روزه از جمله عبادات دیرینی است که پیدایش آن را می‌توان با رانده شدن حضرت آدم (علیه السلام) و حوا از بهشت مقارن دانست. بعضی مفسران نوشته‌اند: خداوند روزه روز سیزده و چهارده و پانزده هر ماه را بر آدم صفی واجب کرد. علت آن بود که چون به زمین آمد از گرمی و تابش آفتاب سوخت و سیاه شد، ولی پس از روزه بدنش سفید شد به این جهت آن سه روز را ایام البیض خوانند. پس پیشینیان از آغاز آدم هم روزه داشته اند. خداوند در آیه ۱۸۳ سوره بقره ضمن بیان وجوب روزه در ماه رمضان برای مسلمانان به این نکته که روزه پیش از این بر امت‌های گذشته نیز واجب بوده است اشاره فرموده‌اند: یا ایها الذین آمنوا کتب علیکم الصیام کما کتب من قبلکم. حضرت امیرالمومنین در این باره می‌فرماید: روزه عبادت قدیمی است که خدا هیچ امتی را از آن بر معاف نداشته است.
مردی از ابن عباس از چگونگی روزه انسان‌های برگزیده تاریخ سیوال کرد. ابن عباس در پاسخ گفت: پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: برترین روزه، روزه داشتن برادرم داود است که در طول سال همیشه یک روز را روزه می‌داشت و یک روز را افطار می‌کرد، سلیمان نیز در هر ماه سه روز اول ماه و سه روز وسط و سه روز آخر آن را روزه‌دار بود، عیسی همواره روزه‌دار بود و مریم نیز همیشه دو روز را روزه و دو روز را افطار می‌نمود.
با این اوصاف درمی‌یابیم اکثر ادیان بزرگ دنیا از جمله صایبیان، مانویان، برهماییان، بوداییان و اهل کتاب چون یهود و نصارا نیز روزه‌های واجب و مستحبی داشته‌اند که در آن ایام از خوردن و آشامیدن دوری می‌کردند. در این مقاله به روزه یا تعنیت در میان یهود پرداخته می‌شود:
در تورای (تورات) مقدس، برای اولین بار دستور تعنیت (روزه) گرفتن برای روز کیپور (بخشش گناهان) در دهم ماه تیشری ذکر شده است، ولی تعنیت‌های دیگر تاریخ یهود با یادبود اتفاقاتی که در مسیر خرابی بت همیقداش(بیت‌المقدس) روی داد، مناسبت پیدا می‌کنند.
روزه‌های دهم طوت (آغاز محاصرة اورشلیم توسط بخت‌النصر) هفدهم تموز (خرابی دیوارهای شهر اورشلیم و توقف قربانی‌ها)، نهم آو (خرابی دوباره بت همیقداش) و سوم تیشری (کشته شدن گدلیا بن اخیقام و سقوط حکومت یهودیان)، همگی در کتاب زخریا (۳۵:۷ و ۱۹: ۸) نام برده شده‌اند.
مستر هاکس امریکایی در کتاب قاموس مقدس می‌نویسد: روزه کفاره، روزه مهم سالیانهای است که با آرامی و استراحت و روزه در دهم ماه تشرین (تیشری) یعنی پنج روز قبل از عید خیمهها نگاه داشته می‌شد... که فعلا این عید در دهه اول اکتبر واقع می‌شود...
ابوریحان بیرونی در التفهیم درباره این که کبور(کپور هم‌ریشه کفاره عربی) چیست؟ می‌نویسد: دهم روز است از تشرین وزین جهت گاه گاه او را عاشورا (عاسورا هم ریشه با عشره در عربی است)خوانند فاما نام کبور اندر زبان عبری کفاره گناهان است و این یک روز است که بر جهودان روزه داشتن فریضه کرده آمد... تو اندازه این روز بیست و پنج ساعت است و ابتدا کنند روز نهم پیش از آفتاب فرو شدن به نیم ساعت و تمام شود چون آفتاب فرو شود، روز دهم و نیم ساعت بگذرد آنگه روزه بگشایند.
