شیعه در نگاه وهابیان
اگر چه انشقاق شیعه و سنی به تاریخ صدر اسلام و مسئله جانشینی پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) باز میگردد، ولی ابن تیمیه نیز در این جریان نقش مهمی ایفا کرد (۱۳۲۸ و ۱۲۶۳ت). وی پیشگام جدلیون سنی بود و اعتقادات شیعی را به شیوه ای نظام مند و با شدت تمام مورد انتقاد قرار داد.
علمای وهابی با الهام از آثار"ابن تیمیه"شیوه وی را در اهانت و توهین به شیعیان در پیش گرفتند. بواسطه تبعیت وهابیون از شیوه جدلی ابن تیمیه، انشقاق و اختلاف مردم عربستان و بطور کلی مسلمین جهان عمیق تر شد. در دهه ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ با تلاش علمای برجسته اهل تسنن و شیعه اختلاف شیعه و سنی کمرنگ تر و در این رابطه مجموعه نشستهایی در قاهره برگزار شد، در حالی که علمای وهابی موضع گیری اهل سنت و شیعیان برای مصالحه و سازش را بشدت مورد حمله قرار دادند. برخی از علما، وهابیت را به عنوان عامل اصلی انشقاق و اختلاف در جامعه اسلامی بر میشمارند. برخی دیگر این فرقه را تهدیدی برای اتحاد ملی عربستان و مسلمانان سراسر جهان میدانند.
دکتر"محمد الباهی"اندیشمند برجسته سنی معتقد است وهابیت شکاف بین شیعه و سنی را عمیق نموده که این امر تأثیر منفی موضع گیری وهابیون را برمی تاباند."یان ریچارد"وهابیت را مانع و رادع اصلی همزیستی مسالمت آمیز شیعه و سنی برشمرده،"حمید عنایت"نیز وهابیت را بزرگ ترین چالش شیعیان از زمان صدر اسلام دانسته است.
موضع سیاسی و دیدگاه وهابیون نسبت به شیعیان در آثار آنان منعکس شده و بواسطه آثار مذکور اختلافات مردم عربستان تشدید شده است. کتاب"تبدید الظلام و تنبیه النیام الی خطر الشیعه و التشیع علی المسلمین و الاسلام"نوشته یکی از جدلیون برجسته وهابی بنام"ابراهیم الجبهان"که با هزینه نهادهای دینی وهابی منتشر شد، نمونه ای از این آثار تحریک آمیز است. این کتاب در اواسط دهه ۱۹۷۰منتشر و پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۹۷۹ در سطحی گسترده در داخل و خارج از عربستان توزیع شد.
تحصیلات نویسنده این کتاب در سطح بسیار پایینی است. وی از یک دانشگاه دینی فارغ التحصیل نشده و هیچ اثر دیگری نیز تالیف نکرده است. با وجود این کتاب وی مورد استقبال جامعه وهابیون قرار گرفت و طی سالهای ۱۹۸۸- ۱۹۷۶نه بار تجدید چاپ شد.
هدف اصلی نویسنده نفی و تقبیح شیعیان است. وی در اثر خود ادعا کرده یهودیان در راستای اهداف خود، تشیع را بنیان نهاده اند."الجبهان"برخلاف مفهوم متعارف رافضی، آنرا به معنای"کسانی که اسلام را بطور کلی نفی میکنند"تعبیر نموده است. وی تشیع را به عنوان یک نظام عقیدتی مبهم مبتنی بر احادیث فاسد و بی اعتبار و مجموعه ای از اندیشههای باطل و پوچ معرفی کرده است. از نظر وی تشیع مذهب جدیدی است که از فرقههای مجوس، مسیحیت و یهودیت مشتق شده و این مذهب استبدادی و طاغوتی آفت و بلایی است که توسط مراکز یهودی و فراماسونری، یاوه گویان، شیادان و احمقان ساخته و پرداخته شده است. آنان که در مورد کفر و بی ایمانی شیعیان تردید دارند مانند شیعیان، مجوسی اند (آتش پرست). در واقع این انگ ها و نسبتهای ناروا و بی پایه چیزی جز تکرار تهمتهای عالم ضد شیعه مشهور، ابن تیمیه، نیست.
