مولد و میلاد
امام حـسـیـن بن علی (علیه السلام) در مدینه منوره در سال چهارم هجری در روز سه شنبه, سوم ماه شعبان یاپنجشنبه پنجم همان ماه متولد شد. بعضی از مورخان تولد آن حضرت را روز آخر ربیع الاول سال سـوم هـجری دانسته و بعضی دیگر گفته اند در پنجم جمادی الاول سال سوم یا چهارم هجرت به دنیا آمده است بنابراین درباره تولد آن حضرت چند قول وجود دارد, ولی قول مشهور این است که ایشان در روزسوم شعبان سال چهارم هجرت به دنیا آمده است.
هـنـگـامـی که آن حضرت متولد شد او را نزد جد بزرگوارش رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) آوردند آن حضرت بادیدن او سخت مسرور شد و در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه گفت و روز هفتم تـولدش گوسفندی برای او عقیقه کرد و به مادرش فرمود: ((سرش را بتراشید و به وزن موهایش نقره صدقه دهید)).
آن حـضـرت شش سال و چند ماه با جد بزرگوارش رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) و پس از آن بیست و نه سال ویـازده مـاه بـا پدرش امیرالمؤمنین (صلی الله علیه و آله و سلم) و پس از آن حدود ده سال با برادرش امام حسن (صلی الله علیه و آله و سلم) و حـدود ده سـال پـس از شـهـادت امـام حسن (صلی الله علیه و آله و سلم) زندگی کرد مدتی که آن حضرت پس از امام حسن (صلی الله علیه و آله و سلم) زندگی کرده است, مدت امامت او محسوب می‌شود.
کـنـیـه امـام حسین (علیه السلام) «ابوعبداللّه» بود. لقب‌های فراوانی به آن حضرت داده اند و از جمله پس ازشـهـادت, ایشان را ((سیدالشهدا)) خواندند چنان که می‌دانیم تا پیش از آن, لقب سیدالشهدا بر حـمزه، عموی پیامبر اطلاق می‌شد و پس از شهادت سبط گرامی رسول اللّه, آن حضرت را به این لقب خواندند.
نامگذاری توسط پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)
در روایـات آمـده اسـت کـه نـامگذاری آن حضرت و برادر بزرگوارش به حسین و حسن, توسط شـخـص پـیامبر اکرم صورت گرفته است و تصریح شده است که این نامگذاری به دستور خداوند متعال بوده است.
از عـلی بن ابیطالب نقل کرده اند که فرمود: آن گاه که حسن به دنیا آمد نام عمویم ((حمزه)) را بـر او نهادم و آن گاه که حسین متولد گشت نام عموی دیگرم ((جعفر)) را بر او گذاشتم روزی رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) مرافراخواند و فرمود: من مامور شده ام که نام آن دو را تغییر دهم, از این پس آنان را حسن وحسین بخوانید [۲].
در روایـات دیـگـر آمـده اسـت کـه پـیـامـبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: حسن و حسین را به نام فرزندان هـارون نـامـیدم, او فرزندانش را ((شبر)) و ((شبیر)) نامید و من فرزندانم را به همان نام (به لفظ عربی) حسن وحسین نامیدم [۳].
خبر از شهادت در هنگام تولد
اسـمـا بـنـت عـمـیس می‌گوید: وقتی امام حسین (صلی الله علیه و آله و سلم) متولد شد, رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) آمد فرمود: اسما!پسرم را بیاور من کودک را در پارچه سفیدی پیچیدم و به حضرت دادم.
حـضـرت در گـوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه گفت, بعد در حالی که او را در دامن خودگذاشته بود, گریست.
گفتم: پدر و مادرم فدایت چرا گریه می‌کنی؟
فرمود: برای این پسرم.
گفتم: او در همین ساعت متولد شده و تو برایش گریه می‌کنی؟
فرمود: آری ای اسما! گروه سرکشی او را می‌کشند, خدا شفاعتم را نصیبشان نکند.
