سیب بهشتی

سیب بهشتی

او در حالی پای به دنیا گذاشت که کم کم موهای پدر چهل و پنج ساله رو به سفیدی می‌رفت و مادر نیز به سن ۶۰ سالگی رسیده بود.(۱) امید و نشاط همراه با لبخندی از سر دلدادگی میهمان خانه پدر شد. نامش را چنان که خودش نیز بهشتی است، فاطمه گذاشتند تا جحیم و آتش، حساب کار دستشان آید.(۲)
سیبی از بهشت به مولودی مبدل شد تا انسان را به بهشت رهنمون کند.(۳) این همان رازی است که هر کس خواست از فاطمه(سلام الله علیها) سخنی بر زبان براند یا سطوری را سرمشق دیگران کند، لب به اعتراف گشود که از فاطمه سخن گفتن سخت است که نه تنها علم، که دل می‌خواهد.
کنجکاوانه به دنبال نام قدسی فاطمه در لابه لای سخنان عدل قرآن یعنی اهل بیت(علیه السلام) گشتی زده تا در کنار دریای مالامال از عرفان، تشنگی خود را به قدر وسع برطرف کنیم و من هر چه بیشتر جلو رفتم به جای سیراب شدن، بیشتر تشنه دانستن شدم. این چه سری است که خود مجمع اسرار الهی است؟ این چه پدیده ای است که پیچیدگی مفاهیم بلند دانش و معرفتش ما را در پیچ پیچ جاده شناختش بر سر منزلهای پرنعمت متحیر می‌کند؟ بین اندیشه‌های بلند و سیره عملی او نه توان تفکیک است نه مجال انتخاب.

کردار انسان نشان از دو چیز است: یکی زیربنای فکری و دوم شاکله باطنی. حضرت فاطمه(سلام الله علیها) مادر را خیلی زود از دست داد(۴) و از آن پس نقش مادر را برای پدر به خوبی ایفا کرد. تا جایی که پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) نه تنها همدم وی شد که نگاه به دختر، جایگزین نگاه به مادرش آمنه شد. این اولین حرکت ارادی در زندگی ایشان است. کسی می‌تواند مدال مادری را به گردن آویزد که صفاتی چون رأفت، دلسوزی، فداکاری و پروانه وار گشتن گرد کسی را با تمام وجود داشته باشد و فاطمه (سلام الله علیها) با تمام علاقه اش به پدر، غم بی مادری خود را با پدر شریک شد و پدر به پاس آن همه زحمت به زبان تشکر فرمود: ام ابیها (۵)
چگونه است که دختری کم سن، به جایی می‌رسد که در وصفش پدر فرمود: مادر پدرش، و این نیست مگر شیوه رفتاری صدیقه کبری(سلام الله علیها). گفته اند که در جریان برخی جنگها به سراغ پدر رفته و زخمها را مداوا می‌کرد، تیرها از بدن بیرون آورده و پانسمان می‌کرد و در یک کلمه پرستار پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) بود. (۶)
نشان وابستگی پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) به دختر را در کثرت ملاقات پدر با دختر باید جستجو کرد، به صورتی که تاریخ از کتمانش عاجز است. هرگاه بر آستانه منزل فاطمه (سلام الله علیها) قرار می‌گرفت با صدای رسا بر ایشان سلام می‌کرد و دختر نیز با روی باز، در خانه را باز کرده و پاسخ پدر را با لبخند می‌داد. پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) هر گاه برای جنگ یا مسافرت به خارج شهر قصد عزیمت می‌کرد، یک بار به هنگام خروج و یک بار هم پس از بازگشت کنار خانه حضرت فاطمه(سلام الله علیها) آمده و با ایشان ملاقات می‌کرد.
جالب است که در یکی از این آمد و شدها، پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) به گردن دختر، گردن بندی دیدند و بدون هیچ کلامی روی برگردانده و قصد مراجعت کردند. دختر این نگاه معنادار پدر را به سان درسی سنگین خواند. سریع و بدون هیچ مقاومتی و حتی دریغ از یک کلمه «چرا؟» به منویات پدر عمل کردند. فقیر و سایل از راه رسید و دختر آن گردنبند را به وی بخشید. (۷)

