نا براردران سعودی در مطلبی دیگر از مجموعه مطالب خود گفته اند:
آیا پیامبر -صلی الله علیه وآله وسلم- بر خاک حسینی که امروز شیعه بر آن سجده می‌کنند سجده کرده است؟! اگر بگویند: آری، ما می‌گوییم: به پروردگار کعبه سوگند می‌خوریم که این دورغ است! و اگر بگویند که بر تربت حسینی سجده نکرده است، ما می‌گوییم: اگر چنین است پس آیا شما از پیامبر -صلی الله علیه وآله وسلم- راه یافته ترید؟و باید دانست که روایت هایشان می‌گوید که جبرییل –علیه السلام- یک مشت از خاک کربلاء را برای پیامبر آورد.
پاسخ کوتاه:
۱-سجده بر خاک سنت پیامبر صلی الله علیه و آله بوده است که اصحاب و تابعین نیز چنین سجده می‌کردند.
۲-سجده بر خاک نشان از نهایت خضوع در برابر خداوند است.
۳-اگر سجده بر خاک پذیرفته شده باشد دیگر نهی از تربت کربلا بی مورد است.
پاسخ تفصیلی:
اولاً باید دانسته شود که سنت و روش پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و دستور صریح ایشان بنابر روایات شیعه و سنی سجده بر خاک بوده است. نه سجده بر هرچیز دیگری مثل پشم و ابریشم و... که وهابیان بر آن سجده می‌کنند. بلکه حتی روایاتی رسیده است که پیامبر صریحا از سجده بر غیر خاک نهی می‌کردند. که برای اثبات این مدعا روایاتی را در ذیل خواهیم آورد. ولی قبل از هر چیز به عنوان مقدمه باید گفت:
در آیین اسلام نماز به جهت تواضع و خضوع در برابر خالق یکتا تشریع شده است. و بدیهی است که چگونگی آن را باید شارع مقدس بیان نماید. در فقه امامیه ثابت شده است که نماز گذار فقط تنها بر زمین (خاک) و یا روییدنی که خوردنی و پوشیدنی نباشد باید سجده کند. و فلسفه آن نیز طبق فرمایش امام صادق علیه السلام (۱) این است که سجده بر خاک بی ارزش و نبات، عالی ترین تجلیگاه تواضع و فروتنی انسان است که نماز برای آن تشریع شده است. در برابر سجده بر طلا و نقره و یا فرشهای قیمتی و البسه ارزشمند که هرگز در آن چنین تواضعی نیست. و چون چنین شرطی در خانه ها و مراکز کار فراهم نیست پیروان مکتب اهل البیت قطعه خاکی را در قالبهایی خاص به همراه خود نگه می‌دارند تا به هنگام نماز بر خاک سجده نمایند. و این کار، مانند حفظ مقداری خاک در میان کیسه در خانه است که افراد مکلف به تیمم در شرایط خاصی بر آن تیمم می‌کنند.
باید دانست که سجده بر خاک در بین صحابه و تابعان نیز رایج بوده است، ولی متاسفانه گروهی از فلسفه این کار مطلع نیستند. و شگفت انگیز تر این که بسیاری از نا آگاهان تصور می‌کنند شیعیان مهر و تربت را می‌پرستند در حالی که شیعه بر خاک سجده می‌کند و از این طریق عالی ترین تواضع و فرو تنی را در برابر خدا ابراز می‌دارد. اما دیگران بر همه چیزسجده می‌کنند. و همانطور که سجده آنان بر ابریشم، پشم و... دلیل بر پرستش این چیز ها نیست همینطور سجده بر تربت نیز دلیل بر پرستش تربت نیست. و به عبارت دیگر اگر سجده بر مهر دلیل پرستش مهر است، پس سجده بر فرش هم دلیل بر پرستش آن خواهد بود.
همه گروههای اسلامی بر چیزی سجده می‌کنند.منتهی شیعه بر یکی از دو چیز سجده می‌کند:
۱- زمین (خاک)
۲- آنچه از زمین روییده می‌شود، غیر از خوردنی و پوشیدنی
پس به روشنی معلوم می‌گردد که همه مسلمانان تنها به منظور ابراز تذلل و فرو تنی در مقابل آفریدگار و امتثال فرمان وی و برای خوشنودی او سجده می‌کنند.