جدلیون سنی و به ویژه وهابیون با الهام از"ابن تیمیه"همین تهمت ها را نسبت به شیعیان روا داشتند."محب الدین الخطیب"در مصر و"الهی ظاهر"در پاکستان از جدلیون مشهوری بودند که ادبیات جدلی وهابی را ترویج کردند. وهابیون در اواسط دهه ۱۹۵۰ به منظور ممانعت از مصالحه و سازش شیعیان و اهل تسنن و برای اثبات سازش ناپذیری شیعه و سنی، اثر"الخطیب"بنام"الخطوط العریضه"را منتشر و توزیع نمودند، زیرا"الخطیب"در این کتاب تشیع را دینی کاملا متفاوت با اسلام معرفی کرده بود. بدین ترتیب علمای وهابی هر گونه مصالحه و سازش شیعه و سنی را نفی کردند.
"الخطیب"در این رابطه چنین میگوید: سازش ناپذیری فرقههای سنی و شیعه از آنجا ناشی میشود که شیعیان در مورد اصول و مبانی عقیدتی دینی با بقیه مسلمانان اختلاف دارند، این امر در موضع گیری علمای شیعه و عقاید و اعمال دینی شیعیان نمود یافته و این وضعیت همچنان استمرار یافته است.
وی به آثار و احادیثی متوسل شده که دیدگاه شیعیان در رابطه با امکان مصالحه و سازش با اهل تسنن را نفی میکنند. کتاب"الزهراء"، اثر گروهی از علمای شیعه از جمله آثار مذکور است که نویسنده در آن احادیثی را در مورد بی اعتباری خلافت"عمر"ذکر نموده است. آنان در اثر مذکور ادعا کرده اند"عمر"به جنون مقاربت جنسی با مردان دچار بوده است. این حدیث در بحارالانوار، اثر شیخ"محمد باقر مجلسی"، از متکلمین و علمای عصر صفویه (۱۹۶۶ وفات) نیز آمده است. یکی از علمای افراطی و تندروی سعودی بنام شیخ"بن جبرین"، با الهام از"الخطیب"در این رابطه چنین میگوید: آنان که هنوز در مورد رافضی بودن شیعیان تردید دارند، باید اثر"الخطیب"بنام"الخطوط العریضه"و آثار"احسان الهی ظاهر"و"غفاری"را در مورد رد عقاید و آرای شیعیان مطالعه کنند.
شیخ"عبدالعزیز بن باز"، مفتی اعظم عربستان سعودی نیز معتقد است تشیع دینی متفاوت و مجزا از اسلام است و همانگونه که مصالحه اهل تسنن با یهودیان، مسیحیان و بت پرستان امکانپذیر نیست، سازش شیعیان یا رافضیان با اهل تسنن نیز غیر ممکن است.
محمد"خالد الحراس"، از اساتید دانشگاه اسلامی مدینه، در این رابطه میگوید: وهابیون با شیعیان سازش نمیکنند و چون اختلاف این دوگروه از مبانی و اصول دینی نشأت میگیرد، این مصالحه بی پایه واساس است.
وهابیون بر اختلافات اساسی و بنیادین شیعه و سنی تاکید میکنند و در آثار ضد شیعی آنان دو مقوله سب و رفض به عنوان مهم ترین موضوعات تحریک آمیز معرفی شده اند.
نفی خلفای سه گانه، اصحاب و همسران پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)، به ویژه"عایشه"دختر"ابوبکر"و"حفصه"دختر"عمر"سب و نفی مشروعیت خلافت خلفای سه گانه رفض نامیده میشود.
