شیعه نیوز: شیعه و اهل سنت از رسول اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) روایت کرده اند که فرمود: «زوروا القبور فإنّها تذکّرکم الآخرة» ([۴۱۷]) هیچ یک از علما در زیارت قبور اشکالی نکرده و تمامی علمای اسلام چه سنّی و چه شیعه معتقدند که زیارت قبور از مستحبات است. پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) می‌فرماید: قبرستان بروید قبور را زیارت کنید; چرا که این کار یادآور آخرت است. انسان زمانی که وارد می‌شود درمی یابد چه کسانی با چه جایگاه‌های عظیمی هم اکنون اسیر خاک هستند! ([۴۱۸]).

برخی آثار سازنده زیارت قبور:

زیارت قبور آثار سازنده فراوانی دارد که به برخی از آن ها اشاره می‌شود.

۱. زیارت قبور ما را متوجه آخرت کرده از غرورمان می‌کاهد.

۲. زیارت قبورِ علما صلحا أطبا و خدمت گذاران نوعی تقدیر از مقام آنهاست.

وقتی که به زیارت علما و بزرگان می‌رویم می‌خواهیم از آن ها تقدیر کرده و بگوییم که شما را فراموش نکرده ایم. زیارت نوعی تقدیر از نقش هدایت گری و یا خدمت خالصانه انسان‌های بزرگ است.

۳. زیارت قبور تجدید بیعت با انبیا و اولیا است. مسلمانان با زیارت قبور انبیا و ائمه می‌گویند ما در همان مسیری که شما بودید قدم برمی داریم و در حقیقت از پویندگان راه شما هستیم. در اعمال حج نیز مستحب است که انسان دست بر روی حجرُ الاسود گذاشته و این دعا را بخواند: «أمانتی أدیتها ومیثاقی تعاهدته لتشهد لی بالموافاة آمنت بالله عزّ وَ جلّ وکفرت بالجبت والطاغوت واللات والعزی وهبل والأصنام وعبادة الأوثان والشیطان وکل ندّ یعبد من دون الله. سبحانه عما یقولون علواً کبیراً» ([۴۱۹]) گویا دست بر حجر الاسود می‌گذاریم و با ابراهیم خلیل بیعت می‌کنیم و می‌گوییم: ابراهیم عزیز! ما شما را ندیدیم اما این سنگ اثری از آثار شماست. دست برآن می‌نهیم چونان که گویا دست به ابراهیم خلیل می‌دهیم که ما نیز در راه توحید باقی خواهیم ماند و از توحید منحرف نخواهیم شد.

 

البته فواید دیگری هم برای زیارت هست اما به همین مقدار اکتفا می‌کنیم. علاوه بر این روایاتی از پیغمبر اکرم داریم که هر که حج کند اما مرا زیارت نکند به من جفا کرده است: «من حجَّ بیت ربّی و لم یزرنی فقد جفانی» ([۴۲۰]) این روایت با چهل سند از پیغمبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) نقل شده و لذا تمام مسلمانان جهان در این چهارده قرن هر گاه حج می‌رفتند به مدینه و زیارت پیغمبر نیز می‌شتافتند. سنّت بر همین جاری بوده و اکنون نیز هست.

مناقشه وهابیت: وهابیان می‌گویند سفر به زیارت پیامبر جایز نیست.

قبل از ورود به اشکال وهابیت باید عرض شود که برخی از آن ها می‌گویند زُوّار به زیارت قبر پیغمبر(صلی الله علیه وآله وسلم) نمی‌روند; بلکه به زیارت مسجد پیغمبر می‌روند! این دروغی بس آشکار است. همه مسلمانان در هنگام زیارت خانه خدا به زیارت قبر پیغمبر اکرم می‌رفتند و لذا زیارت نامه هم می‌خواندند.