سنت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) سجده بر خاک بوده است:
۱- محدثان اسلامی در کتب روایی خود این سخن را از پیامبر اکرم نقل کرده اند که آن حضرت، زمین را به عنوان سجده گاه خود معرفی نموده است:
جُعِلَت لِیَ الارضُ مسجدا ً و طَهوراً (۲)
زمین برای من سجده گاه و مایه پاکیزگی قرار داده شده است.
نکته قابل توجه در این روایت این است که پیامبر نفرموده است، کل شی برای من سجده گاه و مایه پاکیزگی قرار داده شده است. بلکه فقط زمین (که در معنی خاص اعم از خاک، سنگ، ریگ وگیاه است) محل سجده و پاک کننده قرار داده شده است. وایل ابن حجر می‌گوید:
"دیدم پیامبر هنگامی که سجده می‌کرد، پیشانی و بینی خود را بر زمین می‌نهاد."(۳)
۲- از خباب بن الاَرَة روایت شده است که می‌گوید:
"به پیامبر از شدت گرما بر پیشانی ها و کفهای دستانمان شکایت کردیم، ولی ایشان توجهی نکرد."(۴)
پس اگر از نظر پیامبر جایز بود بر چیز دیگری سجده کرد، آن حضرت می‌فرمود مثلا بر عبا‌هایتان سجده کنید. یا بر دستار خود سجده کنید. از اینکه پیامبر توجهی نکرده است معلوم می‌شود غیر از خاک بر چیز دیگری نمی‌شود سجده کرد.
۳- از عایشه چنین روایت شده است:
"ندیدم که پیامبر (به هنگام سجده) به وسیله چیزی از زمین پرهیز کند."(۵)
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به مسلمانان دستور می‌دادند که بر خاک سجده کنند:
۱- پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) (به شخصی به نام رباح) فرمود: ای رباح، پیشانی بر خاک بگذار.(۶)
۲- خالد جهمی می‌گوید:
"پیامبر دیدند که صُهیب در حال سجده از اینکه پیشانی خود را بر خاک بگذارد پر هیز می‌کند. پیامبر به او فرمودند: ای صهیب صورت خود را بر خاک بگذار."(۷)
۳- صالح سبایی می‌گوید:
"پیامبر شخصی را در حال سجده در کنار خود مشاهده نمود، در حالیکه بر پیشانی خود دستار بسته بود. پیامبر دستار را از پیشانی وی کنار زد."(۸)
۴- عیاض بن عبد الله قریشی می‌گوید:
"رسول خدا مردی را در حال سجده مشاهده نمود که بر گوشه عمامه خود سجده می‌کند. به وی اشاره کرد که عمامه خود را بردار.و به پیشانی او اشاره فرمود."(۹)
از این دو روایت اخیر معلوم می‌شود که لزوم سجده بر زمین در زمان رسول خدا امری مسلم بوده، تا جایی که اگر یکی از مسلمانان گوشه دستار خود را روی زمین قرار می‌داد تا پیشانی خود را بر زمین نگذارد، رسول خدا او را نهی می‌فرموده است.
روش صحابه و تابعان نیز سجده بر خاک بوده است:
۱- جابر ابن عبد الله انصاری می‌گوید:
"با پیامبر اکرم نماز ظهر می‌گذاردم، مشتی از سنگ ریزه بر گرفته، و در دست خود نگه می‌داشتم تا خنک شود و به هنگام سجده آنها را زیر پیشانی قرار دهم، به خاطر شدت گرمایی که وجود داشت."(۱۰)
بنابر این اگر می‌شد بر چیزدیگری غیر از زمین سجده نمود، دیگر لزومی نداشت مشتی سنگ ریزه در دست نگه دارد و هر بار که می‌خواهد سجده نماید بر آنها سجده کند. بلکه مثلا بر عبایش سجده می‌کرد.
۲- ابن سعد در کتاب الطبقات الکبری چنین می‌نگارد:
"مسروق بن اجدع به هنگام مسافرت، خشتی را با خود بر می‌داشت تا در کِشتی بر آن سجده نماید."(۱۱)
مسروق بن اجدع یکی از تابعین و از اصحاب ابن مسعود می‌باشد. و این روایت بی پایگی گفتار آنان که همراه داشتن مهر را شرک و بدعت می‌پندارند اثبات می‌کند.
