ضرورت و جایگاه حب و بغض در دین

ضرورت و جایگاه حب و بغض در دین

با نظری اندک در آیات قرآن کریم و سیره پیامبر اکرم و اهل بیت علیهم الصلاه و السلام در میابیم که دوستداشتن و دشمن داشتن برای خداوند جایگاه بسیار رفیعی دارد 
لذا خداوند تبارک و تعالی در قران کریم رسالت تمامی انبیاء را در این دو اصل خلاصه میفرماید: 
وَ لَقَدْ بَعَثْنا فی‏ کُلِّ أُمَّةٍ رَسُولاً أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ اجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ فَمِنْهُمْ مَنْ هَدَی اللَّهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ حَقَّتْ عَلَیْهِ الضَّلالَةُ فَسیرُوا فِی الْأَرْضِ فَانْظُرُوا کَیْفَ کانَ عاقِبَةُ الْمُکَذِّبینَ 
(سوره مبارکه نحل آیه ۳۶)
میان هر امتی پیغمبری برانگیختیم که خدا را بپرستید و از طغیانگری کناره‏گیری کنید.
بعضشان را خدا هدایت کرد و بعض دیگرشان ضلالت برایشان مقرر گشت. در زمین بگردید و بنگرید سرانجام تکذیب‏کنان چسان بود (۳۶).
اساس کار پیامبران الهی بر دعوت به عبودیت و دوری از طاغوت (هرطغیانگر و سرکشی بر خداوند) است لذا هردو اصل در کنار هم ولازم و ملزوم یکدیگرند و مادامی که انسان به طاغوت پشت نکند ولو اینکه عبودیت خداوند را بجای آورد به کمال وسعادت نرسیده ودچارانحراف و کجی خواهد گشت.
همچنین است وجود محبت و بغض در آیات سراسر هدایت و نور قرآن (البته برای مومنین) که در ادامه مباحث بدانها اشاراتی مینماییم آنسان که خداوند پیامبر سراسر رحمت خویش را معرفی مینماید:
مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ الَّذینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَی الْکُفَّارِ رُحَماءُ بَیْنَهُم‏........ فتح / ۲۹
محمد رسول خدا است و کسانی که با او هستند علیه کفار شدید و بی رحمند و در بین خود رحیم و دلسوزند،...... به دو وجه فوق در کنار هم اشاره میدارد
اینگونه است که در اولین شعار اسلامی در کلمه مبارکه لااله الا الله در ابتدا نفی از غیر خداوند(طواغیت)در لااله الا و بعد اثبات خداوندی درالله مینماییم با توجه به مطالب مختصر فوق مقداری از اهمیت و جایگاه دوری از طاغوت (در قالب بغض و تبری) روشن گردید لذا به بیان حضرات معصومین علیهم السلام در تبیین موضوع فوق خواهیم پرداخت 
۲۵ عن خطاب بن مسلمة قال: قال أبو جعفر ع ما بعث الله نبیا قط إلا بولایتنا و البراءة من عدونا، و ذلک قول الله فی کتابه: «وَ لَقَدْ بَعَثْنا فِی کُلِّ أُمَّةٍ رَسُولًا منهم أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ اجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ فَمِنْهُمْ مَنْ هَدَی اللَّهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ حَقَّتْ عَلَیْهِ الضَّلالَةُ» بتکذیبهم آل محمد، ثم قال: «فَسِیرُوا فِی الْأَرْضِ فَانْظُرُوا کَیْفَ کانَ عاقِبَةُ الْمُکَذِّبِینَ»