انقیاد و شکر
در یکی از روزها پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) به خانه فاطمه (سلام الله علیها) آمدند، صحنه ای دید که اشک بر چشمان پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) پر شد، فاطمه در حالی که گندم آسیاب می‌کرد، به فرزندش نیز شیر می‌داد. فرمود: دخترم به زودی تلخی دنیا را به حلاوت آخرت جایگزین خواهی کرد و دختر در جواب پدر گفت: الحمدلله بر نعمتهای خداوندی و شکر بر آلاء پروردگار. حمد و شکر عملی است که نشان از پشتوانه فکری می‌باشد و سیره عملی حضرت حتی در سخت ترین لحظات زندگی(۸) زبان قدردانی است و تا انسان به مقام کمال نرسد، فرهنگ تشکر را فرا نخواهد گرفت.
انقیاد و شکر، دو سیره زندگی بانوی بهشتی، فاطمه زهرا(سلام الله علیها) است که در بسیاری از جاهای زندگی ایشان به چشم می‌خورد. وقتی این دو در طول زندگی انسان پررنگ شد، می‌توان آن زندگی را با صبغه الهی توصیف کرد. منشأ این نیز همان راضی بودن به رضای خداوند است و آیه نازل شد: «ولسوف یعطیک ربک فترضی». 
اطاعت از پدر به عنوان رسول خداوند از دیگر برنامه‌های زندگی صدیقه کبری است و این را می‌توان در آن صحنه دید که با بیان سختی کار در منزل، تقاضای خادمی نمود و پدر در جواب به ایشان، اسم اعظم را یاد دادند و دختر با انبانی از عرفان به خانه بازگشت.همین رفتار از او شخصیتی بزرگ ساخته بود تا جایی که ام سلمه نقل می‌کند: فاطمه(سلام الله علیها) شباهت زیادی به پدر داشتند. (۹) و عایشه لب به اعتراف می‌گشاید که فاطمه(سلام الله علیها) بعد از پدر، صادق ترین انسان بود. (۱۰)
نماز عمیق ترین رابطه انسان با خداست. هر چه این رابطه پشتوانه فکری محکمی داشته باشد، شکل و محتوای آن نیز متفاوت خواهد بود و چون صدیقه کبری در زندگی چیزی غیر از خدا، نمی‌دیدند به همان خاطر، در نماز کمال لقا را کسب کرده و با رسیدن به مقام قرب، باب گفتگو را باز کرده و نماز را در قالب گفت و شنود اقامه می‌کردند و یک جریان دو سویه را به نمایش می‌گذاشتند.

سعادت 
در قرآن نمونه‌های فراوانی از اطعام و احسان فاطمه(سلام الله علیها) آمده است. کسی نیست که آیه و یطعمون الطعام علی حبه... (۱۱) را نادیده بگیرد و کسی نیست که انکار کند که وی در شب عروسی، لباس سفید عروسی اش را نپوشید و خود با همان لباس عادی به خانه علی(علیه السلام) وارد شد و فردای آن روز با بیان برهانی در پاسخ پدر که فرمود: دخترم لباس عروسی ات را چه کردی؟ پاسخ داد: آن را به دختر یتیم و فقیری دادم با این کار هم فقیر شاد شد و هم پدر. (۱۲)
اینها همه بخشی از پایبندی و تدوین حضرت فاطمه(سلام الله علیها) است. ایشان در اجرای دستورهای خداوندی هیچ کوتاه نمی‌آمدند و با این که به خاندان وحی انتساب داشتند، این را برای خود امتیازی به شمار نمی‌آوردند.

مدیریت در زندگی
در زندگی مشترک با علی(علیه السلام) همواره دو نکته مدیریت سیاسی و اخلاق خانوادگی را به دقت مراعات می‌کردند. روزهای اول زندگی، با تقسیم کار، وظایف هر دوی آنها روشن شد. البته زندگی کاملاً ساده و فقیرانه بود.
این نوع زندگی عاشقانه که با کنار آمدن نداشته‌های هم شروع و با داشته‌های معنوی، عرفانی، ادامه می‌یابد فقط در سایه اندیشه‌های عمیق امکان پذیر است. این است که تفکیک سیره زندگی از اندیشه فاطمه(سلام الله علیها) به سختی امکان دارد، تا آدمی از درون به رشد و تعالی نرسیده باشد، قادر به اجرای چنین حرکتهایی در زندگی پرپیچ و خم نیست. این نداری اقتصادی یک طرف، مطالبه مردم از خاندان وحی نیز طرف دیگر. بارها اتفاق افتاده است که نان در خوان حضرت یافت نمی‌شد، اما حضرت از سر شرم و سخاوت، میهمان را بر سر سفره فرا می‌خواند و خود با درونی تهی از طعام سر بر بالین می‌گذاشت. (۱۳)

ترویج فرهنگ دینی
یشان علاوه بر کارهای منزل، در امر ترویج فرهنگ دینی اهتمام نیز داشتند. زنان به منزل ایشان می‌آمدند و مسأله شرعی سؤال کرده و یا حدیث گوش می‌دادند. در باب علل تشریع برخی احکام و نیز پایه‌های فکری دینی احادیثی بیان کرده اند که نشان از جایگاه علمی این بانوی نمونه است و وی را به مقام محدثه نایل کرده است. (۱۴)

۱- زندگانی حضرت زهرا(سلام الله علیها)، سید جعفر شهیدی
۲- علت نام گذاری فاطمه(سلام الله علیها) چنین است که این نام مانع می‌شود تا آتش جهنم محبین و دوستداران آن حضرت را در خود جای دهد.
- الحدایق الناضره، محقق بحرانی، ج ۳، ص ۲۹۶ 
۴- مسائل عام الحزن /قاضی نعمان مغربی
۵- معالم المدرستین، سید مرتضی عسکری، ص ۱۹۷
۶- ریاض الشریعه، محمدباقر مجلسی
۷- همان/ ج ۴۳/ص ۸۴
۸- همان
۹- همان
۱۰- همان
۱۱- انسان/۸
۱۲- منتهی الامان - شیخ عباس قمی/ج۱
۱۳- همان
۱۴- الاحتجاج / شیخ طبرسی