شفاعت چیست که شما بدان معتقدید؟
شفاعت، یکی از اصول مسلم اسلام است که همه طوایف و فرق اسلامی به پیروی از آیات قرآن و روایات، آن را پذیرفته‌اند. هر چند در نتیجه شفاعت با هم اختلاف نظر دارند. حقیقت شفاعت این است که انسان گرامی که در نزد خداوند از قرب و مقامی برخوردار است، از خدای متعال خواهان بخشودگی گناهان و یا ارتقاء درجه انسانی دیگر گردد.
رسول گرامی فرمود:
«اُعطِیَتُ خَمساً... وَ اُعطِیَت الشّفاعَةَ فَادّخرتُها لِاَمَّتی؛ پنج چیز به من ارزانی شد... و شفاعت به من عطا شد، پس آن را برای امت خود ذخیره نمودم».[۱]
محدودیت شفاعت
از دیدگاه قرآن، شفاعت مطلق و بدون قید و شرط مردود است. شفاعت در صورتی مؤثر می‌گردد که:
اولاً: شفیع از جانب خدا در شفاع مأذون باشد. تنها گروهی می‌توانند شفاعت نمایند که علاوه بر قرب معنوی به خدا، از جانب وی مأذون باشند. قرآن مجید در این مورد می‌فرماید:
«لَا یَمْلِکُونَ الشَّفَاعَةَ إِلَّا مَنِ اتَّخَذَ عِندَ الرَّحْمَنِ عَهْدًا؛ مالک شفاعت نیست مگر کسی که نزد خدای رحمان، عهد دریافته باشد.»[۲]
و در جای دیگر می‌فرماید:
«یَوْمَیِذٍ لَّا تَنفَعُ الشَّفَاعَةُ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمَنُ وَرَضِیَ لَهُ قَوْلًا؛ در روز رستاخیز، شفاعت کسی درباره دیگران سود نمی‌بخشد، مگر کسی که خدا به او اذن دهد و به گفتار وی راضی گردد.»[۳]
ثانیاً: شخص مورد شفاعت نیز باید لیاقت فیض الهی را از طریق شفیع پیدا کند؛ یعنی رابطه ایمانی او با خدا و پیوند روحی وی با شفیع، گسسته نشود، بنابراین کافران که رابطه ایمانی با خداوند ندارند و برخی از مسلمانان گناهکار؛ مانند گروه بی‌نماز و آدم کش که فاقد پیوند روحی با شفیع هستند، مورد شفاعت قرار نمی‌گیرند.
قرآن در مورد افراد بی‌نماز و منکران روز رستاخیز می‌فرماید:
«فَمَا تَنفَعُهُمْ شَفَاعَةُ الشَّافِعِینَ؛ پس شفاعت شفیعان، به آنان سودی نمی‌بخشد.»[۴]
و درباره ستمگران می‌فرماید:
«مَا لِلظَّالِمِینَ مِنْ حَمِیمٍ وَلَا شَفِیعٍ یُطَاعُ؛ برای ستمگران هیچ خویشی و شفیعی، که شفاعت وی پذیرفته شود، نخواهد بود.»[۵]
فلسفه شفاعت
شفاعتـ بسان توبه، روزنه امیدی است برای کسانی که می‌توانند در نیمه راه ضلالت و معصیت، گناهان خویش را ترک کنند و از آن پس، باقیمانده عمر خود را در طاعت خدا سپری نمایند؛ زیرا انسان گناهکار هرگاه احساس کند که در شرایط محدودی (نه در شرایطی) می‌تواند به شفاعت شفیع، نایل گردد، سعی می‌کند که این حد را حفظ نماید و گام فراتر ننهد.
نتیجه شفاعت
مفسران در نتیجه شفاعت، که آیا بخشودگی گناهان است و یا ارتقاء درجه، اختلاف نظر دارند و لی با توجه به فرموده پیامبر گرامی که: «شفاعت من، برای مرتکبان گناهان کبیره است» نظر نخست، روشن‌تر می‌گردد.
«اِنَّ شَفاعَتی یَومَ القِیامَةِ لِاَهلِ الکَبایِرِ مِن اُمَّتی؛ شفاعت من در روز رستاخیز، از آن کسانی از امت من است که مرتکب گناهان کبیره شده‌اند».[۶]
[۱] - مسند احمد: ج ۱، ص ۳۰۱ – صحیح بخاری: ج ۱، ص ۹۱، ط مصر.
[۲] - مریم، آیه ۸۷.
[۳] - طه، آیه ۱۰۹.
[۴] - مدثر، آیه ۴۸.
[۵] - مؤمن، آیه ۱۸.
[۶] - سنن ابن ماجه: ج ۲، ص ۵۸۳ – مسند احمد: ج ۳، ص ۵۳۷ – سنن ابی داوود:ج ۲، ص ۵۲۷ – سنن ترمذی: ج ۴، ص ۴۵.
موسسه بین المللی سبطین
