایت کرده در حالیکه به کعبه تکیه داده بود می‌گفت: سوگند به خدای این کعبه! رسول خدا فلانی و آنکه از صلبش به دنیا می‌آید لعن کرد! محقق چاپ مذکور می‌گوید: اسناد این روایت ثقات و از رجال شیخین هستند. السندی می‌گوید: این قول پیامبر که فرموند"فلانی"منظور حَکَم است و این قول حضرت"و آنکس که از او به دنیا آید"عطف بر فلانی است یعنی آن کس که از فلانی به دنیا آید و مراد مروان است والله اعلم.(۱۸)
و هیثمی در مجمع الزواید آن را آورده و می‌گوید: این روایت را احمد، بزار، طبرانی به همان نحو (احمد) روایت کردند و رجال احمد، صحیح اند.(۱۹)
■ بزار در مسندش از عبدالله البهی غلام زبیر آورده که گفت: در مسجد بودم و مروان خطابه می‌خواند، پس عبدالرحمن ابن ابی بکر(به طعنه به مروان) گفت: والله هیچ کسی از اهل خودش را (اهل ابوبکر) خلیفه قرار نداد. پس مروان گفت: تو همانی که این آیه در مذمتت نازل شد: وَالَّذِی قَالَ لِوَالِدَیْهِ أُفٍّ لَّکُمَا پس عبدالرحمن گفت: دروغ می‌گویی! ولیکن رسول خدا پدر تو را لعن کرد!(۲۰)
هیثمی در مجمع الزواید گفته: بزار این روایت را آورده و اسنادش حسن است.(۲۱)
■ حاکم در مستدرکش از عبدالله بن زبیر آورده است که گفت: همانا رسول خدا حکم و فرزندش را لعن کرد. و سپس می‌گوید: این حدیث، صحیح الاسناد است و بخاری و مسلم آن را نیاوردند.(۲۲)
■ بزار در مسندش از سفینه روایت کرده است که پیامبر نشسته بود و مردی شترسوار رد شد و پیشرویی در جلویش بود و دنباله روی راننده ای پشتش. پس رسول خدا فرمود: خدا لعنت کند پیش رو، راننده و راکب را!(۲۳)
هیثمی در مجمع این روایت را ذکر کرده و اضافه نموده: بزار آن را روایت کرده و رجالش از ثقات است.(۲۴)
رسول خدا اباسفیان را بر شتر دید و پسرش یزید که پیش رو بود و معاویه که به دنبال آنها می‌رفت(هی می‌کرد)؛ پس فرمود: خدا لعنت کند پیش رو، راننده و راکب را!(۲۵)
۳ـ لعن عده ای چه تحت لوای اسلام و چه غیر از آن
● حلال کننده آنچه خدا حرام کرده در مورد عترت و تارک سنت
ابن حبان در صحیحش از رسول خدا نقل کرده که فرمودند: شش گروهند که لعنتشان می‌کنم و خدا انها را لعنت می‌کند و نیز تمام انبیاء مستجاب الدعوه...(تا آنجا که می‌فرماید) حلال کننده آنچه خدا حرام کرده در مورد عترتم و تارک سنتم.(۲۶)
● لعن مردان شبیه به زن و زنان شبیه به مرد
از ابن عباس نقل شده که: پیامبر مردان شبیه به زن و زنان شبیه به مرد را لعنت کرد و گفت آنها را از خانه تان بیرون کنید!...(۲۷)
و در نقلی دیگر که در صحیح بخاری آمده است، ابن عباس می‌گوید: رسول خدا مردانی که خود را به زن شبیه می‌کردند و زنانی که خود را به مرد شبیه می‌نمودند؛ لعن کرد. (۲۸)
● لعن رباخوار!