بعد فرمود: این خبر را به فاطمه نرسان که تازه فرزندش به دنیا آمده [۴].
روزی ام الـفـضـل هـمـسـر عـبـاس عـمـوی پـیـامـبـر, خدمت آن حضرت رسید و عرض کرد: ((یـارسول اللّه (صلی الله علیه و آله و سلم) من امشب خواب بدی دیدم, دیدم گویا قطعه ای از بدن مبارک شما جدا شده در دامن من افتاد.
فـرمـود: خـیـر اسـت, فاطمه پسری می‌آورد که تو او را پرورش خواهی داد. خدمت پیامبر رسیدم وکـودک را در دامـنـش نـهـادم و چند لحظه از آن حضرت چشم برداشتم, وقتی دوباره نگاهش کردم, دیدم اشک از چشمانش سرازیر است.
گفتم: پدر و مادرم فدایت یا رسول اللّه چرا گریه می‌کنی؟
فرمود: هم اکنون جبرییل آمد و به من خبر داد که امت من این پسرم را می‌کشند)) [۵]
هـنگامی که امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) به طرف صفین می‌رفت در راه از کربلا گذشت در آن جا توقفی کـرد وچـنـان گـریست که زمین را از اشک خیس کرد آنگاه فرمود: ((روزی خدمت رسول خدا رسـیـدم دیـدم حـضـرت گـریه می‌کند, گفتم: پدر و ماردم فدایت یا رسول
سـلـمـان فـارسـی نـیز از پیامبر اکرم در خصوص امام حسین و امام حسین روایت کرده است که فرمود: من احبهما احببته و من احببته احبه اللّه و من احبه اللّه ادخله جنات النعیم, و من ابغضهما او بغی علیهما ابغضته و من ابغضته ابغضه اللّه و من ابغضه اللّه ادخله نار جهنم و له عذاب مقیم
اللّه (صلی الله علیه و آله و سلم) چرا گریه می‌کنی؟
فـرمـود: هـم اکـنـون جبرییل این جا بود, او به من خبر داد که پسرم حسین در کنار شط فرات در زمـیـنـی به نام کربلا کشته خواهدشد و مشتی از خاک آنجا را برایم آورد تا ببویم و من نتوانستم از گریه خودداری کنم.
و هـمـان جـا بـود که امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) فرمود: این جاست اقامتگاه و بارانداز ایشان, این جاست کـه خونشان را می‌ریزند, گروهی از آل محمد در این صحرا کشته می‌شوند که زمین و آسمان به حالشان گریه خواهد کرد [۶].
شباهت با رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)
در اخـبـار فـراوان آمده است که آن حضرت شبیه ترین فرد به رسول اللّه (صلی الله علیه و آله و سلم) بود اصحاب پیامبر بارهااین نکته را در مورد سیرت و صورت امام حسین (علیه السلام) یادآورد شده اند, مخصوصا یادآور شده اند کـه قـامـت ایـشـان بـسیار شبیه به پیامبر بود, به طوری که هر کس قامت آن حضرت را مشاهده می‌کرد به یاد رسول خدا می‌افتاد [۷].
عـاصـم بـن کلیب از پدرش نقل کرده است که شبی رسول خدا را در خواب دیدم و خواب خود را برای ابن عباس نقل کردم [تا ببینم که آیا خواب من درست بوده است یا خیر] او گفت: آیا هنگامی کـه پـیامبر را دیدی به یاد حسین بن علی نیفتادی؟
گفتم: آری! به خدا قسم هنگامی که رسول خـدا قـدم برمی داشت و راه می‌رفت, کاملا به حسین بن علی شباهت داشت ابن عباس گفت: ما همواره او را به پیامبر شبیه می‌دانستیم.