در هر حال اینکه آیا علمای وهابی جبهه متحدی را علیه تشیع تشکیل داده اند یا به دو طیف افراطی و میانه رو تفکیک میشوند، برای شیعیان مبهم و حل نشده است. ولی در مورد اینکه وهابیت فرقه ای درونگراست اتفاق نظر وجود دارد، زیرا در تعالیم وهابیون مسلمانان به دو گروه مسلمین واقعی و مسلمین دروغین تقسیم شده اند. وهابیون خود را پیروان حقیقی پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و فرقههای دیگر سنی، به ویژه شیعیان را به عنوان بدعت گذار و رافضی تلقی میکنند. علمای وهابی جهان را به دوگروه موحدین و مشرکین یا بدعت گذاران تقسیم کرده اند. این دسته بندی تعصب آمیز نشان میدهد وهابیون هرگز گرایشهای دیگر اسلامی را تحمل نخواهند کرد. در کتب، فتاوی و نوارهای سخنرانی آنان، کسانی که تعالیم وهابیت را نمیپذیرند، در بهترین حالت به عنوان منحرف یا ضاله و در بدترین حالت کافر معرفی شده اند. با اینکه تشخیص علمای وهابی میانه رو از افراطی بسیار دشوار است، میتوان گرایشهای مختلف وهابی را از یکدیگر تمییز داد. گروه نخست افراطیون میباشند که شیخ"بن جبرین"، شیخ"عبدالمحسن العبیکان"، شیخ"ناصر العمر"و شیخ"الهذیفی"و بسیاری از علمای وهابی از آن جمله اند. جوانان وهابی از این طیف حمایت میکنند و برای حصول اهداف خود شیوههای خشونت آمیز را بکار میگیرند و خاندان سلطنتی سعودی را فاسد و بی لیاقت میپندارند. از نظر آنان مقامات سعودی نباید به شیعیان اجازه دهند اعمال بدعت آمیز خود را بجای آورند و باید آنان رابه قتل برسانند، تبعید و سرکوب کنند و یا وادار به ترک عقیده نمایند. یکی از کارگران وهابی شرکت نفتی آرامکو عربستان از شیخ"بن جبرین"پرسید آیا غذا خوردن یک وهابی با کارگران شیعه سر یک میز جایز است. شیخ بن جبرین پاسخ داد: سعی کنید از آنان دوری کنید و جایتان را تغییر دهید، در غیر این صورت با طعنه و کنایه و بی احترامی نفرت خود را نسبت به آنان نشان دهید. شما باید سعی کنید بطلان و کذب بودن عقاید مخرب و منحرفشان را آشکار کنید و سپس آنان را متقاعد کنید حقانیت مبانی عقیدتی وهابیت را بپذیرند و دست از عقاید موهوم خود بردارند. اگر آنان مقاومت کردند باید به عقوبت خود برسند و کشته شوند.
"بن جبرین"در مورد حکم فقهی مربوط به پرداخت زکات به خانوادههای نیازمند شیعه در عربستان خاطر نشان کرد: علمای وهابی در کتب فقهی خود پرداخت زکات به کفار و بدعت گذاران را منع کرده اندو از آنجا که روافض جزو کفار محسوب میشوند، نباید زکات به آنان تعلق گیرد.
شیخ"ناصر العمر"، از سلفیهای تندرو مشهور با تاکید بر سازش ناپذیری تشیع و تسنن، بشدت سازش و مصالحه شیعه و سنی را موردحمله قرار داد. وی در این رابطه اظهار داشت: اختلافات ما با روافض (شیعیان) فقط به مباحث فرقه ای محدود نمیشود.
اختلاف ما در مورد مسائل بنیادین و اساسی دینی است، نه بخشهایی از دین. در واقع هیچ نقطه مشترکی بین ما و شیعیان وجود ندارد.
"العمر"در پاسخ به همایش گفتگوی مذاهب که در ژوین ۲۰۰۳ در ریاض برگزار شد از شرکت کنندگان خواست روافض (شیعیان) را به اسلام واقعی و پیروی از شیوه اهل سنت دعوت کنند.