رسول خدا: خدا، رباخوار و موکل او و نویسندگان اش و شاهدینش را لعنت کند!(۲۹)
● لعن عامل به عمل قوم لوط
رسول خدا فرمودند: خدا لعنت کند کسی که عمل قوم لوط را انجام دهد!(۳۰)
● لعن خریدار، فروشنده، خورنده و.. شراب
حاکم در مستدرک اش از ابن عباس نقل کرده که گفت: شنیدم رسول خدا می‌فرمودند: جبرییل به نزد من آمد و گفت: ای محمد! همانا خدا شراب، فشرنده انگور(برای شراب)، دفع کننده آن، خورنده اش، حامل آن و کسی که به سمتش حمل می‌کنند، خریدار و فروشنده اش، ساقی و مسقی آن را لعن کرد.(۳۱) وی اضافه نموده که حدیث، صحیح الاسناد است.
حافظ منذری در کتاب"الترغیب والترهیب" این حدیث ابن عباس را آورده و گفته است:"احمد به اسناد صحیح و ابن حبان در صحیحش آن را آورده و حاکم گفته: صحیح الاسناد است."(۳۲)
● لعنت بر کسی که حیوانی را مثله کند!
بخاری به نقل از ابن عمر آورده است: رسول خدا کسی که حیوانی را مثله کند لعنت کرد! (۳۳)
● لعنت بر متخلفین از لشکر اسامه!
پیامبر اکرم فرمودند: لشکر اسامه را تجهیز کنید! خدا لعنت کند کسی که از آن تخلف ورزد!(۳۴)
● پیامبر اکرم: خدا لعنت کند کسی که برای غیر خدا ذبح کند! خدا لعنت کند کسی که والدینش را لعن کند! و کسی که بدعت گذاری را پناه دهد!(۳۵)
محل اختلاف دو فرقه در مسئله لعن
و اما در مسئله ی لعن محل اختلاف و نقطه ای که خط دو فرقه از هم جدا می‌شود، آنجاست که اصلی از اصول اعتقادی اهل سنت زیر سوال رفته و به آن خدشه وارد می‌شود و آن عدالت تمامی صحابه رسول خداست که به موجب آن علمای
اهل تسنن تمام اعمال صحابه اعم از آنچه صریحا با فرمان خدا و رسولش مخالفت دارد، به گونه ای توجیه می‌کنند که به این اصل لطمه و خدشه ای وارد نشود:
○ حافظ محدث یوسف بن عبدالبر در مقدمه الاستیعاب فی معرفة الاصحاب می‌گوید: ثبت عدالة جمیعهم. عدالت جمیعشان(صحابه) ثابت شده است.
○ ابن اثیر در مقدمه اسدالغابه پس از بیان اهمیت و لزوم شناخت راویان حدیث می‌گوید: در آنچه گفته شد صحابه (با دیگر راویان) شریک هستند مگر در جرح و تعدیل؛ زیرا همه صحابه عادل هستند و هیچ انتقادی بر آنان راه ندارد.
والصحابه یشارکون فی ذلک الا الجرح والتعدیل فانهم کلهم عدول لا یتطرق الیهم الجرح_(اسدالغابه فی معرفة الصحابه، عزالدین محمدبن الجرزی معروف به ابن اثیرـ ج۱، صفحه۳)
○ ابن حجر مکی: بدان آنچه که اهل سنت وجماعت بر آن اتفاق و اجماع دارند، این است که بر هر مسلمانی واجب است همه صحابه را از راه اثبات عدالت آنان تزکیه نموده و به نیکی یاد نماید: زیرا خداوند در آیات متعدد آنان را تعریف و توصیف نموده است.