اهداف تعنیت در دین یهود
تعنیت در این دین به نیات مختلفی گرفته می‌شود که می‌توان آن را به سه بخش تقسیم کرد: توبه و طلب بخشش، یادآوری یک مناسبت و یا سوگواری، تلاش برای تحقق یک آرزو یا استجابت حاجت.
از نگاه دین یهود کلمة صُوم تنها به معنی پرهیز از خوردن و آشامیدن نیست، بلکه خودداری از لذایذ جسمانی (مانند استحمام، استفاده از عطریات و...) را نیز شامل می‌گردد. البته در کتاب‌های مقدس یهود، نمونه‌های مختلفی وجود دارد که نشان می‌دهد تعنیت اصولاً تنها برای ابراز پشیمانی از گناه و بازگشت به یک زندگی سالم و طلب رحمت از خداوند نیست، بلکه اهداف دیگری را نیز در بر می‌گیرد.
انبیا برای شایستگی دریافت وحی، تعنیت می‌گرفتند، هنگام مرگ یک پادشاه عادل (مثل شایول) یا رهبر مذهبی تعنیت عمومی اعلام می‌شده است. در موقع بروز احکام سخت (در زمان حکومت خشایارشا) استر، یهودی، ملکه ایران تعنیت سه روزه اعلام می‌کند یا یهودیان غربی (اشکنازی) به مناسبت کشتارهای دسته جمعی در اروپای قرون وسطی روز بیستم ماه سیوان را تعنیت می‌گیرند.
حضرت موسی، قبل از دریافت تورا، ۴۰ روز و ۴۰ شب تعنیت گرفت. هنگام جنگ با دشمنان بت‌پرست، بنی‌اسراییل تعنیت‌های عمومی می‌گرفتند تا راهنمایی‌های الهی را بهتر درک کنند و در ضمن معلوم شود که پیروزی آنها به خاطر نیروی بدنی نیست. تعنیت‌های فردی برای آرامش خاطر، یا رسم تعنیت عروس و داماد در روز ازدواج یا قبل از آن برای ورود به یک زندگی مقدس و همچنین تعنیت گرفتن در سالگرد مرگ پدر و مادر و تعنیت‌های مستحب در روزهای دوشنبه و پنجشنبه برای تزکیة نفس نیز معمول و مرسومند.
احکام تعنیت دین یهود
در شریعت یهود همه واجبات دینی برای دختران از سن ۱۲ سالگی و برای پسران از ۱۳ سالگی شروع می‌شود و اجباری است. روزه نیز مشمول این حکم است. تمامی قوانین تعنیت برای افراد سالم وضع شده است و دانشمندان یهود بیماران، زنان باردار و شیرده و زایو، دختران و پسرانی که هنوز به سن شرعی نرسیده‌اند و پیران را به شرط مشورت با مرجع دینی مطلع و آگاه در موارد خاص معاف کرده‌اند.
مراسم تعنیت از زمان بت همیقداش دوم تاکنون تغییراتی کرده است. در گذشته، همراه با روزه‌داری، بعضی از اعمال دیگر مانند بیرون آوردن تورا از جایگاه مخصوص بدون پوشش اصلی، زیارت قبور، نواختن شوفار، خوابیدن روی زمین، خودداری از صحبت کردن و شنیدن موسیقی مرسوم بوده است، اما امروزه، مراسم تعنیت با خواندن قسمت‌های اضافی در تفیلا (نماز) و خواندن تورا و مزامیر مخصوص اجرا می‌شود.