در بخش جنایز از کتاب «الفقه علی المذاهب الاربعه» آمده است که ائمه اهل سنت همگی معتقدند زیارتِ قبور مستحب است و تاکنون نیز به آن عمل می‌شده است.

اما مناقشه اصلی این است که می‌گویند: سفر کردن برای زیارت پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) جایز نیست. یعنی اگرکسی ساکن مدینه بود می‌تواند به زیارت برود; اما کسانی که ساکن آنجا نیستند نمی‌توانند به عنوان زیارت قبر پیغمبر عازم مدینه شوند و این سفر جایز نیست. در واقع آن ها معتقدند که خود زیارت مستحب است; اما سفر برای زیارت جایز نیست. این شبهه از ابن تیمیه است. دلیل آن ها روایت ابوهریره از پیغمبر اکرم است: «لا تشدّ الرحال الا الی ثلاثة مساجد مسجدالحرام و مسجد الاقصی و مسجدی هذا»([۴۲۱]) یعنی بار سفرْ بستن و سفرکردن فقط در سه مورد جایز است: مسجد الحرام مسجد الأقصی و مسجدالنبی و در بقیه حرام است. بیرون مکّه در خیلی از مکان ها روی تابلوها همین روایت را نوشته اند.

پاسخ: استثناء بر دو قسم است: استثنای مفرّغ و استثنای غیرمفرّغ. اگر هنگام استثناء مستثنی منه ذکر شود مثل: «جاینی القوم الاّ زیداً» این إستثناء را غیر مفرّغ (تامّ) و اگر مستثنی منه حذف شود مثل: «جاینی الاّ زیداً» این إستثناء را مفرّغ می‌نامند. در این حدیث مستثنی منه محذوف است. در عبارت «لا تشدّ الرحال الاّ..» مستثنی منه چیست این جاست که مغالطه وهابیت آشکار می‌شود. می‌گوییم مستثنی منه چیست خواهند گفت: «لا تشدّ الرحال الی مکان من الأمکنه الا الی ثلاثة». اگر این را بگویند قطعاً سخن باطلی است! چراکه اگر واقعاً فقط سفر به سه مکان جایز باشد پس سفر برای تجارت تحصیل علم صله أرحام و جهاد و... حرام خواهد بود! و این خلاف ضرورت وحقیقت است; چراکه قرآن می‌فرماید: (فَسِیرُواْ فِی الأَرْضِ فَانْظُرُواْ) ([۴۲۲]) پس معلوم می‌شود مستثنی منه مکان نیست. به نظر شیعه مستثنی منه مسجد است یعنی: «لا تشد الرحال الی مسجد من المساجد الا الی ثلاثة...» لذا می‌گوییم برای هیچ مسجدی سفر شایسته نیست مگر این سه تا. فرض کنید در مشهد مسجد جامعی هست اما فردی بگوید که من می‌خواهم به نیشابور بروم و در مسجد جامع نیشابور نماز بخوانم! این کار لغوی است; چراکه همان مسجد جامع در خود مشهد هم هست.

پس بحث پیغمبر اکرم نفیاً و اثباتاً درباره مسجد است و هیچ ارتباطی به زیارت قبر پیغمبر یا سایر اولیاء ندارد.

۲. علاوه بر این خود روایت پیش ما مخدوش است; چرا که ابوهریره آدم سالمی نیست. در صحیح بخاری آمده که وقتی بخاری در جایی گیر می‌کند و ثابت می‌شود حدیثش دروغ است می‌گوید: «هذا من کیس ابی هریره»!! ([۴۲۳])

۳. از نظر روایات ائمه اطهار(علیهم السلام) مسجد کوفه جزو مساجد اَربعه است. پس أهمیّت مسجد کوفه از نظر ما کمتر از سه مسجد مذکور نبوده و شدّ رحال برای این مسجد نیز مثل آن سه مسجد خواهد بود.