إعلم أن الذی أجمع علیه أهل السنة والجماعة أنه یجب علی کل مسلم تزکیة جمیع الصحابة بإثبات العدالة لهم، والکف عن الطعن فیهم، مع الثناء علیهم فقد أثنی الله علیهم فی کتابه العزیز... والواجب أن یلتمس لهم أحسن التأویلات، وأصوب المخارج، إذ هم أهل لذلک(الصواعق المحرقه، ص۱۹۴)
توجه داشتید که عدالت کل صحابه در میان اهل تسنن تقریبا امری قطعی به حساب می‌آید که به واسطه ی آن تمام اعمال صحابه اعم از معصیت، ظلم و تعدی، فعل قبیح... توجیه می‌شود و لازم می‌آید که از تمام ادوار زندگی آنان به نیکی یاد شود، نیز از هرگونه نقد و انتقاد تحذیر داده می‌شود؛ حتی می‌بینیم در علم رجال و حدیث که هماره اهل تسنن، آن را نقطه ی قوتی در دایره علوم خود به شمار می‌آورند، به سادگی و با تکیه بر حکم ثابت"عدالت جمیع صحابه"از هرگونه تامل، نقد و انتقاد در مورد راوی که از صحابه است، چشم پوشی بلکه حذر می‌نمایند. این در حالی است که قرآن کریم صریحا می‌گوید:
♦ (ای حبیب ما!) از اطرافیان تو عده ای منافق اند! هم از اعراب هم از اهل شهر....
و ممن حولکم من الاعراب منافقون و من اهل المدینه مردوا علی النفاق لاتعلمهم نحن نعلمهم(توبه،۱۰۱)
♦ (ای پیامبر!) از مردم، کسانی هستند که اظهار می‌کنند به خدا و آخرت ایمان آوردند در حالیکه مومن نیستند! با خدا و مومنان نیرنگ می‌کنند!... وقتی با شیاطین شان خلوت می‌کنند، گویند: ما با شماییم!...
و من الناس من یقول آمنا بالله والیوم الاخر و ما هم بمومنین یخادعون الله والذین آمنوا وما یخادعون الا انفسهم و ما یشعرون واذا خلوا الی شیاطینهم قالوا انا معکم انما نحن مستهزیون
♦ (ای محمد!) از آنها کسانی هستند که با خدا عهد کنند که اگر از فضلش به ما ارزانی کند بی شک زکات دهیم و از صالحین شویم، پس وقتی از فضلش به آنها بدهد بخل ورزیدند! با روگردانی بازگشتند!... خداوند نتیجه ی خلف وعده شان با او، نفاق را در قلوبشان تا روز لقای او جای نهاد!
و منهم من عاهدالله لین آتانا من فضله لنصَّدَّقنَّ و لنکوننَّ من الصّالحین فلمّا اتاهم من فضله بخلوا به و تولّوا وّ هم معرضون فاَعقَبهُم نفاقا فی قلوبهم الی یوم یلقونه بما اخلفوا الله ماوعدوهُ و بما کانوا یکذبون(توبه۷۵ـ۷۷)
♦ (ای رسول!) آنها با زبانشان چیزی می‌گویند که در قلبشان نیست!
یقولون بالسنتهم ما لیس فی قلوبهم(فتح،۱۱)
* نظریه عدالت کل صحابه منافی عقل سلیم است!
قبول نظریه"عدالت کل صحابه"مستلزم سرپیچی از حکم و فرمان عقل است؛ به هیچ روی نمی‌توان پذیرفت انسانی که در جاهلیت مرتکب زشت ترین اعمال شده و حتی با رسول خدا به جنگ برخاسته آنگاه به صرف گفتن شهادتین و مصاحبت هر چند اندک با رسول بی اما و اگر عادل شود! بی شک منکر هدایت و احیای روحی عده ای از صحابه که تحت تربیت پیامبر اکرم و متنعم از تعالیم شرع مقدس قرار گرفتند، نمی‌شویم. اما از سویی دادن حکم کلی برای تمام صحابه را با چنین سوابقی خلاف حکم عقل می‌دانیم. و می‌گوییم هر کس که از قوه ی تعقل در تشخیص حسن و قبح بهره مند است نمی‌تواند بپذیرد که یک عده به صرف هم عصر بودن با پیامبر و مصاحبت اگرچه کوتاه با وی، عادل شوند به نحوی که هیچ فعلی این مقام را از ایشان ساقط نکند، حتی اگر مرتکب عملی باشد که مستحق لعن خدا و رسولش است!