سخن خودرادرمورداین موضوع مهم باتوضیحی پیرامون حدیث معتبری که در منابع شیعی بسیاری وارد شده است آغاز مینماییم 

متن کامل و اسناد روایت:
وسایل‏الشیعة ۱۶ ۱۷۸ ۱۷- باب وجوب حب المؤمن و بغض الکافر ح ۲۱۲۸۷- 
بحارالأنوار ۲۷ ۵۴ باب ۱- وجوب موالاة أولیایهم و معاداه اعدایهم ح ۸ م، [تفسیر الإمام علیه السلام‏] مع، [معانی الأخبار] ن، [عیون أخبار الرضا علیه السلام‏] ع، [علل الشرایع‏] وبحارالأنوار ۶۶ ۲۳۶ باب ۳۶- الحب فی الله و البغض فی الله ح ۱ بحارالأنوار ۶۶ ۲۳۶ باب ۳۶- الحب فی الله و البغض فی الله م، [تفسیر الإمام علیه السلام‏] ع، [علل الشرایع‏] ن، [عیون أخبار الرضا علیه السلام‏] لی، [الأمالی للصدوق‏] - 
بحارالأنوار ۱۰۵ ۷۷ صورة إجازة ۴۰- من الشیخ علی الکرکی 
بحارالأنوار ۱۰۵ ۱۶۹ صورة إجازة ۵۳- الشهید الثانی للشیخ 
بحارالأنوار ۱۰۷ ۴۱ صورة إجازة المولی حسن علی بن المولی‏
الأمالی‏للصدوق ۱۱ المجلس الثالث..... ص: ۹ ح ۷ 
تفسیرالإمام‏العسکری ۴۷ [أعظم الطاعات‏]..... ص: ۴۲ ح ۲۲
روضةالواعظین ۲ ۴۱۷ مجلس فی ذکر محبة الله و الحب فی الله 
صفات‏الشیعة ۴۵ صفات الشیعة..... ص: ۱ ح ۶۵
علل‏الشرایع ۱ ۱۴۰ ۱۱۹- باب علة وجوب الحب فی الله و البغض فی الله و الموالاة ح ۱ 
عیون‏أخبارالرضا(علیه السلام) ۱ ۲۹۱ ۲۸- باب فیما جاء عن الإمام علی بن موسی الرضا ع ح ۴۱
کشف‏الغمة ۲ ۲۹۵ باب ذکر وفاة الرضا علی بن موسی ع الی إِلَّا بِذَلِکَ 
مجموعةورام ۲ ۹۸ الجزء الثانی..... ص: ۱ باختلاف 
شکاةالأنوار ۱۲۳ الفصل الخامس فی المحبة و الشوق 
معانی‏الأخبار ۳۶ باب معنی الصراط..... ص: ۳۲ ح ۹ و ص ۳۹۹ باب نوادر المعانی..... ص: ۳۷۹ ح‏۵۸

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ وَ عُیُونِ الْأَخْبَارِ وَ الْمَجَالِسِ وَ صِفَاتِ الشِّیعَةِ وَ الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْقَاسِمِ الْأَسْتَرْآبَادِیِّ عَنْ یُوسُفَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ زِیَادٍ وَ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَیَّارٍ عَنْ أَبَوَیْهِمَا عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْعَسْکَرِیِّ عَنْ آبَایِهِ ع أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ لِبَعْضِ أَصْحَابِهِ ذَاتَ یَوْمٍ یَا عَبْدَ اللَّهِ أَحْبِبْ فِی اللَّهِ وَ أَبْغِضْ فِی اللَّهِ وَ وَالِ فِی اللَّهِ وَ عَادِ فِی اللَّهِ فَإِنَّهُ لَنْ تُنَالَ وَلَایَةُ اللَّهِ إِلَّا بِذَلِکَ وَ لَا یَجِدُ رَجُلٌ طَعْمَ الْإِیمَانِ وَ إِنْ کَثُرَتْ صَلَاتُهُ وَ صِیَامُهُ حَتَّی یَکُونَ کَذَلِکَ وَ قَدْ صَارَتْ مُؤَاخَاةُ النَّاسِ یَوْمَکُمْ هَذَا أَکْثَرُهَا فِی الدُّنْیَا عَلَیْهَا