آیا مادّی نبودن برنامههای عبادی و مذهبی دلیل بر بی ارزشی آنها است؟
مقدمه
بشر از ابتدای تاریخ با مشکلات و گرفتاریهای روحی و اخلاقی فراوانی رو به رو بوده است. امروزه نیز با آن که به اعماق آقیانوس ها سفر کرده و در اوج آسمان به تحقیق و فضانوردی مشغول شده است باز نتوانسته است مشکلات روحی و روانی خود را حل کند.
مشکلاتی از قبیل قتل ها و جنایت ها، خیانت ها، فحشا و فساد، بی بند و باری، آمار عجیب خودکُشی، افسردگی‌های روحی و.. که نشانِ از بی قیدی و بی ایمانی انسان هااست. و این مشکلات در بسیاری ازجوامع، حتی کشورهایی که به ظاهر از اقتصاد و تکنولوژی بالایی برخوردار هستند نیز دیده میشود. حرص و طمع برای رسیدن به دنیایی زیبا، دزدی، چپاول، غارت اموال دیگران، حقّه، دوز و کلک، استعمار و استثمار ملتهای مظلوم و سرانجام سرخوردگی بشریت و رسیدن به پوچ گرایی مشکلات بی شماری است که بشر امروزی از آن رنج می‌برد.
امروزه کاروان بشریت در عطش رسیدن به حق و حقیقت و گمشدة خویش در کویرِ دنیای سوزان بدنبال آبی است تا کام تشنة خود را با آن سیراب کند امّا آن چیزی را که تجربه میکند سرابی است که امید او را به نا امیدی تلخ تبدیل میکند. و جستجوی او گرچه با وسایل مدرن و پیشرفتة امروزی است امّا چون دردی را از او درمان نم یکند همیشه سرگردان و سر در گریبان باقی خواهد ماند.
منشأ این همه گرفتاریها و مشکلات بشر چیست؟
منشأ همة این گرفتاریها در یک چیز خلاصه میشود و آن هم فراموشی یاد خداوند و عدم توجّه به او است. و خداوند متعال نیز در قرآن کریم میفرماید:
((وَ مَنْ أعْرَضَ عَنْ ذِکْری فَإنَّ لَهُ مَعیشَهً ضَنْکًا وَ نَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقیامَهِ أعْمی)) طه ۱۲۴
ترجمه: ((و هرکس که از یاد من روی گرداند برای او زندگانی سختی خواهد بود و او را در روز قیامت نابینا محشور خواهیم کرد.))
و اسلام که به هر دو بُعد زندگی انسانی توجه و عایت دارد میآید تا وی را به سعادت و تکامل برساند. و همانگونه که برای روح وروان انسان برنامههای الهی دارد برای بهتر زندگی کردن در این دنیا نیز فرامین و دستوراتی دارد. تا انسان بتواند در سایهسار این آیین روح سبز زندگی را تجربه کند و به گمشدة خویش یعنی همان پروردگار فطری که نهایتِ مقصود و هدف او است برسد. بنابراین هدفی ورای اهداف مادی وجود دارد که ممکن است توجه به یک بُعد و مخصوصاً بُعد مادی او را از این هدف دور ساخته و در نهایت او را به سرمنزل مقصود و تکامل نرساند.
بسیاری از برنامههای دینی ممکن است ارزش مادی نداشته و در مادیات دخالت نداشته باشند امّا این ویژگی دلیل بر بی ارزشی آنها نیست و هیچ وقت نباید به تخطیة ارزشهای دینی پرداخت.
برنامه‌هایی از قبیل نماز، روزه، برپایی مناسک حج،برنامههای عبادی ماه رمضان، برپایی مراسم‌های جشن و عزاداری در جهت زنده کردن شعایر مذهبی و.. همه از جملة مهمترین برنامههای آیین اسلام هستند که ممکن است از جهت اقتصادی و مالی ارزش مادی نداشته باشند امّا برپایی آنها نسبت به برپایی برنامههای اقتصادی و تبلیغ برای آنها ارزش و ضرورت بیشتری دارد که در پایین به برخی از عواملِ ضرورت برپایی این برنامه ها، و نیز تبلیغ برای این مراسم ها و مناسک ها نسبت به تبلیغات مادی و اقتصادی اشاره میکنیم:
۱- در برابر افسانة دنیای زیبا حقیقتی وجود دارد به نام معاد. راه ورود به منزلگاه معاد مرگی است که هیچ گریزی از آن نیست و سرانجام همه به آن خواهند رسید. و از طرف دیگر عقلِ هر انسانی حکم میکند تا برای هر مسافرتی زاد و توشه ای بردارد. و در سفر هر چقدر زاد و توشه بیشتر باشد بهتر است. آخرت بزرگترین مسافرتِ هر انسانی است که برپایی ارزشهای الهی و إحیای برنامههای اسلامی از مهمترین توشه‌های آن راه می‌باشد و بدون آنها، بزرگ ترین پشیمانی نصیب انسان خواهد شد.