* پذیرفتن نظریه عدالت کل صحابه مستلزم چشم پوشی از برخی آیات قرآن و روایات نبوی است!
ثابت دانستن این نظریه مستلزم چشم پوشی، بی محلی و انکار آیاتی است که مرتکبین اعمالی که از برخی صحابه نیز سرزده ملعون شمرده و انکار روایات مبنی بر مذمت و حتی لعن برخی از صحابه است که بدان اشاره نمودیم.
* شیعه در مورد صحابه چه می‌گوید؟
شیعه آن دسته از صحابه و اعمالشان را که مورد ستایش خدا و رسولش قرار گرفتند، می‌ستاید و آن دسته را که مورد مذمت، قدح و لعن خدا و رسولش هستند را مذموم و ملعون می‌خواند. طبق منطق شیعه، همه ی افراد، مرد یا زن، عرب یا عجم، چه صحابه، چه تابعی و چه مردمانی که قرنهای بعد چشم به جهان می‌گشایند، از احکامی که خدای متعال در قرآن و شرع مقدس برای آنان نگاشته مستثنی نیستند و هر کس در مورد تکلیفی که به او محول شده مسیول است و باید پاسخگو باشد و آنکه از این فرامین سرپیچی نمود، بی شک خود را از رحمت خداوندی دور کرده و بعضا طبق نص صریح قرآن کریم و سنت نبوی مستحق لعن و طرد خدای متعال، پیامبر، مومنین، ملایکه و سایر مردم و لاعنین می‌شود. باری، به عقیده شیعه لعن مستحق کسانی است که قرآن آنها را از ملعونین شمرده است و خدا، رسول و معصومین ایشان را لعن نمودند، نه کس دیگری.... و به گواهی تاریخ برخی از صحابه دست به اعمالی زده اند که در قرآن عاملین آن را ملعونین خوانده، لذا لعن متوجه ایشان شده است و عقل سلیم و شرع مبین از توجیه بی دلیل اعمالی که لعن و طرد خدا و رسولش را متوجه خود کرده سرباز می‌زند و آن را نمی‌پذیرد!
پی نوشت:
۱ـ عن سهل بن سعد قال: رأی رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) بنی فلان ینزون علی منبره نزو القردة، فساءه ذلک، فما استجمع ضاحکا حتی مات قال: وأنزل الله عز وجل فی ذلک (وَمَا جَعَلْنَا الرُّؤیَا الَّتِی أَرَیْنَاکَ إِلاَّ فِتْنَةً لِّلنَّاسِ)"(تفسیر الطبری المجلد۹ ج ۱۵ ص ۱۴۱.)
