بررسی آیه ولایت -۳
إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ هُمْ راکِعُونَ مایده (۵۵)
ولیّ و سرپرست شما, تنها و فقط خدا و رسول و کسانی که ایمان آوردهاند (علی علیه السلام) می‌باشند، کسانیکه نماز را برپا میدارند و در حال رکوع زکات میدهند.
و اما در مورد آیه مورد بحث:
موضوع"إِنَّما "و تقدم و تاخر مبتداء وخبر را بیان کردیم و در باره بقیه جملات آیه بحث می‌کنیم ٠
آیا ولایت خداوند شانی و اقتضایی است یا ولایت فعلیه است؟
کاملا روشن است که ولایت خداوند فعلیه است نه شانی واقتضایی.
واضح است که جعل ولایت تشریعی برای خداوند معنی ندارد، بلکه ذاتی است وآیات قرانی تماما گواه این امر هستند که ولایت خداوند ذاتی و فعلیه است ، اعم از ولایت تکوینی یا ولایت تشریعی. نسبت به رسول اکرم صلی الله علیه وآله وسلم، با توجه به آیاتی که میگوید حکومت پیامبر وامر ونهی او کاملا نافذ است وهیچ مسلمانی حق سر پیچی از آن را ندارد، فعلیه است.
مَنْ یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطاعَ اللَّهَ (۸۰) نساء
وَ ما کانَ لِمُؤْمِنٍ وَ لا مُؤْمِنَةٍ إِذا قَضَی اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَمْراً أَنْ یَکُونَ لَهُمُ الْخِیَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ (۳۶) احزاب
فَلا وَ رَبِّکَ لا یُؤْمِنُونَ حَتَّی یُحَکِّمُوکَ فیما شَجَرَ بَیْنَهُمْ ثُمَّ لا یَجِدُوا فی أَنْفُسِهِمْ حَرَجاً مِمَّا قَضَیْتَ وَ یُسَلِّمُوا تَسْلیماً (۶۵) نساء
اما در مورد الَّذینَ آمَنُوا
اینگونه نیست که جمع مومنین نسبت بهم ولایت داشته باشند، و هر مومنی به عدد سایر مومنین روی زمین ولی فعلی داشته باشد، این گونه ولایت را هیچ عاقلی وهیچ مفسر و فقیهی نگفته و ملتزم به آن نیست. ما مشاهده می‌کنیم که آیه اخبار از فعلیت و بیان تحقق فعلی است. پس باید مورد آن یک شخص معین باشد و نمیتواند کلی باشد ٠
وصف مشیر:
گاهی ما در اصطلاحات خودمان وجهی را به صورت عام به کار می‌بریم، ولی مصداق خارجی منظورمان یک نفر یا یک گروه می‌باشد. به عنوان مثال می‌گوییم: افرادی که صندلی این سالن را چیدند خودشان جمع کنند. می‌دانیم که در حالت واقع یکنفر کل صندلیها را چیده است و باید جمع کند ٠ خداوند نیزمصداق (الذین آمنوا) را افرادی خاص می‌داند. به عبارت دیگر مصداق (الذین آمنوا) وصف مشیر است نه وصف عام.
حال سوالی که مطرح میشود این است که مشار ألیه کیست؟ پاسخ این است که فقط خدا و رسول باید او را مشخص کنند.
تمام مفسرین از قول رسول خدا صلی الله علیه و آله گفته اند که این آیه در باره علی علیه السلام نازل شده است .
بنا براین با هر ایرادی که بخواهند بر انگشتری بگیرند، (الذین آمنوا) وصف مشیر است و مشار إلیه آنرا باید خدا و رسولش مشخص کنند و آنها هم مشخص کرده وکسی را به غیر از امیرالمومنین و به تبع ایشان ائمه اطهار علیهم السلام معرفی ننموده اند و این مطلب مورد تایید تمام فرق اسلامی می‌باشد.
اتخاد تسلیمی ولایت:
در آیه بعد میفرماید:
وَ مَنْ یَتَوَلَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ الَّذینَ آمَنُوا فَإِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْغالِبُونَ (۵۶) مایده
تولی بمعنی قبول واتخاذ شخصی است، شخص دیگر را بعنوان ولی، واین اتخاذ اتخاذ تسلیمی است
مَنْ : من موصوله شرطیه است وبدیهی است که جزا (یعنی صله) لازم دارد و جزاء باید جمله فهو من حزب الله باشد که محذوف است، زیرا من موصوله باید صله وعاید داشته باشد، و جمله من یتول الله و رسوله والذین آمنوا صله (یعنی جزاء) ندارد وعاید آن جمله فَإِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْغالِبُونَ است.