۳- عبد الله ابن عمر به هنگام سجده عمامه خود را بر می‌داشت تا پیشانی خود را بر زمین بگذارد. (۱۲)
۴- رَزین می‌گوید علی بن عبد الله ابن عباس به من نوشت: لوحی از سنگ‌های کوه مروه را برای من بفرست تا بر آن سجده نمایم. (۱۳)
این روایت نشان می‌دهد که بعضی از شخصیت‌های صدر اسلام ترجیح می‌دادند قطعه ای از سرزمین مقدس (مانند مروه) سجده گاه آنان باشد و بدین وسیله بدان تبرک می‌جسته اند. پس بر شیعه که بر تربت کربلا سجده می‌کند اشکالی وارد نیست. و آنان که شیعیان را به خاطر سجده بر خاک کربلا متهم می‌کنند از ابتدایی ترین اصول اسلام و روش مسلمانان صدر اسلام آگاهی ندارند.
سجده بر خاک نهایت خضوع:
پس سجده بر خاک سنت پیامبر اکرم بوده و این عمل نهایت خضوع و فروتنی در پیشگاه الهی است.در این ارتباط به سخن امام صادق علیه السلام طی روایتی توجه فرماید:
هشام بن حکم می‌گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره آنچه سجده بر آن صحیح است، سیوال کردم، آن حضرت فرمود: سجده تنها باید بر زمین و آنجه می‌رویاند (جز خوردنی ها و پوشیدنی ها) انجام گیرد. گفتم: فدایت گردم سبب آن چیست؟ فرمود: زیرا سجده، خضوع و اطاعت برای خداست و شایسته نیست بر خوردنی ها و پوشیدنی ها صورت پذیرد، زیرا دنیا پرستان، بندگان خوراک و پوشاک هستند در حالی که انسان به هنگام سجده، در حال پرستش خدا به سر می‌برد. پس سزا وار نیست پیشانی خود را بر آنچه که معبود دنیاپرستان خیره سر است، قرار دهد. و سجده نمودن بر زمین، با لاتر و برتر است، زیرا با فروتنی و خضوع در برابر خدای بزرگ، تناسب بیشتر دارد. (۱۴)
بنابر این فقهای شیعه از فرمایشات رسول خدا و اهل بیت او استفاده کرده و فتوی داده اند که سجده بر زمین و یا چیزی که از زمین روییده است، به شرط اینکه خوراکی و پوشاکی و معدنی نباشد. چون فرش و کلیه ملبوسات و ماکولات و معدنی ها از مظاهر دنیا و مورد علاقه نوع بشر است و سجده بر آنها از خلوص و خضوع می‌کاهد. چه بسا صاحبان ثروت بر طلا و جواهرات سجده می‌کردند.
پس شیعیان برای اینکه همواره خاک به همراه داشته باشند قطعه ایی از آن را به صورت مهر همراه دارند.
سجده بر تربت امام حسین (علیه السلام):
به موجب روایات اسلامی برخی از سرزمین ها به خاطر انتساب به شعایر اسلامی دارای تقدس و اولویت خاصی می‌باشند.از آن جمله سرزمین مکه مکرمه و مدینه منوره و کربلای معلی (۱۵) می‌باشد. و سجده بر زمینی که علاوه بر پاکی و نظافت ظاهری، از قداست و احترام خاص معنوی نیز برخوردار باشد، شایستگی بیشتری دارد.
و به خاطر همین است که مسلمانان شیعه به پیروی از سخنان اهل بیت پاک پیامبر اکرم و سیره عملی عترت رسول خدا، بر آنند که سجده برای خدا در نماز، مستحب است بر خاک کربلا که تربت شهیدان اسلام می‌باشد، صورت پذیرد.(۱۶) چراکه امام حسین علیه السلام به منظور حمایت از آیین مقدس توحید و دفاع از کیان اسلام در برابر طوفان بدعت ها و تحریف‌های حکومت بنی امیه، قیام نمودند و لذا مورد محبت و عنایت خاص الهی می‌باشد.
پاسخ مفصل و کاملتر در ارتباط با این موضوع را می‌توانید در کتاب"سجده بر تربت یا نهایت تواضع در پیشگاه خدا"نوشته سید رضا حسینی نسب بیابید.
