شیعیان علاوه بر عصمت انبیا و أئمه(علیهم السلام)، به عصمت حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) نیز معتقد هستند و با دلایل مختلفی آن را اثبات می‌کنند که در اینجا به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.
ادلّه عصمت حضرت زهرا (سلام الله علیها)
۱ـ آیه تطهیر
{إِنَّما یُریدُ اللهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهیراً}.([۱])
همان‌طور که گذشت بر اساس این آیه، اراده تخلّف‌ناپذیر خداوند بر این تعلّق گرفته است که هرگونه پلیدی را تنها از اهل بیت بزداید و آنان را به طور کامل پاک و منزّه گرداند. چنین برداشتی از آیه با بررسی واژه‌های به کار رفته در آن، همچون اراده، رجس، اذهاب و تطهیر تأیید می‌گردد و جای تردیدی باقی نمی‌گذارد.
بررسی شأن و جایگاه اهل بیت علیهم السلام در آیه‌ی تطهیر
روایتی از پیامبر(صلی الله و علیه و آله) در کتب اهل تسنن نقل شده است که رسول خدا(صلی الله و علیه و آله) پس از قرائت آیه فرمودند: «فأنا و اهل بیتی مطهرون من الذنوب».([۲]) بی‌تردید، فاطمه زهرا(سلام الله علیها) از اهل‌بیت پیامبر است و اگر در بیان فضیلت او دلیل دیگری نبود، همین آیه کافی بود که او را در صدر زنان عالَم بنشاند. پیامبر اکرم(صلی الله و علیه و آله) اهل بیت را به همگان معرفی نموده و راهِ هرگونه توجیهی را بسته است. بر اساس حدیث کساء، رسول خدا(صلی الله و علیه و آله) پارچه‌ای را بر روی خود و علی و فاطمه و فرزندانشان، حسن و حسین(علیهم السلام) انداخت و فرمود: «اللهم انّ هؤلاء اهلُ بیتی»([۳]) یا «اهل محمد»([۴]) و در پاسخ به ام سلمه ـ که پیوستن به اصحاب کساء را درخواست نمود ـ فرمود: «انک إلی خیر انک من أزواج النبی» یا «أنت علی مکانک و انک علی خیر»؛ تو همواره به راه خیر و رستگاری بوده‌ای! امّا این فضیلت ویژه من و این چند نفر است.([۵]) سیوطی در تفسیرش به طرق مختلف از ام سلمه به این مضمون می‌نویسد: من در خانه بودم که آیه {انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس أهل البیت} نازل شد و در خانه، فاطمه و علی و حسن و حسین(علیهم السلام) بودند. پیامبر(صلی الله و علیه و آله) آنها را زیر کسائی که داشتند جمع نمود و سپس فرمود: «هؤلاء أهل بیتی فاذهب عنهم الرجس و طهرهم تطهیرا».([۶]) وی نام بسیاری از دانشمندان و راویان اهل سنت را می‌آورد که آنها نیز شأن نزول آیه را در مورد همین پنج تن می‌دانند. وی از عایشه نیز به همین مضمون نقل می‌کند.([۷]) پیامبر گرامی اسلام برای آنکه وظیفه خویش را در تبیین آیات الهی به گونه شایسته‌ای بجای آورند، به این مقدار بسنده نکرده و با به کارگیری شیوه‌ای فراموش نشدنی و در مدت زمانی طولانی آن هم به صورت هر روزه، به معرفی اهل‌بیت پرداختند. در روایتی از ابن عباس و دیگران نقل شده است رسول خدا(صلی الله و علیه و آله) تا شش ماه یا هشت ماه یا نُه ماه، هر روز یا روزی پنج مرتبه (بنا به اختلاف در نقل حدیث)، هنگام فرا رسیدن وقت نماز به در خانه علی و فاطمه‘ می‌آمد و می‌فرمودند: «السلام علیکم یا أهل البیت و رحمه الله و برکاته الصلاه رحمکم الله انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس أهل البیت و یطهرکم تطهیرا…».([۸]) بنابراین تردیدی در عصمت حضرت زهرا(سلام الله علیها) و اینکه آن حضرت به طور قطع از اهل بیت است، باقی نمی‌ماند.