۲ـ عن سهل بن سعد (رض):"إنما هذه الرؤیا هی أن رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) کان یری بنی أمیة ینزون علی منبره نزو القردة فأغتم لذلک، وما استجمع ضاحکا من یومیذ حتی مات (صلی الله علیه و آله و سلم)، فنزلت الآیة مخبرة أن ذلک من تملکهم وصعودهم یجعلها الله فتنة للناس وامتحانا"(تفسیر القرطبی المجلد ۵ ج۱۰ ص ۲۵۴)
۳ـ عن یونس بن عبدالرحمن الاشل قال: سالته عن قول الله"و ما جعلنا الرویا التی اریناک الا فتنة للناس"الایه فقال إن رسول الله صلی الله علیه وآله نام فرأی إن بنی امیة یصعدون منبره یصدون الناس کلما صعد منهم رجل رأی رسول الله صلی الله علیه وآله الذلة والمسکنة فاستیقظ جزوعا من ذلک فکان الذین رآهم إثنی عشر رجلا من بنی أمیة فأتاه جبرییل بهذه الآیة ثم قال جبرییل إن بنی امیة لا یملکون شییا إلا ملک أهل البیت ضعفیه. (عیاشی ج۲ ص ۲۹۸)
۴ـ عن حریز عمن سمع عن ابی جعفر علیه السلام وما جعلنا الرؤیا التی أریناک إلا فتنة لهم لیعمهوا فیها والشجرة الملعونة فی القرآن یعنی بنی امیة. (عیاشی ج۲ ص ۲۹۸)
۵ـ أبی یعلی عن سعد قال کنت جالسا فی المسجد، أنا ورجلین معی فنلنا من علی، فأقبل رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) غضبان یعرف فی وجهه الغضب، فتعوذت بالله من غضبه، فقال:"ما لکم وما لی؟ من آذی علیا فقد آذانی(مسند أبی یعلی ج۲ ص۱۰۹) الهیثمی- مجمع الزواید - أبواب مناقب علی بن أبی طالب (ر) - الجزء: (۹) - رقم الصفحة (۱۲۹)
۶ـ عن عمرو بن شاس الأسلمی وکان من أصحاب الحدیبیة تبین بعض هؤلاء قال: خرجنا مع علی (رض) إلی الیمن فجفانی فی سفره ذلک حتی وجدت فی نفسی، فلما قدمت أظهرت شکایته فی المسجد حتی بلغ ذلک رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) قال: فدخلت المسجد ذات غداة ورسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) فی ناس من أصحابه فلما رآنی أبدنی عینیه قال: یقول حدد إلی النظر حتی إذا جلست قال: یا عمر والله لقد آذیتنی فقلت: أعوذ بالله أن أوذیک یا رسول الله قال: بلی من آذی علیا فقد آذانی"
هذا حدیث صحیح الإسناد و لم یخرجاه.(مستدرک الحاکم- کتاب معرفة الصحابة (ر) - ذکر إسلام أمیر المؤمنین علی (علیه السلام)- حدیث رقم: (۴۶۱۹))
و نیز مسند أحمد: ۳ / ۴۸۳، دار صادر؛ الهیثمی- مجمع الزواید - أبواب مناقب علی بن أبی طالب (ر) - الجزء: (۹) - رقم الصفحة: (۱۲۹)
۷ـ صحیح ابن حبان ج۶ ص۲۶۷.
۸ـ ورواه الهیثمی فی (مجمع الزواید) وقال بعدها: رواه أحمد والطبرانی باختصار والبزار أخصر منه ورجال أحمد ثقات(مجمع الزواید ج۹ ص۱۲۹)
۹ـ أخبرنا الحسن بن سفیان حدثنا أبو بکر حدثنا مالک بن إسماعیل حدثنا مسعود بن سعد حدثنا محمد بن إسحاق عن الفضل بن معقل عن عبد الله بن نیار الأسلمی عن عمرو بن شأس قال قال لی رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم) قد آذیتنی قلت یا رسول الله ما أحب أن أؤذیک قال من آذی علیا فقد آذانی. (الحاکم فی المستدرک ج۳ ص۱۲۲)
۱۰ـ صحیح مسلم ح۴۴۸۳، سنن ترمذی، ج۲، ص۳۱۹
۱۱ـ مسند احمد بن حنبل، ج۴، ص۳۲۸؛ حلیة الاولیا، ج۲، ص۴۰
۱۲ـ مسند احمد بن حنبل، ج۴، ص۵؛ مستدرک حاکم نیشابوری، ج۳، ص۱۵۹؛ سنن ترمذی، ج۲، ص۳۱۹.
