ماه صفر، دومین ماه سال قمری است، که پس از ماه محرم الحرام و پیش از ماه ربیعالاوّل قرار گرفته است. ابن عساکر درباره علل نام گذاری ماه‌های قمری از جمله محرم و صفر گفت:
إنّما سُمّی المحرم لأن القتال حرم فیه، و صفر لأن العرب کانت تنزل فیه بلادا یقال صفر و ... .
ماه محرم، بدین جهت محرم خوانده شده است که جنگ و درگیری در آن حرام گردید و ماه صفر از آن جهت صفر گفته شده است که عرب‌ها در این ماه بر مکان‌هایی فرود می‌آمدند که به آن‌ها «صفر» گفته می‌شد.
واژه صفر، در برخی از واژهنامهها به معنای تهی و خالی نیز آمده است. هم چنین به معنای گرسنگی، یرقان و زردی چهره نیز تفسیر گردید.
ممکن است علت نام گذاری آن به تهی و خالی از آن جهت باشد که عرب‌های عصر جاهلیت پس از تحمل سه ماه متوالی حرام (ذی قعده، ذی حجه و محرم) و خویشتن داری اجباری از قتل، غارت و چپاول‌گری، با آغاز ماه صفر اقدام به جنگ و خون‌ریزی یکدیگر می‌کردند و روستانشینان و ساکنان کم‌جمعیت بادیه‌ها و واحه‌ها از ترس هجوم آنان، اسباب و اثاثیه خویش را جمع کرده و به جاهای امن‌تر کوچ می‌کردند و روستاها و بادیه‌های خود را به ناچار ترک و خالی می‌کردند.
گرچه عرب‌های جزیرةالعرب در عصر جاهلیت، بر خلاف سنت ابراهیمی، در برخی از سال‌ها حرمت ماه محرم را شکسته و آن را برای قتل و غارت مباح کرده و به جای آن، ماه صفر را ماه حرام قرار می‌دادند، ولیکن پس از ظهور اسلام، چهار ماه حرام همانند سنت ابراهیمی در ماه‌های رجب، ذیقعده، ذیحجه و محرم منحصر گردید و ماه صفر در بین آن ها قرار نگرفت.
وقایع ماه صفر
شیعیان و محبان اهل بیت(علیه السلام)، ماه صفر را همانند ماه محرم از ایام سوگواری و عزاداری می‌دانند. زیرا در آغاز این ماه، سپاهیان بی‌نضاکت یزید بن معاویه، خانواده بی‌پناه امام حسین(علیه السلام) و بازماندگان دشت کربلا را به حالت اسیری وارد سرزمین شام نموده و آنان را در فشار روحی و روانی قرار دادند و از هر جهت زمینه آزار و اذیتشان را فراهم کردند. به طوری که یکی از کودکان خردسال امام حسین(علیه السلام)، به نام حضرت رقیه(سلام الله علیها) بر اثر تحقیر و توهین روز افزون دشمن و سختی سفر توان فرسا و اندوه بی‌پایان از دست دادن پدر و سایر کسان و نزدیکان خویش در کربلا، مظلومانه و غریبانه در خرابه‌های شام بدرود حیات گفت و غم بازماندگان کربلا را تشدید نمود. هم چنین بیستم این ماه مصادف با اربعین شهادت امام حسین(علیه السلام) و یارانش در کربلا است. علاوه بر آن، رحلت پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) و شهادت جانگداز امام حسن مجتبی(علیه السلام) در بیست و هشتم و شهادت امام رضا(علیه السلام) در آخرین روز این ماه قرار گرفته است.
بنابراین، سراسر این ماه برای محبان اهل بیت(علیه السلام)، ایام حزن و اندوه و عزاداری و سوگواری است.
نحوست ماه صفر
در برخی از منابع آمده است که ماه صفر، معروف به نحوست می‌باشد ولی صحت این گفتار چندان روشن و بی‌خدشه نیست.
محدث جلیل القدر، آیه الله شیخ عباس قمی(ره (در این باره گفت: بدان که این ماه (صفر) معروف به نحوست است و شاید سبب آن، واقع شدن وفات رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) است در آن، هم چنان که نحوست دوشنبه به این سبب است و یا به جهت آن است که این ماه، بعد از سه ماه حرام (ذیقعده، ذیحجه و محرم (واقع شده که در آن سه ماه، حرب و قتال نبوده و در این ماه شروع به قتال می‌نمودند و خانه و منازل از اهلش خالی می‌شد و این هم یک سبب است در وجه تسمیه آن به"صفر".
به هرحال، از برای رفع نحوست، هیچ چیزی بهتر از تصدقات و ادعیه و استعاذات وارده نیست و اگر کسی خواهد محفوظ بماند از بلاهای نازله در این ماه، در هر روز ده مرتبه بخواند این دعایی را که محدث فیض (روح الله روحه (در خلاصة الاذکار ذکر فرمود: یا شدید القوی، و یا شدید المحال، یا عزیز، یا عزیز، ذلت بعظمتک جمیع خلقک، فاکفنی شّر خلقک، یا محسن، یا مجمل، یا منعم، یا مفضل، یا لا اله الاّ انت، سبحانک انی کنت من الظالمین، فاستجبنا له و نجیناه من الغم، و کذالک ننجی المؤمنین، و صلی الله علی محمد و آله الطّیبین الطّاهرین.
//
پایگاه اطلاع‌رسانی حج