۲ـ روایات مربوط به عصمت اهل بیت(علیه السلام)
علاوه بر آیه تطهیر، روایاتی که شیعه و سنی از رسول خدا(صلی الله و علیه و آله) نقل نموده‌اند، همچون احادیثی که به طور صریح لفظ عصمت آمده یا مانند احادیث معروف ثقلین و سفینه و… که بیانگر عصمت اهل بیت است، به طریق أولی شامل حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) می‌شود؛ زیرا حضرت زهرا(سلام الله علیها) به طور یقین از اهل بیت است.
۳ـ روایات مخصوص به حضرت زهرا(سلام الله علیها)
محدّثان شیعه و سنّی روایت نموده‌اند که پیامبر فرمود: «ان الله (تبارک و تعالی) یغضب لغضب فاطمه ویرضی لرضاها».([۹]) در این روایت رضا و غضب فاطمه زهرا(سلام الله علیها) پیش‌نیاز رضایت و خشنودی خداوند معرفی شده است. این حقیقت، تفسیری جز عصمت همه جانبه آن حضرت را بر نمی‌تابد؛ زیرا خداوند جز به اعمال صالح خشنود نمی‌گردد و هیچگاه به گناه و سرپیچی از فرمانش رضایت نمی‌دهد. اگر حضرت زهرا(سلام الله علیها) به گناه دست می‌زد یا حتّی فکر انجام آن را در سر می‌پروراند، به چیزی راضی گردیده بود که خدا از آن راضی نیست، در حالی‌که در این روایت، رضایت الهی پیوندی ناگسستنی با رضایت فاطمه(سلام الله علیها) یافته است. آلوسی در تفسیر آیه۴۲ سوره آل عمران، از یکسو حضرت مریم(سلام الله علیها) را معصوم از گناه شمرده و از تمامی پلیدی‌های حسّی، معنوی و قلبی پاک می‌داند و از سوی دیگر، دیدگاه کسانی را که وی را سرور تمامی زنان جهان، از آغاز تا انجام می‌شمارند، رد می‌کند و با اقامه شواهد گوناگونی چنین نتیجه می‌گیرد که این ویژگی شایسته فاطمه زهرا(سلام الله علیها) است: «الذی یدور فی خلدی أن أفضل النساء فاطمه».([۱۰])
پر واضح است که جمع میان این دو سخن، جز با پذیرش عصمت حضرت زهرا(سلام الله علیها) سازگار نیست؛ زیرا نویسنده از یک طرف بر عصمت حضرت مریم اقرار دارد و از طرف دیگر حضرت زهرا(سلام الله علیها) را برتر از او دانسته است پس معلوم می‌شود که حضرت زهرا(سلام الله علیها) به طریق اولی معصومه است یا با توجه به تشکیکی بودن مقوله عصمت حضرت زهرا(سلام الله علیها) از درجه بالاتری از عصمت برخوردار است. خلاصه و نتیجه: ادله عصمت حضرت زهرا(سلام الله علیها)
الف ـ آیه تطهیر که در شأن اهل بیت(علیهم السلام) نازل شده است و به موجب روایات متعدد قدر متیقن حضرت زهرا(سلام الله علیها) از اهل بیت(علیهم السلام) است؛
ب ـ روایاتی که شیعه و سنی درباره عصمت اهل بیت(علیهم السلام) نقل کرده‌اند به طریق أولی شامل حضرت زهرا(سلام الله علیها) می‌شود.
