شیخ مرتضی انصاری -2
استاد المتاخرین شیخ مرتضی انصاری در روز عید غدیر سال 1214 هجری قمری در دزفول به دنیا آمد. پدرش شیخ محمد امین از فضلای آن دیار محسوب میشد که اجدادش به جابر بن عبدالله انصاری صحابی خاص پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) میرسد.
مقام علمی
شیخ مرتضی از همان کودکی مشغول تحصیل علوم دینی شد به طوری که ادبیات عرب و مقدمات را نزد پدرش و اساتید دزفول فرا گرفت و همچنین فقهاصولز نزد پسر عموی خود خواند.
سپس در سال 1232 قمری یعنی در هجده سالگی همراه پدر گرامیش به کربلای معلی سفر کرد و حدود چهار سال از دروس مرحوم مجاهد و شریف العلماء کسب فیض نمود. سپس بعد از یک سال که به دزفول بازگشت برای بار دوم به کربلا کوچ کرد و تقریبا یک سال از محضر درس شیخ موسی کاشف الغطاء بهره برد.
بعد از این مرحوم شیخ مرتضی انصاری به دزفول بازگشت و برای کسب علم از اساتید ایران به شهرهای مختلف ایران سفر کرد به طوری که برای بهرهگیری از درس مرحوم ملااحمد نراقی به کاشان سفر کرد و حدود سه سال از ایشان استفاده کرد. همچنین ایشان برای کسب معنویت به مشهد مقدس سفر کرد و بعد از آن به اصفهان عزیمت کرد و دوباره به دزفول بازگشت.
در دزفول حدود چهار سال مجلس درسی تشکیل داد تا سال 1249 قمری که به عراق عزیمت کرد و تا آخر عمر در آنجا ماند.
مرحوم انصاری در کربلا ساکن شد ولی همیشه به نجف اشرف مشرف میشد و از درس مرحوم شیخ علی کاشف الغطاء استفاده میبرد تا اینکه استادتش در سال 1254 قمری از دنیا رفت.
مرحوم شیخ مرتضی در طول عمر تدریسی خود دارای شاگردان بسیار بوده است که برخی تا پانصد شاگرد برای ایشان شمردهاند که برخی از آن بزرگان عبارتند از:
سید محمد ابراهیم بهبهانی، میرزا محمد حسن شیرازی، حاج میرزا ابراهیم خویی، آخوند خراسانی، سید جمال الدین اسد آبادی، شیخ مولا ابراهیم قمی، ملا حسینعلی همدانی، سید میرزا ابوالحسن سبزواری، شیخ ابوالقاسم انصاری دزفولی و بسیاری از بزرگان دیگر.
مرحوم انصاری چند کتاب ماندگار دارند که تا اینک در حوزههای علمیه تدریس میشود که عبارتند از: کتاب رسایل، کتاب المکاسب، کتاب الصلاة و کتاب الطهارة. همچنین ایشان دارای رسالهها و حواشی زیادی می‌باشد که برخی از آنها عبارتند از: رسالهای در تقیه، رسالهای در رضاع و نشر حرمت آن، رسالهای در قضا میت، رسالهای در مواسعه و مضایقه، رسالهای در عدالت، رسالهای در مصاهره، رسالهای در ملک اقرار، رسالهای در حجیت اخبار، رسالهای در تقلید، رسالهای در اصاله البرایه، رسالهای در مناسک حج، حاشیه بر مبحث استصحاب، حاشیه بر نجاه العباد و بسیار رسالات و حواشی دیگر.
مرجعیت
مرجعیت شیعه در عراق تا سال 1266 قمری با مرحوم شیخ محمدحسن صاحب جواهر بود و بعد از آنکه ایشان از دنیا رفت با عنایت خود صاحب جواهر زعامت حوزه و مرجعیت به مرحوم انصاری رسید
گرچه ابتدا مرحوم شیخ مرتضی انصاری خواست از زیر بار مسوولیت کنار رود و نامهای به دوست و همدرس خود سعیدالعلماء مازندرانی نوشت تا او این کار خطیر را به عهده گیرد، ولی چون ایشان نپذیرفت و در جواب نامه اینطور فرموده بود که:"درست است که من وقتی در نجف بودم و با شما مباحثه می‌کردم، از شما در فقه قوی‌تر بودم، ولی چون مدتهاست که در بابل زندگی می‌کنم و جلسه بحثی ندارم تارک شده‌ام، و شما را از خود اعلم می‌دانم لذا باید مرجعیت را خود شما قبول فرمایید." مرحوم انصاری قبول این زعامت را کرد و از سال 1266 تا آخر عمر شریفش یعنی سال 1281 قمری زعامت و مرجعیت تامه شیعیان جهان را عهدهدار بود.
خصوصیات اخلاقی شیخ
شیخ مرتضی انصاری تا آخر عمر خود به گونه یک طلبه معمولی زندگی کرد و هیچگاه به فکر جاه و مقام نبود در چهرهاش اثری از کبر و غرور دیده نمیشد. قناعت و صبر و خوش خلقیاش زبانزد بود.
شیخ مرتضی ظاهری ساده و بیآلایش داشت. لباس ساده میپوشید و با مردم ساده سخن میگفت. با مردم صمیمانه مینشست و صادقانه برخورد میکرد.
ایشان به قدری پرهیزکار بود که حتی هدایایی را که برای ایشان می‌آوردند بین طلاب تقسیم می‌نمود و خود به اندازه حقوق یک طلبه معمولی برمی‌داشت. با آن که در هر سال بیش از صد هزار تومان از وجوه شرعی به او پرداخت متوجه می‌گردید، ولی وقتی وفات نمود، هیچ ارثی باقی نگذاشت.
مرحوم شیخ بسیار به فقراء و مساکین توجه میکرد و همیشه به فکر آنان بود ولی وقتی یکی از نزدیکانش نسبت به این کارش از او ستایش و تمجید کرد. شیخ در پاسخ گفت:"این وسیله فخر و کرامتی نیست، زیرا وظیفه هر فرد معمولی است که امانت را به صاحبش برساند و این وجوه هم حقوق فقراست که به عنوان امانت نزد من می‌باشد و من به صاحبانش می‌رسانم."
وفات
سرانجام شیخ مرتضی انصاری این مرد بزرگ علم و عمل در هجدهم جمادی الثانی سال 1281 هجری قمری از دنیا رفت و بعد از اینکه یکی از شاگردان صاحب جواهر به نام سید علی شوشتری بر بدن مطهرش نماز گذارد در جوار حرم حضرت امیرالمومنین علی(علیه السلام) به خاک سپرده شد.
منابع
زندگی و شخصیت شیخ انصاری، حاج مرتضی انصاری، کنگره شیخ انصاری.
گلبرگ، شماره سی و دوم.
معرفت، شماره دهم.
نویسنده: سید محمد ناظمزاده قمی
سایت ابنا