۴. علاوه بر این خود پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) شنبه ها از مدینه عازم مسجد قبا می‌شدند و در آنجا نماز می‌خواندند. دخت گرامی پیغمبر اکرم زهرای مرضیه(علیها السلام) در بعضی از روزها از شهر مدینه به سرزمین احد برای زیارت قبر حمزه می‌رفت و آنجا دو رکعت نماز در مسجد کنار قبر حمزه می‌خواند و بازمی گشت.

 

[۴۱۷]. القزوینی محمدبن یزید; سنن ابن ماجة; تحقیق و ترقیم وتعلیق: محمد فؤادعبد الباقی دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع ج۱ ص۵۰۰.

[۴۱۸]. آقای سرمد شاعری است که به مصر رفته و اهرام آنجا را دیده است این اشعار از دیوان وی است: به مصر رفتم و آثار باستان دیدم *** به چشم آنچه شنیدم ز داستان دیدم بسی چنین و چنان خوانده بودم از تاریخ *** چنان فتاد نصیبم که آنچنان دیدم گواه قدرت شاهان آسمان درگاه *** بسی هرم ز زمین سر به آسمان دیدم ز روزگار کهن در حریم الأهرام *** نشان روز نو و دولت جوان دیدم گذشته در دل آینده هر چه پنهان داشت *** به مصر از تو چه پنهان که بر عیان دیدم تو کاخ دیدی و من خفتگان در دل خاک *** تو نقش دیدی و من نعش ناتوان دیدم توتخت دیدی ومن بخت واژگون برتخت *** تو صَخره دیدی و من سُخره زمان دیدم تو عکس دیدی و من گردش جهان برعکس *** تو شکل ظاهر و من صورت نهان دیدم شدم به موزه مصر و ز عهد عاد و ثمود *** هزار وصله فرعون باستان دیدم تو چشم دیدی و من دیده حریصان باز *** هنوز در طمع عیش جاودان دیدم تو تاج دیدی و من تخت رفته بر تاراج *** تو عاج دیدی و من مشتاستخوان دیدم تو سکه دیدی و من رواج سکه سکوت *** تو حلقه من به نگین نام بی نشان دیدم میان این همه آثار خوب و بد به مثل *** دو چیز از بد و از خوب توأمان دیدم یکی نشانه قدرت یکی نشانه حرص *** دو بازمانده ز دیوان خسروان دیدم بقدرت است قوام جهان که بی قدر است *** نه هیچ قاعده قایم در این جهان دیدم

[۴۱۹]. علی بن بابویه فقهُ الرضا چاپ الأولی۱۴۰۶ ق انتشارات المؤتمر العالمی للإمام الرضا (علیه السلام) مشهد المقدسة ص ۲۱۸-۲۱۹.

[۴۲۰]. مستدرک سفینة بحار الانوار سال ۱۴۱۸ق مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة ج۲ص ۲۰۳

[۴۲۱]. مسند احمد ج۲ صص۲۷۷-۲۷۸. قال حدثنا علی بن إسحاق حدثناه عبدالله ثنا ابن جریج فذکر حدیثا قال وأخبرنی عطاء أن أباسلمة أخبره عن أبی هریرة عن عایشة فذکره ولم یشک حدثنا عبدالله حدثنی أبی ثنا عبدالرزاق أنا معمر عن الزهری عن ابن المسیب عن أبی هریرة قال قال رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) لا تشد الرحال الا لثلاثة مساجد مسجد الحرام و مسجدی هذا والمسجد الأقصی.

[۴۲۲]. آل عمران/۱۳۷; ترجمه: پس در روی زمین گردش کنید و ببینید.

[۴۲۳]. القرطبی ابو الحسن علی بن عبدالملک بن بطال الکبری; شرح صحیح بخاری مکتبه الرشد السعودیه (ریاض) ۱۴۲۳ هق ۲۰۰۳م چاپ دوم ص ۵۲۷.

[۴۲۴]. ص/۱۸.



شیعه نیوز