پس معنی آیه این میشود که هر کس از خدا و رسول او و الَّذینَ آمَنُوا تولی کند ، جزء حزب الله در مقابل حزب شیطان به مدلول آیه: اسْتَحْوَذَ عَلَیْهِمُ الشَّیْطانُ فَأَنْساهُمْ ذِکْرَ اللَّهِ أُولیِکَ حِزْبُ الشَّیْطانِ أَلا إِنَّ حِزْبَ الشَّیْطانِ هُمُ الْخاسِرُونَ (۱۹) مجادله
قرار دارد وحزب الله حتما پیروز است ٠
و حال آنکه چنانچه این آیه و این وصف را وصف عام بگیریم، لازمه آن چنین میشود که اگرمومنی ولایت خداوند و ولایت رسول او را بپذیرد و ولایت مومن دیگری را نپذیرد از حیطه ایمان خارج میشود، وچون مومن نیست جزء حزب الله هم نیست. زیرا اگر کسی بخواهد عضو حزب الله وغالب باشد باید حتما ولایت خدا و رسول وهمه مومنین را بپذیرد وچنین احتمال وتصوری نه معقول است ونه عملی ٠
خلاصه اینکه: جمله الذین آمنوا اشاره به شخص یا اشخاص معین وخاص دارد که ولایت آنها در حد ولایت خدا و رسول است وجنبه فعلیت دارد نه اقتضایی وشانی، وخروج ازولایت ایشان خروج از حزب الله و در نتیجه ورود درحزب شیطان می‌باشد، به دلیل اینکه حزب الله یعنی همه مومنین وحزب شیطان یعنی گروه مقابل آنها.
توجه داشته باشیم که ولایت در اینجا نمیتواند بمعنی دوستی باشد زیرا نمیتوان پیامبر را دوست داشت ولی در عمل از دیگری اطاعت نمود، وعلاوه بر آن در زبان عرب برای دوستی ودوست داشتن از اصطلاحات حبّ و ودّ استفاده میشود ٠
ولایت فعلی و تولی خدا و رسول و الذین آمنوا هیچ تناسبی با وصف عام ندارد، و جمله فَإِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْغالِبُونَ تاکید وتایید میکند که باید ولایت الَّذینَ آمَنُوا اشاره به شخص یا اشخاص معین و مشخص داشته باشد وبرای عضو حزب الله شدن وخروج از حزب شیطان حتما باید این سه ولایت راپذیرفت و به هیچ وجه تفکیک پذیر نیست واز خود این آیه اصل اعتقادی بودن ولایت بصراحت اثبات میشود، زیرا در ردیف ولایت خدا ورسول قرار گرفته است ٠
و روشن میشود که همان گونه که ولایت خدا و رسول عام و مطلق و بدون قید وشرط است، ولایت وَ الَّذینَ آمَنُوا هم به همین مدلول، مطلق و بدون شرط است.
ولایت رهبری و هدایتی:
از آنجاییکه ولایت خدواند به مدلول آیات زیر ولایت رهبری و هدایتی است، لذا ولایت الَّذینَ آمَنُوا نیز ولایت رهبری وهدایتی است
اللَّهُ وَلِیُّ الَّذینَ آمَنُوا یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَی النُّورِ (۲۵۷) بقره
إِنَّ عَلَیْنا لَلْهُدی (۱۲) لیل
قُلْ إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونی یُحْبِبْکُمُ اللَّهُ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحیمٌ (۳۱) آل عمران
اکنون خلاصه بررسیهای خود را بیان می‌کنیم:
۱ - شان نزول با مصداق تفاوت دارد.
۲ - لفظ انما علامت حصر است و معمولا پس از آن، جمله فعلیه یا جمله اسمیه می‌آید.
۳ - تقدم خبر بر مبتدا وعلامت حصر (انما) نشان میدهد که حصر برای خبر (ولیکم) است .
۴ - بکار بردن لفظ مفرد برای ولی بجای اولیاء، نشان دهنده هم نوع بودن و مماثلت ولایت خدا و رسول و (الذین آمنوا) که با واو عطف آمده اند، می‌باشد. به عبارت دیگر ولایت (الذین آمنوا) همان ولایت خدا و رسول است. مشارکت (الذین آمنوا) در ولایت خدا و رسولش ، مماثلت ولایت را می‌رساند ٠
۵ - ( الذین آمنوا) همه مومنین نیستند، بلکه افرادی خاص هستند که آنها را خدا و رسول او مشخص می‌کنند.
