فضایل و مناقب امام موسی بن جعفر (علیه السلام)
پیشوایان معصوم (علیه السلام) هر کدام بنوبت خود منبع فضایل و مناقب و آموزگاران واقعی فضیلت و شرف و اصول انسانیت هستند.آنان پایه گذاران تمدن واقعی و پی افکنان اصول معاشرت و روابط اجتماعی صحیح و سالم میباشند.
همگان از یک نور سرچشمه گرفتهاند و در یک مکتب تربیتی الهی پرورش یافتهاند و رو بیک سور و یک هدف گام برمیدارند و غایت و هدف از زندگی آنان تحکیم مبانی انسانی و تشیید اصول الهی و آسمانی است.پس ذکر فضیلت ویژه بهر کدام از پیشوایان معصوم (علیه السلام) به آن معنی نیست که آن دیگران فاقد آن فضیلت یا عاری از آن صفت بودهاند بلکه بمقتضای عصر و باقتضای شرایط تبلیغ و امر بمعروف و آمادگی فکری مردم هر دوره، باعث ظهور بیشتر پارهای از فضایل و مناقب خاص گردیده است که در دورانهای دیگر آن ویژگیها زمینه و اقتضای نداشته است.
بعنوان نمونه میتوان به شجاعت علی (علیه السلام) و فرزندان ارجمندش امام حسن (علیه السلام) و امام حسین (علیه السلام) اشاره نمود، آنان عصر پیامبر اسلام را درک کردند و با کفار و مشرکین و دشمنان و مارقین و قاسطین و ناکثین روبرو گشتند و برخورد آنان با شمشیر و صحنههای جنگ و ستیزه بوده است از آن رو ظهور شجاعت و صلابت و روح سلحشوری و جهاد در آنان بیشتر از دیگر فضایل به ثبت رسیده است تا دیگر پیشوایان معصوم (علیه السلام).
از این رو صفات و فضایلی که اکنون در این بخش میآوریم در دیگر پیشوایان هم وجود داشته است. علم و دانش حضرت خاندان عصمت و طهارت از پایه گذاران علوم و دانشتهای حقیقی بشر بشمار میآیند که با روشنگریها و راهنماییهای خود که همه از روی علم و حکمت و جهان بینی عمیق معنوی و فکری بوده است تاریکیها و اوهام را زایل ساختهاند و اجتماع را بسوی حقیقت معارف و مکارم واقعیت و درستیها و مفاهیم اصیل معاریف بشری رهنمون گشتهاند. یادگارهای علمی و فکری امام موسی بن جعفر (علیه السلام) که در محتویات کتابهای حدیث و فقه و کلام و تفسیر ثبت گردیده است یکی از بهترین و غنیترین میراثهای علمی است که اصول زندگی و روشهای تربیتی و معارف ماوراء الطبیعه را با محکمترین و استوارترین بیانها در اختیار پویندگان آن معارف قرار میدهد و اسرار آفرینش را با عالیترین بیانات توضیح میدهد که امروز علم با آنهمه پیشرفت و ترقی فراتر از آن گام ننهاده است.