۲-شرف و عزت هر امری به موضوعِ آن امر بستگی دارد. موضوع و سرلوحة برنامههای اقتصادی، پول و توجه به بُعد حیوانی و مادی انسان است و در جهت زیباتر کردن دنیای ظاهری و فنا پذیر است. گرچه در جای خویش اهمیت دارد ولی نباید چشم انسان را کور کرده و دنیا را که وسیله ای بیش نیست غایت اهداف خود قرار دهد. امّا موضوع برنامههای دینی و مذهبی، خالقِ هستی و امور مربوط به او است که اصلاً با برنامههای مادی قابل مقایسه نیست و این امر بر هیچ عاقلی پوشیده نیست.
۳- برپایی برنامههای مذهبی حق خداوند به عنوان خالقِ ما بر ما است. و ما به این وسیله از خداوند تشکر و سپاسگذاری میکنیم. و از این طریق به او تقرّب می‌جوییم و رضایت او رامی طلبیم. و حال که خداوند ما را به راه خویش هدایت کرده و اسباب هدایت ما را فراهم نموده ما باید از او قدردانی کنیم که سپاسگذاری ما از طریق تعظیم در برابر این شعایر الهی است خداوند در قرآن کریم میفرماید:
((إنّا هَدَیْناهُ السَّبیلَ إمّا شاکِراً وَ إمّا کَفوُراً)) انسان ۳
ترجمه: ((بدرستیکه راه را به او نشان دادهایم، خواه شاکر باشد یا ناسپاس.))
بنابراین ما باید برای تعظیم و بزرگداشت این برنامه ها همّت و تلاش کنیم. خداوند در قرآن کریم بزرگداشت شعایر الهی را از جملة تقوی قلوب معرفی میکند. خداوند میفرماید:
((ذلِک َ وَ مَنْ یُعَظِّمْ شَعایِرَ اللهِ فَإنَّها مِنْ تَقْوَی الْقُلوُبِ)) حج ۳۲
ترجمه: ((چنین است و هرکس شعایر خداوند را بزرگ دارد، پس همانا آن از تقوای قلب ها است.))
۴- برپایی برنامههای مذهبی ویژگی مهم دیگری دارند و آن این است که ما را به یاد خدا می‌اندازند و همین موجب میشود که از زندگانی سخت و تیره رها شویم و طبق آیات قرآن در روز قیامت کور و نابینا محشور نشویم. یاد خدا موجب میشود که انسان به اطمینان قلب که همان گمشدة بشر امروزی است و پیوسته از آن فاصله میگیرد برسد. خداوند در قرآن کریم میفرماید:
((ألَّذینَ آمَنوُا وَ تَطْمَینُّ قُلوُبُهُمْ بِذِکْرِ اللهِ ألا بِذِکْرِ اللهِ تَطْمَیِنُّ الْقُلوُب)) رعد ۲۸
ترجمه: ((آنان که ایمان آورده اند و دلهایشان به یاد خود اطمینان می‌یابد. آگاه باشید که به یاد خداوند دلها اطمینان می‌یابد.))
نتیجه:
اصولاً نباید کارآیی یک امر را به مادی بودن آن محدود کنیم و در همین راستا به تخطیة ارزشهای دینی و مخصوصاً تخطیة تبلیغات مذهبی که به ظاهر تولیدات اقتصادی برای مردم و جامعه ندارند بپردازیم. طبق دلایل بالا ضرورت برپایی برنامههای مذهبی و تبلیغات مذهبی به مراتب از تبلیغات اقتصادی و تبلیغات برای انواع کالاها و اجناس بالاتر و والاتر است. و بسیاری از اوقات باید وسیله را برای رسیدن به هدفی عمیق تر و والاتر فدا کرد. و در همین راستا است که واژه‌هایی از قبیل ایثار، فداکاری، از خود گذشتگی، صدقه، زکات و.. معنا و مفهوم پیدا میکند.
ارسال شده توسط"ققنوس"