پی نوشت:
۱- منلایحضرهالفقیه ۱ ۲۷۲ باب علة النهی عن السجود علی المأکول
قَالَ هِشَامُ بْنُ الْحَکَمِ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَخْبِرْنِی عَمَّا یَجُوزُ السُّجُودُ عَلَیْهِ وَ عَمَّا لَا یَجُوزُ قَالَ السُّجُودُ لَا یَجُوزُ إِلَّا عَلَی الْأَرْضِ أَوْ عَلَی مَا أَنْبَتَتِ الْأَرْضُ إِلَّا مَا أُکِلَ أَوْ لُبِسَ فَقَالَ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ مَا الْعِلَّةُ فِی ذَلِکَ قَالَ لِأَنَّ السُّجُودَ خُضُوعٌ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَلَا یَنْبَغِی أَنْ یَکُونَ عَلَی مَا یُؤْکَلُ أَوْ یُلْبَسُ لِأَنَّ أَبْنَاءَ الدُّنْیَا عَبِیدُ مَا یَأْکُلُونَ وَ یَلْبَسُونَ وَ السَّاجِدُ فِی سُجُودِهِ فِی عِبَادَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَلَا یَنْبَغِی أَنْ یَضَعَ جَبْهَتَهُ فِی سُجُودِهِ عَلَی مَعْبُودِ أَبْنَاءِ الدُّنْیَا الَّذِینَ اغْتَرُّوا بِغُرُورِهَا وَ السُّجُودُ عَلَی الْأَرْضِ أَفْضَلُ لِأَنَّهُ أَبْلَغُ فِی التَّوَاضُعِ وَ الْخُضُوعِ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ
۲- صحیح بخاری، ج۱، کتاب الصلاة، ص ۹۱
سنن بیهقی، ج ۱، ص ۲۱۲- باب التیمم بالصعید الطیب
اقتضاء صراط المستقیم، (ابن تیمیّه)، ص ۳۳۲
صحیح مسلم، ج ۱، باب التیمم بالصعید، ص ۲۱۰
سنن تِرمذِی، ج ۲، ص ۱۳۱-۱۳۳ و ج ۲، ص ۱۲۳
۳- احکام القران، (جصّاص حنفی) ج ۳، ص ۲۰۹، طبع بیروت، باب السجود علی الوجه
۴- مُوطاء مالک، جزء ۱، ص ۲۸۰، ح ۱۸۴
سنن بیهقی، ج۱،ص ۴۳۸ و ج ۲، ص۱۰۵-۱۰۷
صحیح مسلم، ج ۱، ص ۴۳۳
۵- المصنف، ج۱، ص ۳۹۷
کنز العمال، ج۴،ص۲۱۲ و در طبع دیگر، ج۸، ص ۸۵
۶- کنز العمال، ج۴،ص۹۹/۲۱۲ و در طبع دیگر، ج۷، ص ۳۲۴
الاصابه، ج۱، ص ۵۰۲، شماره ۲۵۶۲
اسد الغابة، ج ۲، ص ۱۶۱
۷- المصنف عبد الرزاق،ج۱،ص ۳۹۲، ح ۵۲۸، ناشر المکتب الاسلامی
۸- سنن بیهقی، ج ۲، ص۱۰۵
۹- سنن بیهقی، ج ۲، ص۱۰۵
۱۰- مسند احمد، ج۱،ص ۳۸۸ و۴۰۱ و۴۳۷ و ۴۶۲ و نظیر آن در سنن بیهقی، ج۱، ص ۴۳۹
۱۱- الطبقات الکبری،ج ۶،ص ۷۹ طبع بیروت، در احوالات مسروق بن اجدع
۱۲- سنن بیهقی، ج ۲، ص۱۰۵
۱۳- اخبار مکه (ارزقی)، ج ۳، ص ۱۵۱
۱۴- منلایحضرهالفقیه ۱ ۲۷۲ باب علة النهی عن السجود علی المأکول
که در پی نوشت ۱ متن عربی حدیث آورده شد.
۱۵- برای تقدس کربلا بطور نمونه به کتاب‌های ذیل مراجعه گردد:
الصواعق المحرقه (ابن حجر هیتمی)، ص۱۹۲ و ۱۹۳
الخصایص (سیوطی)، ج۲، ص ۱۲۵
کنز العمال، ج ۱۳، ص۱۱۱-۱۱۲ و ده ها کتاب روایی دیگر
۱۶- وسایل الشیعه، ج ۳، ص۶۰۸
کان الصادق علیه السلام لایسجد الّا علی تربة الحسین تذلّلاً لله و استکانة له
امام صادق (علیه السلام) بر چیزی جز تربت امام حسین (علیه السلام) سجده نمی‌نمود. واین به خاطر ابراز تذلّل و فروتنی در مقابل خداوند بزرگ بوده است.
فطرت