به جز تعنیت نهم آو و کیپور (که علاوه بر خوردن و آشامیدن، استحمام و استفاده از عطریات و لذات جسمانی دیگر ممنوع است و از قبل از غروب روز پیش تا بعد از غروب روز بعد ادامه دارد) تعنیت‌های دیگر همگی از بعد از نیمه شب تا غروب گرفته می‌شوند. در زمان گذشته تعنیت‌های سه روزه یا بیشتر نیز معمول بوده‌اند. البته در کتاب‌های انبیا به نوعی از روزه برمی‌خوریم که به پرهیز از گوشت و مسکرات و استفاده از عطریات محدود می‌شده است،(حضرت داود، کتاب دانیل) و (شمویل ۲: ۲۰ -۱۶-۱۲). در گمارای براخوت آمده است که دانشمند یهودی دعا می‌کرد همان طور که در خانة مقدس قربانی برای کفارة گناه تقدیم می‌شد، همچنان که از خون و گوشت من در این تعنیت کم شده است، همه را ای خدا به عنوان کفارة گناهم بپذیر.
به عقیدة دانشمندان یهود، نخوردن و ننوشیدن، موجب بخشایش الهی نمی‌شود، بلکه تفکر در اعمال فرد، شناخت ضعف‌های خود، توبه و بازگشت از گناهان و انجام اعمال حسنه به همراه تعنیت، موجب رحم و نظر خداوند می‌شود و روزة به جبران اعمال گذشته، مورد قبول خدا نیست. صدقه و تفیلا به همراه تعنیت راستین موجب رستگاری فرد و اصلاح کاستی‌های جامعه می‌شود و موجبات رضایت پروردگاری که محتاج تعنیت ما نیست، فراهم می‌شود.
بزرگ‌ترین تعنیت دین یهود
یوم کیپور در دین یهود به عنوان بزرگ‌ترین روز برای تعنیت است. این روزه در میان یهودیان به نام‌های دیگری نیز شناخته می‌شود: از آن جمله: «یوم آدیر» به معنای جلیل و با عزت، «یوم هسلیحا» به معنای روز بخشش و عفو، «یوم هقادوش» به معنای روز مقدس و بالاخره «یوم عاسورا» به معنای روز دهم و اشاره‌ای به دهم ماه تیشری است.
عاشورا اصلا نام روز دهم محرم نبوده است، بلکه روز دهم ماه تشرین (تیشری) بوده است که یهودیان از جمله یهودیان عرب در آن روز روزه کیپور می‌گرفتند... تشرین نام یکی از ماه‌های تقویم یهود است که ماه اول سال عرفی و ماه هفتم سال دینی است و مطابق با قسمتی از سپتامبر و اکتبر فرنگی است... جشن سال نو در روزهای اول و دوم تشرین برگزار می‌شود، یوم کیپور در روز دهم...
در اسلام نیز این روز عزیز داشته می‌شده، به طوری که پیامبر قبل از وجوب روزه ماه مبارک رمضان این روز را روزه می‌گرفته‌اند. در صحیح بخاری از عایشه نقل شده: رسول خدا به روزه روز عاشورا امر کرد تا هنگامی که روزه ماه رمضان واجب شد. آن گاه فرمود: هر کس میخواهد، روز عاشورا را روزه بگیرد و هر کسی میخواهد افطار کند.
در جامع احادیث الشیعه از کتاب من لا یحضره الفقیه از امام باقر(علیه السلام) نقل شده: محمد بن مسلم و زراره از آن حضرت از روزه روز عاشورا سیوال کردند، فرمود: کان صومه قبل شهر رمضان فلما نزل شهر رمضان ترک. اما پس از به شهادت رسیدن سالار شهیدان دشمنان تشیع و بنی امیه احادیثی از خود جعل کردند و روزه مستجبی در آن روز را به خاطر توفیق خداوند به بنی‌امیه در کشتن امام حسین (علیه السلام) ذکر کرده‌اند. از آن پس احادیث متعددی از ائمه هدی (علیه السلام) نقل شده است که روزه در این روز را نهی فرموده‌اند.
امام صادق(علیه السلام) به عبدالله بن سنان فرمود: لا تجعله صوما کملا و لیکن إفطارک بعد صلاة العصر بساعة علی شربة من ماء: روزه آن روز را کامل قرار ندهید، بلکه ساعتی بعد از نماز عصر آبی بنوشید زراره از امام صادق و امام باقر(علیه السلام) نقل کرده که به او فرمود: «لا تصم یوم عاشورا...»
/
مکتب الثقلین