۶ – (الذین آمنوا) بصورت جمع آمده و وصف مشیر می‌باشد و مصداقش یکنفر یا گروهی خاص می‌باشند و مصداق این وصف را باید خدا و رسول او تعیین کنند نه دیگران.
۷ - برای فهم آیه ٥٥ مایده باید آیات ٥٠ تا ٥٧ همان سوره بررسی شوند، زیرا با یکدیگر مربوط می‌باشند.
۸ - دوستی مسلمانان با یهود و نصاری در طول تاریخ نشان میدهد که منظور از ولایت در این آیه ۵۵ سوره مایده دوستی نیست، بلکه سرپرستی است.
۹- ولایت (الله) و (رسول) و (الذین امنوا) به صورت مفرد آمده است و ولایت فعلی می‌باشد، نه ولایت شانی و اقتضایی (همانند وصایت شانی و فعلی ).
۱۰ - مخاطب آیه مومنین هستند نه غیر مومنین و غیر مسلمین.
۱۱ - هیچ استبعاد عقلی وعلمی ندارد که وصفی عام باشد و مصداق آن فرد باشد ٠
۱۲ - در آیه ( وَ مَنْ یَتَوَلَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ الَّذینَ آمَنُوا فَإِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْغالِبُون)
من: موصول , یَتَوَلَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ الَّذینَ آمَنُوا: صله فاولیک: عاید که در اینجا حذف شده است
۱۳ - در آیه (یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا الْیَهُودَ وَ النَّصاری أَوْلِیاءَ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ وَ مَنْ یَتَوَلَّهُمْ مِنْکُمْ فَإِنَّهُ مِنْهُمْ)
کلمه (ولی) نمیتواند بمعنی دوست باشد.
۱۴ - نتیجه عدم پذیرش ولایت (الذین آمنوا) خروج از حزب الله و ورود در حزب شیطان است.
۱۵ - عدم پذیرش ولایت، به معنای دوستی آحاد مومنین ، سبب خروج از حزب الله و ورود در حزب شیطان نمی‌شود.
۱۶ - همانگونه که مردم در پذیرش ولایت خدا ورسول او مختار نیستند، در پذیرش ولایت سوم هم مختار نیستند.
وَ ما کانَ لِمُؤْمِنٍ وَ لا مُؤْمِنَةٍ إِذا قَضَی اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَمْراً أَنْ یَکُونَ لَهُمُ الْخِیَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَ مَنْ یَعْصِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلالاً مُبیناً
۱۷ - معنی لغوی ولی هم جنبه هدایتی وتربیتی دارد: الله ولی الذین آمنوا
و هم جنبه اولی بتصرف دارد: النَّبِیُّ أَوْلی بِالْمُؤْمِنینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ
۱۸ - معنی انحصار، امتناع برای دیگری نیست، بلکه انحصار حق است که امکان جعل برای دیگری دارد زیرا حق هر گونه تصرف در مخلوق با خالق است و مخلوق جز با جعل و اجازه واذن خالق حق هیچگونه تصرفی را در باره مخلوقی دیگر ندارد. مراتب و حدود این حقوق هم متفاوت است و تعیین کننده حدود و مراتب هم خدا است.
۱۹ - آیه دو گروه را برمیشمارد:
اول: گروهی که باید ولایت (الذین آمنوا) را بپذیرند که همان مخاطبان آیه هستند و با ضمیر (کم) در عبارت (ولیکم) مشخص شده اند.
دوم: گروهی یا کسانی که مصداق و منظور (الذین آمنوا) هستند.
ولایت (الذین آمنوا) بدین صورت نیست که عام باشد و همه مومنین نسبت به همه مومنین دیگر ولایت داشته باشند (یعنی هر مومنی بعدد سایر مومنین روی زمین ولی فعلی داشته باشد). چنین چیزی را هیچ عاقلی نگفته وبه آن ملتزم نشده است ٠ آیه اخبار از فعلیت و بیان تحقق ولایت فعلی است، پس باید مورد آن یک شخص یا گروه معین بوده و نمیتواند کلی باشد.
۲۰ - (تولی) یعنی قبول و اتخاذ کسی به عنوان ولی واین اتخاذ، اتخاذ تسلیمی است
وبلاگ قرآنیان