۱۳ـ...عن عایشة أنه (صلی الله علیه و آله و سلم) قال:"اللهم العن شیبة بن ربیعة وعتبة بن ربیعة وأمیة بن خلف کما أخرجونا من أرضنا إلی أرض الوباء"(صحیح البخاری، کتاب الحج باب کراهیة النبی أن تعری المدینة، ج۳ ص۳۰)
۱۴ـ... عن ابن عمر قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) یوم أحد:"اللهم العن أبا سفیان، اللهم العن الحارث بن هشام، اللهم العن صفوان بن أمیة …".
قال أبو عیسی – الترمذی -:"هذا حدیث حسن غریب"(سنن الترمذی ج۵ ص ۲۲۷).
۱۵ـ فقد روی مسلم عن خفاف بن إیماء:"رکع رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) ثم رفع رأسه، فقال: غفار غفر الله لها، وأسلم سالمها الله، وعصیة عصت الله ورسوله، اللهم العن بنی لحیان، والعن رعلا وذکوان، ثم وقع ساجدا"(صحیح مسلم ج۱ ص۴۷۰)
۱۶ـ لکن اللعن لم یقتصر علیه بل شمل ابنه معاویة فقد روی الطبرانی عن نصر بن عاصم اللیثی عن أبیه قال:"دخلت مسجد المدینة فإذا الناس یقولون نعوذ بالله من غضب الله وغضب رسوله، قلت: ماذا؟ قالوا کان رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) یخطب علی منبره فقام رجل فأخذ بید ابنه فأخرجه من المسجد فقال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) لعن الله القاید والمقود، ویل لهذه الأمة من فلان ذی الأستاه"(المعجم الکبیر للطبرانی ج۱۷ ص۱۷۶، وذکره فی الأحادیث المختارة ج۸ ص۱۸۰)
۱۷ـ رواه الطبرانی ورجاله ثقات"(مجمع الزواید ج۵ ص ۲۴۲)
۱۸ـ وروی أحمد فی مسنده عن ابن الزبیر وهو مستند إلی الکعبة وهو یقول:"ورب هذه الکعبة لقد لعن رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) فلانا وما ولد من صلبه".قال محققو الطبعة:"إسناده ثقات رجال الشیخین … قال السندی: قوله فلانا أی الحکم، قوله وما ولد عطف علی فلان أی ولده فلان، والمراد مروان والله تعالی أعلم"(مسند أحمد ج۲۶ ص ۵۱)
۱۹ـ وأورده الهیثمی فی (مجمع الزواید) قایلا:"رواه أحمد والبزار والطبرانی بنحوه وعنده روایة کراویة أحمد ورجال أحمد رجال الصحیح"(مجمع الزواید ج ۵ ص۲۴۱).
۲۰ ـ وروی البزار فی مسنده عن عبدالله البهی مولی الزبیر قال:"کنت فی المسجد ومروان یخطب، فقال عبدالرحمن بن أبی بکر: والله ما استخلف أحدا من أهله، فقال مروان: أنت الذی نزلت فیک (وَالَّذِی قَالَ لِوَالِدَیْهِ أُفٍّ لَّکُمَا)، فقال عبدالرحمن: کذبت، ولکن رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) لعن أباک"(مسند البزار ج۶ ص ۲۴۱.)،
۲۱ـ "رواه البزار وإسناده حسن"(مجمع الزواید ج۵ ص ۲۴۱)
۲۲ـ ...عن عبدالله بن الزبیر:"أن رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) لعن الحکم وولده"قال الحاکم:"هذا حدیث صحیح الإسناد ولم یخرجاه"(المستدرک علی الصحیحین ج۴ ص۴۸۱).
۲۳ـ فقد روی البزار فی مسنده عن سفینة (رض)أن النبی (صلی الله علیه و آله و سلم) کان جالسا فمر رجل علی بعیر وبین یدیه قاید وخلفه سایق، فقال: لعن الله القاید والسایق والراکب"(مسند البزار ج۹ ص ۲۸۶).
۲۴ـ"رواه البزار ورجاله ثقات"(مجمع الزواید ج۱ ص ۱۱۳).