ج ـ روایتی که شیعه و سنی از پیامبر(صلی الله و علیه و آله) نقل نموده‌اند:«ان الله یغضب لغضب فاطمه و یرضی لرضاها»در این روایت رضایت فاطمه(سلام الله علیها) موجب رضایت خدا دانسته شده است. لازمه این سخن عصمت همه جانبه آن حضرت است؛ زیرا خداوند جز به اعمال صالح خشنود نمی‌گردد و هیچگاه به گناه و سرپیچی از فرمانش رضایت نمی‌دهد.گرچه عصمت مطلق از آن چهارده معصوم(علیه السلام) است، اما اصل عصمت اختصاص به انبیا و أئمه ندارد و هر انسان صاحب اراده‌ای می‌تواند با تهذیب نفس و ریاضت شرعی به برخی از مراتب آن دست یابد. با این تفاوت که عصمت انبیا و أئمه(علیهم السلام) همه جانبه و کامل و از ابتدای تولد تا آخر عمر است اما عصمت سایر انسان‌ها نسبی و نیل به مراتب بالای آن با عنایت و یاری انبیا، و أئمه(علیهم السلام) است.
در محدوده زمان عصمت انبیا سه قول زیر مطرح شده است:
الف ـ بیشتر معتزله آغاز عصمت را از زمان بلوغ می‌دانند؛
ب ـ بیشتر اشاعره زمان آن را پس از نبوت می‌دانند؛
ج ـ شیعه امامیه قائل به عصمت انبیا و أئمه(علیهم السلام) از همان لحظات تولد تا پایان عمر است.
منابع:
[۱] احزاب /۳۳٫
[۲]) الدرالمنثور، ج ۵، ص ۱۹۹٫
[۳]) همان، ص ۱۹۸؛ مفاتیح الجنان، ص ۱۳۴۲٫
[۴]) الدرالمنثور، ج ۵، ص ۱۹۸٫
[۵]) همان؛ بحارالانوار، ج ۱۰، ص ۱۴۱٫
[۶]) ر.ک: الدر المنثور، ج ۵، ص ۱۹۸٫
[۷]) ر.ک: همان، ج۵، ص ۱۹۸ـ۱۹۹٫
[۸]) همان، ص ۱۹۹٫
[۹]) کنز العمال، ج ۱۲، ص ۵۱٫ ـ شیخ صدوق، أمالی، ص ۴۶۷، ح ۶۲۲/۱، باب «فضائل فاطمه(سلام الله علیها)»؛ شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(علیه السلام)، ج ۱، ص ۲۹، ح ۶ و ص ۵۱، ح ۱۷۶؛ شیخ صدوق، معانی الاخبار، ص ۳۰۳، ح۲، باب معنی الجبار؛ شیخ مفید، امالی، ص ۹۵، ح ۴، دارالمفید، بیروت؛ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج ۳، ص۱۵۶، دارالفکر، بیروت؛ حاکم نیشابوری، المستدرک، ج ۳، ص ۱۵۴، باب ذکر مناقب فاطمه زهرا(سلام الله علیها)؛ هیثمی، مجمع الزوائد، ج۹، ص ۲۰۳، باب مناقب فاطمهًْ بنت النبی(صلی الله و علیه و آله)؛ عبد الله بن عدی، الکامل، ج ۲، ص ۳۵۱، ح ۱۱۲ / ۴۸۱؛ ابن الاثیر، أسد الغابهًْ، ج ۵، ص ۵۲۲، دارالکتب العربی، بیروت؛ طبرانی، المعجم الکبیر، ج ۱، ص۱۰۸، «ما اسند علی بن ابی طالب(علیه السلام)»، ح ۱۸۲؛ و ج۲۲، ص۴۰۲، «و من مناقب فاطمه(سلام الله علیها)» (محقق کتاب)
[۱۰]) ر.ک: روح المعانى، ج ۳، ص ۱۵۵ـ۱۵۶٫ منبع : اختصاصی مجمع جهانی شیعه شناسی
////
شیعه شناسی