صدر المتألهین ـ در شرح و تقریط حدیث شریف عقل که امام (علیه السلام) بیکی از یاران خود بنام «هشام بن حکم» القاء فرموده است چنین مینویسد:
«این حدیث عقل در برگیرنده بزرگترین مشخصات و ویژگیهای عقل است که در محتویات خود معارف عالیهای از قرآن مجید را دارد این حدیث شریف محتوی معارف پر ارج الهی است که همانند آنرا در چندین مجلد از کتابهای عرفا و دانشمندان صاحب نظر نمیتوان پیدا نمود جامعیت حدیث از آن نظر است که اشاراتی به علم ماوراء الطبیعت فلکیات، روانشناسی، اخلاق، سیاست مدنی، تربیتی و و دارد و از نظر مواعظ و پند و اندرز و توجیه به نشاءة آخرت سرشار و غنی است» (۱)
رهبر فکری و معنوی:
امام موسی بن جعفر (علیه السلام) بعد از رحلت پدر عالیقدرش اداره کننده فکری و علمی دانشگاه وسیع و بزرگی بود که از پدر به میراث باقیمانده بود.دانشگاهی که مدیریت علمی آن بعهده امام واگذار گردید در حال توسعه و گسترش و دربر گیرنده هزاران دانشجو و استاد بود که در کلاسهای مختلف آن از مکتب پر فیض امام صادق (علیه السلام) دانش آموخته و اکنون در طی مدارج عالیتری از دانش و فضیلت بودند. گروههای متعددی از متکلمین و فقها، و فلاسفه و محدثین و مفسرین و ریاضیون و مورخین، و رجالیون و ادبا و شعرا و دیگر طبقات مختلف علمی اکنون متوجه مقام علمی الهی امام موسی بن جعفر گردیدهاند و از کمالات و فضایل و دانش بی پایان او استفاضه مینمایند.و گرد شمع وجود او را فرا گرفتهاند تا مبانی مکتب فکری و علمی اسلامی را غنیتر و پربارتر سازند و نور درخشان اسلامی را روشنتر و تابانتر نمایند.
امام موسی بن جعفر (علیه السلام) دانشمندترین و با فضیلتترین مردم عصر خود بود و علم و دانش او همانند انبیاء و رجال الهی از منبع پر فیض الهام و کرامت الهی سرچشمه گرفته بود و در مکتب تربیتی خاندان رسالت و طهارت تکمیل و سرشار گردیده بود.
امام صادق (علیه السلام) در تصدیق دانش و آگاهیهای علمی او میفرماید: فرزندم موسی به حدی آمادگی علمی دارد که اگر از تمام محتویات قرآن از او پرسش نمایی با دانش و علم کافی که دارد به تو پاسخ قانع کنندهای میدهد.او کانون حکمت، فهم، معرفت و اندیشه است. در وسعت و تبحر علمی او کافی است که در نظر آوریم که دانشمندان و محدثین در فنون مختلف اسلامی از وی حقایقی نقل کردهاند که کتبها و دفاتر خود را با آنها پر ساختهاند بحدی که آن حضرت با لقب «عالم» شهرت یافته است.
دانشمند عصر عصر زندگی امام از نقطه نظر علم و دانش، یکی از درخشانترین اعصار اسلامی بوده است، دانش و هنرهای گوناگون در آن عصر پا بر پلکان اعتلاء نهاده بود.عصر طلایی دانشها و هنرهای ظریف در دنیای اسلام آغاز گشته بود در یک چنین عصری مشعشع که دیوانها و کتابهای دانشمندان ایران، یونان و هند بزبان تازی ترجمه میشد و فلسفه و ادبیات و دیگر شاخههای علوم آنروزی در اوج اعتلای نسبی خود بود پیشوای هفتم ما را در محافل علمی دانشمندان و مجامع بحث و گفتگو و مناظره عالم و دانشمند مینامیدند تا آنجا که این عنوان در شمار القاب آنحضرت در آمده بود و این موضوع خود میرساند که وجهه علمی و تبرز فکری او در میان ناباوران امامت نیز پذیرفته شده بود. گفتار شیخ مفید:
«او که یکی از پیشگامان علم حدیث و فقه و تاریخ در قرن چهارم میباشد در کتاب خود مینویسد: روایات متعدد و فراوانی در زمینههای مختلف علمی از وجود امام ابو الحسن (علیه السلام) روایت گردیده است که نشان میدهد او فقیهترین و دانشمندترین فرد روزگار خود بوده است»
(۲) پینوشتها:
۱ ـ صدر المتالهین یکی از مفاخر فلاسفه و دانشمندان عصر اخیر است که در فلسفه و معارف حکمت و کلام کم نظیر است.کتاب اسفار و شرح اصول کافی و شواهد الربوبیه و تفسیر برخی از آیات قرآن از آثار اوست و مهمتر از آن، پایه گذاری یک مکتب فلسفی و فکری است که هنوز هم پیروان فراوان دارد او در سال ۱۰۵۰ در سفر حج در بصره به رحمت ایزدی پیوست.
۲ ـ ارشاد مفید ص ۲۷۲
سایت اخبار شیعیان