انـس بـن مـالـک می‌گوید: نزد عبیداللّه بن زیاد بودم که سر حسین بن علی را در یک تشت به مـجلس آوردند ابن زیاد با چوبی به بینی و صورت آن حضرت اشاره کرد و گفت: من چهره ای به ایـن نـیـکـویـی ندیده ام گفتم: ای ابن زیاد! مگر نمی‌دانی که حسین بن علی شبیه ترین مردم به رسول خدا بود [۸].
علاقه رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) به امام حسین (علیه السلام)
یکی از زیباترین و برجسته ترین نکات زندگی امام حسین(علیه السلام), توجه شدید و علاقه بی نظیر پیامبراکرم بـه ایشان و برادر بزرگوارش امام حسن (علیه السلام) است این نکته آن چنان آشکار و نمایان بود که صفات زیـادی ازکـتـب تـاریـخ و حدیث را به خود اختصاص داده است. در این جا گوشه ای اندک از این مطالب رایادآور می‌شویم.
دوستی با حسین
رسـول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) به مهمانی دعوت شده بود با گروهی از اصحاب به میهمانی می‌رفت در راه امام حسین (صلی الله علیه و آله و سلم) را دید که در کوچه بازی می‌کند, پیش رفت تا او را بگیرد, ولی او کودکانه گریخت و هر چه حضرت به دنبال او رفت, او به سوی دیگری جست و آن حضرت همچنان خنده کـنـان او را دنـبـال می‌کرد تا او را گرفت آن گاه دستی بر پس گردن و دستی در زیر چانه او گرفته دهان بر دهانش گذاشت و او را بوسید.
و بـعد فرمود: حسین از من است و من از حسینم, خدا دوست بدارد کسی را که حسین را دوست دارد [۹].
زیـد بـن حـارثـه نقل می‌کند: می‌خواستم برای انجام کاری خدمت رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) برسم شبانه بـه مـنـزل آن حـضـرت رفتم و درب خانه را کوبیدم پیامبر در حالی که چیزی در زیر عبای خود داشـت, بـیـرون آمد پس از آن که کارم تمام شد, پرسیدم: ای رسول خدا! چه همراه داری؟
عبای خـویـش را بـه کـنـار زد وحـسن و حسین را که در برگرفته بود به من نشان داد و فرمود: اینان فرزندان من و فرزندان دختر من هستندآن گاه رو به آسمان کرد و فرمود:.
اللهم انک تعلم انی احبهما فاحبهما و احب من یحبهما.
خدایا! تو می‌دانی که من این دو را دوست دارم, پس آنها را دوست بدار و دوست بدارهر کس آن دو را دوست بدارد [۱۰].
سـلـمـان فـارسـی نـیز از پیامبر اکرم در خصوص امام حسین و امام حسین روایت کرده است که فرمود:
من احبهما احببته و من احببته احبه اللّه و من احبه اللّه ادخله جنات النعیم, و من ابغضهما او بغی علیهما ابغضته و من ابغضته ابغضه اللّه و من ابغضه اللّه ادخله نار جهنم و له عذاب مقیم.
هـر کس فرزندانم حسن و حسین را دوست بدارد, من او را دوست دارم و هر کس من اورا دوست بـدارم, خـداونـد او را دوست دارد و هر کس خدا او را دوست بدارد به بهشت‌های پر از نعمت وارد خواهد شد اما هر کس آن دو را دشمن بدارد و بر آنها ستم روادارد, من او را دشمن خواهم داشت و هر کس من او را دشمن دارم, خداوند او را دشمن دارد و به آتش جهنم در افکند و در عذاب پایدار بماند [۱۱].