۲۵ـ أن رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم رأی أبا سفیان علی جمل وابنه یزید یقوده ومعاویة یسوقه فقال: لعن الله الراکب والقاید والسایق (تاریخ الطبری، ج۱۱، ص۳۵۷ حوادث سنة ۲۸۴؛ تاریخ أبی الفدا ج ۲ / ۵۷ حوادث سنة ۲۳۸ﻫ ؛ کتاب صفین لنصر ص ۲۴۷ مصر ؛ تذکرة الخواص سبط ابن الجوزی ص۱۱۵)
۲۶ـ نقلها ابن حبان فی صحیحه أن رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) قال:"ستة لعنتهم ولعنهم الله وکل نبی مجاب … والمستحل من عترتی ما حرم الله والتارک لسنتی"(صحیح ابن حبان ج۵ ص ۳۷۳).
۲۷ـ عن عکرمة عن ابن عباس قال:لعن النبی صلی الله علیه وآله و سلم المخنثین من الرجال والمترجلات من النساء وقال: أخرجوهم من بیوتکم. قال فأخرج النبی صلی الله علیه وسلم فلانا وأخرج عمر فلانا. اهـ البخاری /۵ (باب إخراج المتشبهین بالنساء من البیوت)
۲۸ـ.... عن عبد الله ابن عباس قال: »لعن رسول الله المتشبهین من الرجال بالنساء والمتشبهات من النساء بالرجال «البخاری حدیث رقم ۵۸۸۵.
۲۹ـ لعن الله آکل الربا وموکله وکتابه وشاهدیه
صحیح مسلم، المساقاة، باب لعن آکل الربا وموکله، رقم ۱۵۹۸.
سنن ترمذی، البیوع، باب ما جاء فی آکل الربا، رقم ۱۲۰۶. و قال: حدیث حسن صحیح
سنن أبو داود، البیوع، باب فی آکل الربا وموکله، رقم ۳۳۳۳.
۳۰ـ أن رسول الله – صلی الله علیه وسلم – قال:"لعن الله من عمل عمل قوم لوط". مسند أحمد ۱/۳۰۹، مستدرک حاکم ۴/۳۵۶، صحیح الترغیب ۲۴۲۱.
۳۱ـ قال عبد بن حدثنا عبدالله بن یزید ثنا حیوة بن شریح عن مالک بن خیر الزبادی أن مالک بن سعد التجیبی حدثه أنه سمع ابن عباس یقول: سمعت رسول الله -صلی الله علیه وسلم- یقول:"أتانی جبریل فقال: یا محمد إن الله لعن الخمر، وعاصرها، ومعتصرها، وشاربها، وحاملها، والمحمولة إلیه، وبایعها، ومبتاعها، وساقیها، ومسقیها".
مستدرک حاکم،کتاب الاشربه،حدیث رقم ۷۲۲۹
۳۲ـ"رواه أحمد بإسناد صحیح، وابن حبان فی صحیحه، والحاکم وقال:صحیح الإسناد.".
۳۳ـ...عن ابن عمر قال: لعن رسول اللّه ـ صلی اللّه علیه وسلم ـ من مثل بالحیوان... (صحیح البخاری، کتاب الصید - باب ما یکره من المثلة، ص ۸۲۹ - ج ۲)
۳۴ـ"جهزوا جیش أسامة، لعن الله من تخلف عنه"الملل والنحل للشهرستانی ۱/۲۳،"انفذوا بعث أسامة، لعن الله من تخلف عن بعث أسامة، وکرر الرسول ذلک.."شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید ۶/۵۲.
۳۵ـ لعن الله من ذبح لغیر الله، لعن الله من لعن والدیه، لعن الله من آوی محدثا.... صحیح مسلم، کتاب الأضاحی، باب تحریم الذبح لغیر الله ولعن فاعله، ح ۱۹۷۸، ۳/۱۵۶۷.
سایت فطرت