وب سایت مشهور وهابیون، خطبههای نماز جمعه مسجدالنبی مدینه را که به امامت شیخ"الهذیفی"در سوم مارس ۱۹۹۸ و با حضور رییس جمهور پیشین ایران، حجة الاسلام"هاشمی رفسنجانی"ایراد شد، تحت عنوان"یهودیان، مسیحیان و روافض را از عربستان اخراج کنید"منعکس نمود. شیخ"الهذیفی"با تقبیح و سرزنش حامیان سازش و مصالحه سنی و شیعه تصریح کرد: چگونه شیعه و سنی میتوانند با یکدیگر سازش کنند در حالی که اهل سنت با تمسک به قرآن و سنت نبوی(صلی الله علیه و آله و سلم) دین را زنده نگاه داشته و تکریم نمودند، در حالیکه روافض (شیعیان) بطور علنی به اصحاب پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) اهانت نموده و اسلام را نابود کردند. تا زمانیکه شیعیان عقاید خود را ترک نگویند و به اسلام حقیقی نگروند، ما قدمی به سوی آنان بر نخواهیم داشت. خطر شیعیان برای اسلام بیش از یهودیان و مسیحیان است و هرگز نباید به آنان اعتماد کرد. بنابراین مسلمین باید با نهایت احتیاط باآنان برخورد کنند.
علمای سنتگرا، دومین طیف وهابیون بشمار میروند و علمای نسل قدیم نظیر شیخ"عبدالعزیز بن باز"، شیخ"محمد بن عثیمین"و برخی از نیوسلفی ها نظیر شیخ"صفار الحوالی"به این گروه تعلق دارند. علمای سنتی وهابی از جدلیون پیروی میکنند و دیدگاه ها و مواضع خصومت آمیز آنان نسبت به شیعیان از دیدگاههای جدلی نشأت میگیرد، با وجود این گروه مذکور با قتل و اخراج شیعیان از کشور و مجبور کردن آنان به پذیرش وهابیت موافق نیستند، چرا که این اقدامات به بی نظمی و هرج و مرج میانجامد. از نظر آنان باید شیعیان را به ترک عقایدو اعمال بدعت آمیز ترغیب نمود.
طیف سوم وهابیون که روشنفکرانی نظیر"عبدالله حمید"،"عبدالله صبیح"،"عبدالعزیز قاسم"و"عبدالعزیز الخدر"را در بر میگیرد ایدههای ترقی خواهانه و سازشکارانه را ترویج میکنند. گرچه حضور این طیف در عرصه دینی و اجتماعی چندان پر رنگ نیست، ولی گرایش مذکور به سرعت در حال گسترش است. به عنوان مثال"الحمید"مفاهیم حقوق بشر را بر مبنای برداشت و تفسیر متفاوتی از اسلام وهابی اشاعه میدهد. وی معتقد است اسلام بر پایه عدالت و آزادی استوار شده و این دو رکن اساسی در گسترش اسلام نقش عمده ای ایفا نموده اند."الحمید"در این رابطه مینویسد: امویان و عباسیان عدالت و آزادی را در قلمرو خود گسترش ندادند، بلکه برعکس آنان اهل کتاب را از حقوق خود محروم کردند و اسلامی را که آنان به مردم تحمیل کردند از وحی و پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) نشأت نمیگرفت. حکومتهای عربی و جنبشهای سلفی معاصر وارث امویان و عباسیانند و شیوه آنان را در پیش گرفته اند و آنرا اسلام ناب مینامند. حکومتهای کشورهای عربی از این حقیقت غافلند که دولتهای سرکوبگر و مستبد سقوط خواهند کرد، زیرا سرکوب آزادی برخلاف سرشت بشری است و جنبشهای سلفی نیز فراموش کرده اند هر فرقه ای که رابطه نزدیک بین اسلام و آزادی و عدالت را به درستی درک نکند از دین الهی منحرف شده است. بدین ترتیب تا زمانی که آزادی اندیشه و بیان و عدالت وجود نداشته باشد، نهادهای جامعه مدنی شکل نخواهد گرفت. با نقض آزادیهای اولیه فردی نظیر سرکوب بدعت گذاران (شیعیان)، فضای صلح آمیز جامعه اسلامی درهم شکسته میشود و زمینه برای فرقه گرایی فراهم گردد.