یَتَوَادُّونَ وَ عَلَیْهَا یَتَبَاغَضُونَ وَ ذَلِکَ لَا یُغْنِی عَنْهُمْ مِنَ اللَّهِ شَیْیاً فَقَالَ الرَّجُلُ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَکَیْفَ لِی أَنْ أَعْلَمَ أَنِّی قَدْ وَالَیْتُ فِی اللَّهِ وَ عَادَیْتُ فِی اللَّهِ وَ مَنْ وَلِیُّ اللَّهِ حَتَّی أُوَالِیَهُ وَ مَنْ عَدُوُّهُ حَتَّی أُعَادِیَهُ فَأَشَارَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص إِلَی عَلِیٍّ ع فَقَالَ أَ تَرَی هَذَا قَالَ بَلَی قَالَ وَلِیُّ هَذَا وَلِیُّ اللَّهِ فَوَالِهِ وَ عَدُوُّ هَذَا عَدُوُّ اللَّهِ فَعَادِهِ وَالِ وَلِیَّ هَذَا وَ لَوْ أَنَّهُ قَاتِلُ أَبِیکَ وَ وَلَدِکَ وَ عَادِ عَدُوَّ هَذَا وَ لَوْ أَنَّهُ أَبُوکَ أَوْ وَلَدُکَ

*** قال رسول الله ص لبعض أصحابه ذات یوم یا عبد الله أحبب فی الله و أبغض فی الله و وال فی الله و عاد فی الله فإنه لا تنال ولایة الله إلا بذلک و لا یجد رجل طعم الإیمان و إن کثرت صلاته و صیامه حتی یکون کذلک و قد صارت مواخاة الناس یومکم هذا أکثرها فی الدنیا علیها یتوادون و علیها یتباغضون و ذلک لا یغنی عنهم من الله شییا فقال له و کیف لی إن أعلم أنی قد والیت و عادیت فی الله عز و جل فمن ولی الله عز و جل حتی أوالیه و من عدوه حتی أعادیه فأشار له رسول الله ص إلی علی ع فقال أ تری هذا فقال بلی قال ولی هذا ولی الله فواله و عدو هذا عدو الله فعاده وال ولی هذا و لو أنه قاتل أبیک و ولدک و عاد عدو هذا و لو أنه أبوک و ولدک ***
امام حسن عسکری از جدبزرگوارشان رسول اکرم نقل میفرمایند که 
ایشان به اصحابشان در این حدیث و احادیث دیگری بدین مضمون فرموده اند: 
یَا عَبْدَ اللَّهِ أَحْبِبْ فِی اللَّهِ وَ أَبْغِضْ فِی اللَّهِ وَ وَالِ فِی اللَّهِ وَ عَادِ فِی اللَّهِ 
ای بنده خدا دوست داشته باش درراه خدا، بغض وکینه داشته باش درراه خدا دوستی درراه خداکن ودشمنی درراه خدا
هنگامیکه مابه نصوص و روایات و احادیثی که درشرع مقدس وازمعصومین بمارسیده نظر میکنیم درمیابیم که معمولا هرجاکه مساله ولایت مطرح گردیده درکنارآن نیز مساله تبری مطرح گردیده است وهرگاه به دوستی امرشده به دشمنی نیز امرشده است. و دوستی و دشمنی قرین یکدیگر و مکمل همدیگرند یعنی هر مسلمانی در شرع اللهی موظف است به چیزهایی مایل بوده و درمقابل از چیزهایی متنفر و بیزار باشد یعنی باید اطاعت و محبتش نسبت به خداوند و اولیاء او و عداوت و دشمنی اش نسبت به دشمنای خداوند باشد. لذا رمز اعتقاد به هر مبدأی میل و محبت به آن و نفرت و بیزاری نسبت به دشمنان و مخالفین آن است 
آیه قران میفرماید: ﴿ أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ اجْتَنِبُوا الطَّاغُوت﴾ 
«خدارابندگی کنید و ازطاغوت اجتناب کنید »
که این همان شعار همیشگی است برای پیروان مکاتب الهی که به زبان دین اسلام به آن تولی و تبری گویند 
مراجعه شود: پیروزیهای مظلومهای تاریخ ایه الله سید احمد فقیه ایمانی 
پس اگریک مسلمان در افکار و اعمال و افعال فردی و اجتماعی خویش تولی و تبری وجود نداشته باشد درواقع مفهوم صحیح دینداری را نیافته و ایمانش کامل نگشته و به حقیقت توحید نرسیده است بدین دلیل است که در روایات مأثور از آل الله این دو اصل مهم را نشانه کمال ایمان [۱]و راس[۲] آن وازعلایم مومن[۳] معرفی فرموده اند: 

توضیحات موارد مذکور:
۱- الکافی ج: ۲ ص: ۱۲۴ باب الحب فی الله والبغض فی الله ح ۱ عنه وسایل‏الشیعة ج: ۱۶ ص: ۱۶۵ باب وجوب الحب فی الله و البغض فی الله و الاعطاء فی الله و المنع فی الله ح ۲۱۲۴۹ وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوب -عنه بحارالأنوار ج: ۶۶ ص: ۲۳۸ باب ۳۶- الحب فی الله و البغض فی الله ح ۱۲ 
وسایل‏الشیعة ج: ۱۶ ص: ۱۶۹ باب وجوب الحب فی الله و البغض فی الله و الاعطاء فی الله و المنع فی الله ح‏۲۱۲۶۱ عن الزهد ۱۷ ۲
(للحسین بن سعید) باب الأدب و الحث علی الخیر ح ۳۴
ِ - بحارالأنوار ج: ۶۶ ص: ۲۳۸ باب ۳۶- الحب فی الله و البغض فی الله ح‏۱۰ و بحارالأنوار ۶۷ ۲۴۸ باب ۵۴- الإخلاص و معنی قربه تعالی ح ۲۲ عن سن، [المحاسن‏] المحاسن ۱ ۲۶۳ ۳۴- باب الحب و البغض فی الله‏ح‏۳۳۰
مجموعةورام ۲ ۱۹۱ الجزء الثانی..... ص: ۱
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی وَ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ وَ عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِیَابٍ عَنْ أَبِی عُبَیْدَةَ الْحَذَّاءِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَنْ أَحَبَّ لِلَّهِ وَ أَبْغَضَ لِلَّهِ وَ أَعْطَی لِلَّه(فی‏المحاسن وَ مَنَعَ لِلَّهِ)فَهُوَ مِمَّنْ کَمَلَ إِیمَانُهُ 
حضرت صادق در روایتی به ابی عبیده الحذا فرمودند: هرکس دوست بدارد درراه خدا و بغض داشته باشد درراه خدا و عطا و ممانعت کند درراه خدا پس او از کسانی است که ایمانش کامل است.
مستدرک‏الوسایل ج: ۱۲ ص: ۲۲۷ باب ۱۴-وجوب الحب فی الله و البغض فی الله والاعطاء فی الله والمنع فی الله ح‏۱۳۹۵۴ حدیث ۳۲-باب عن غررالحکم 
الْآمِدِیُّ فِی الْغُرَرِ، عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع أَنَّهُ قَالَ جِمَاعُ الْخَیْرِ فِی الْمُوَالَاةِ فِی اللَّهِ وَ الْمُعَادَاةِ فِی اللَّهِ وَ الْبُغْضِ فِی اللَّهِ وَ الْحُبِّ فِی اللَّهِ 
وَ قَالَ ع غَایَةُ الْإِیمَانِ الْمُوَالَاةُ فِی اللَّهِ وَ الْمُعَادَاةُ فِی اللَّهِ وَ التَّبَاذُلُ فِی اللَّهِ وَ التَّوَاصُلُ فِی اللَّهِ سُبْحَانَهُ 
وَ قَالَ ع مَنْ أَحَبَّ أَنْ یَکْمُلَ إِیمَانُهُ فَلْیَکُنْ حُبُّهُ لِلَّهِ وَ بُغْضُهُ وَ رِضَاهُ وَ سَخَطُهُ لِلَّهِ 