"الحمید"برخی از قدمای سلفی را که پیروان فرقههای مختلف اسلامی را بدون ادله متقن و تحقیق تکفیر نموده اند بشدت سرزنش نمود. یکی از عملگرایان سلفی و استاد دانشگاه اسلامی امام محمد بن سعود بنام"عبدالله الصبیح"بر اهمیت توده گرایی تأکید مینماید. وی با استناد به یکی از نظریههای روانشناسی اظهار میدارد: سرزمین مشترک عامل ایجاد احساسات و عواطف مثبت، نوع دوستی، محبت و صمیمیت بین اعضای گروههای مختلف است، بدین ترتیب احساسات مذکور همزیستی مسالمت آمیز و همگرایی گروههای مختلف را در پی خواهد داشت. حفظ توده ها وظیفه و مسیولیت همگانی و مستلزم روابط و تعاملات مستحکم اجتماعی است و این امر به پلورالیسم منجر میگردد و در نتیجه امکان طرح دیدگاههای مختلف فراهم میشود.
با ظهور نیوسلفی ها پس از حمله عراق به کویت در سال ۱۹۹۰شیخ"سلمان العوده"به عنوان چهره ای توده گرا در میان وهابیون مطرح شد. وی در مجموعه سخنرانیهای خود شیعیان را بشدت مورد حمله قرار داد و آنان را کافر نامید. با این حال پس از آزادی از زندان در سال ۱۹۹۸ به میانه روی گرایش پیدا کرد. وی در ابتدا معتقد بود به علت اختلافات عمیق بین گروههای اسلامی وحدت تحقق نخواهد یافت، ولی پس از گرایش به میانه روی اذعان کرد میتوان مواضع گروههای مختلف را به یکدیگر نزدیک نمود و به وحدت دست یافت. شیخ"سلمان"در این رابطه میگوید: بجای طرح و برجسته کردن موضوعات مورد اختلاف، بایدنقاط مشترک بین گروههای مختلف که تعداد آنها زیاد است مورد تاکیدقرار گیرد.
غالب فرقههای اسلامی در بسیاری از زمینه ها دارای نقاط مشترکند و دین اسلام عامل پیوند گروههای مختلف با یکدیگر است. اگر چه"شیخ سلمان"فقط گروههای سنی را مد نظر قرار داده ولی عبارت پردازی و سبک بیان وی در این مورد کاملا با لحن اهانت آمیز سلفی ها متفاوت است. یکی از رهبران جنبش اصلاحات در لندن به نام"سعد الفقیه"علت تغییر موضع شیخ"سلمان العوده"را اینگونه توضیح میدهد:"العوده"در این مورد با دیگر سلفیهای میانه رو نظیر شیخ"عبدالعزیز القسیم"بحث و گفتگو کرد، در نتیجه افق فکری وی بسط یافت. اینک"العوده"به میانه روی، بازاندیشی و گفتگو گرایش پیدا کرده است.
از آن پس شیخ"العوده"به یکی از چهرههای حامی گفتگوی مذاهب تبدیل شد. این گفتمان در سال ۲۰۰۳ و با هدف تسهیل روند مصالحه ملی صورت گرفت. شیخ"العوده"پس از ترک مواضع پیشین خود از ولیعهد عربستان خواست میانه روی اسلامی را که با افراط گرایی و تندروی در تعارض است، در پیش بگیرد. وی ترویج و تبلیغ فرهنگ گفتمان را از طریق رسانه ها و نظام آموزشی خواستار شد.
منبع: پگاه حوزه
ارسال: دوشنبه۰۹ اردیبهشت ۱۳۸۷/ ۰:۳۰ق.ض
پیوند مطلب: http://www.shia-online.ir/article.asp?id=۷۸۶
سایت شیعه آنلاین