وَ قَالَ ع مَنْ أَعْطَی فِی اللَّهِ وَ مَنَعَ فِی اللَّهِ وَ أَحَبَّ فِی اللَّهِ وَ أَبْغَضَ فِی اللَّهِ فَقَدِ اسْتَکْمَلَ الْإِیمَانَ 

ودر کلام گهربار حضرت امیر (صل) امده است 
کل خیر دردوستی و دشمنی و دوست داشتن و دشمن داشتن درراه خداست و نهایت ایمان نیز در دوست داشتن و دشمن داشتن و....... خداوند است 
ونیز فرمودند: هر کس بخواهد ایمان او کامل گردد پس قراردهد حب و بغض و رضا و خشم خویش را در راه خدا 
و عطا و منع و حب و بغض را نشانه کامل شدن ایمان معرفی نموده اند
شرح‏نهج‏البلاغة لابن ابی الحدید ۱۸ ۵۱ نبذ من الأقوال الحکیمة..... ص: ۳
قد جاء فی الخبر لا یکمل إیمان امری حتی یحب من أحب الله و یبغض من أبغض الله 
« ایمان کامل ایمان نمیشود تا دوست داشته باشی کسی راکه 
خدا دوست دارد ودشن بداری کسیکه اورا دشمن میدارد»
-مستدرک‏الوسایل ج: ۱۲ ص: ۲۲۸ باب ۱۴-وجوب الحب فی الله و البغض فی الله والاعطاء فی الله والمنع فی الله ح ۱۳۹۵۳-حدیث ۳۱- 
أَبُو الْقَاسِمِ الْکُوفِیُّ فِی کِتَابِ الْأَخْلَاقِ، عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص أَنَّهُ قَالَ رَأْسُ الْإِیمَانِ الْحُبُّ فِی اللَّهِ وَ الْبُغْضُ فِی اللَّهِ 
رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: راس ایمان دوست داشتن و دشمن داشتن درراه خداست 
۳- وسایل‏الشیعة ج: ۱۶ ص: ۱۶۸ باب وجوب الحب فی الله و البغض فی الله و الاعطاء فی الله و المنع فی الله ح ۲۱۲۵۵ عن المحاسن ج: ۱ ص: ۲۶۳ ۳۴- باب الحب و البغض فی الله ح‏۳۳۲
وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَسَّانَ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ ثَلَاثٌ مِنْ عَلَامَاتِ الْمُؤْمِنِ عِلْمُهُ بِاللَّهِ وَ مَنْ یُحِبُّ وَ مَنْ یُبْغِض‏
**عنه عن علی بن حسان الواسطی عمن ذکره عن داود بن فرقد عن أبی عبد الله ع قال ثلاث من علامات المؤمن علمه بالله و من یحب و من یبغض** 
مستدرک‏الوسایل ج: ۱۲ ص: ۲۱۸ باب ۱۴-وجوب الحب فی الله و البغض فی الله والاعطاء فی الله والمنع فی الله ح ح‏۱۳۹۲۵- ۳- 
الْجَعْفَرِیَّاتُ، بِإِسْنَادِهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع قَالَ لِلْمُؤْمِنِ ثَلَاثُ عَلَامَاتٍ الْعِلْمُ بِاللَّهِ وَ مَنْ یُحِبُّ وَ مَنْ یَکْرَهُ 

امام صادق (علیه السلام) فرمودند: سه علامت از علامات مومن است علم او به خداوند و آنکه چه کسی رادوست بدارد و چه کسی را دشمن بدارد.
و اهل ذلت حتی طاعات و عبادات را نیز به معنای واقعی خویش انجام نداده چراکه نماز وروزه ای که بدون تولی و تبری باشد مقبول حضرت حق واقع نمیگردد 
وقال ابن تیمیه: والواجب علی کل مسلم ان یکون حبه وبغضه وموالاته و معاداته تابعا لامرالله ورسوله فیحب مااحبه الله ورسوله ویبغض ماابغضه الله ورسوله.....
کتب و رسایل و فتاوی ابن تیمیه فی الفقه ج ۳۵ ص ۹۲