ایـن عـلاقـه و عنایت ویژه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به امام حسین (علیه السلام) و اهل بیت (علیه السلام) را صرفا نمی‌توان به یک رابطه عاطفی و علاقه خویشاوندی حمل کرد مضامین روایاتی که در کتب فریقین فراوان نقل شـده اسـت, نـشـان می‌دهد که رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) با اطلاع و آگاهی از مسیر آینده جامعه اسلامی, می‌خـواستندبدین وسیله راه حق و باطل را به روشنی از یکدیگر تفکیک و متمایز سازند در واقع پـیـامـبـر اکرم با این سخنان گویا همه دشمنی ها و کینه توزی‌هایی را که در آینده بر ضد خاندان نبوت انجام خواهد شد, برای حق پویان و حقیقت طلبان پیش گویی می‌کردند شاید از این روست کـه در روایـات دیگر, رسول خدا صریحا از جنگ و پیکار با اهل بیت(علیه السلام) یاد کرده است و جنگ باایشان را همچون جنگ با خودش دانسته است.
دانـشـمـندان برجسته اهل سنت از زید بن ارقم و ابوهریره و دیگران روایت کرده اند که پیامبر در هـنـگام فوت, آن گاه که در بستر بیماری افتاده بود, رو به علی و فاطمه و حسن و حسین کرد و فـرمـود: ((انـا حـرب لـمن حاربکم و سلم لمن سالمکم, یعنی: من با هر کس که با شما بجنگد در جنگ خواهم
عـمـر بـن خـطـاب نـقل می‌کند که روزی رسول خدا را دیدم که حسن و حسین را بر شانه‌های خـویـش سـوار کرده بود رو به آن دو کردم و گفتم: چه اسب خوبی دارید!! پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: و اینها چه سوارکاران خوبی هستند
بود و با هر کس با شما دوستی کند دوست خواهم بود)) [۱۲].
ایـن عـبارت بارها و بارها از سوی پیامبر اکرم در شان اهل بیت گرامیش صادر شده است [۱۳] ازجـمـله نقل کرده اند که آن حضرت بارها رو به خانه علی و فاطمه و حسن و حسین می‌ایستاد و می‌فـرمـود:((انــا حرب لمن حاربتم و سلم لمن سالمتم, یعنی می‌جنگم با هر کس که شما با او بجنگید و دوستی می‌کنم با هر کس که شما با او دوستی کنید)).
بـرا بن عازب روایت کرده است که رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در مورد امام حسین (علیه السلام) فرمود: ((هذا منی و انا منه و هو محرم علیه ما یحرم علی, یعنی حسین از من است و من از حسینم و هر چه بر من حرام است برحسین نیز حرام است)) [۱۴].
علاقه جبرییل به حسین
در روایـات آمـده اسـت روزی حـسـن و حـسـیـن, در کودکی, پیش روی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) با یکدیگر کـشـتی می‌گرفتند و پیامبر دایما حسن را تشویق می‌کرد فاطمه رو به پدر کرد و عرض کرد: ای رسـول خـدا! شـمـاحـسـن را کـه بـرادر بزرگتر است در مقابل حسین که کوچکتر است تشویق می‌کنید؟
پیامبر فرمود: زیرا جبرییل شاهد این ماجرا بود و حسین را تشویق می‌کرد و من حسن را.
مهرورزی پیامبر به حسین
مـهـر و مـحبت پیامبر به امام حسین و برادر بزرگوارش امام حسن زبانزد عام و خاص بوده است گـذشـتـه از گفتاری که نقل شد, از رفتار حضرت با ایشان حکایات فراوانی نقل کرده اند که این نکته به خوبی معلوم می‌شود.
نـقل شده است که گاه در هنگام نماز جماعت, حسن و حسین, که کودکانی خردسال بودند, نزد جـد بـزرگـوارشـان می‌رفـتند و در سجده بر دوش آن حضرت سوار می‌شدند برخی از اصحاب پـیش دستی می‌کردند تا کودکان را از رسول خدا دور کنند, ولی آن حضرت اشاره می‌فرمودند که آنـهـا را بـه حـال خـود واگذارید سپس به آرامی دست آنها را می‌گرفتند و پایین می‌آوردند و بر زانوان خویش می‌نشاندند [۱۵].
روزی پـیامبر سجده نماز را, بر خلاف معمول, طولانی کرد نماز که تمام شد, نمازگزاران عرض کـردنـد:امـروز سـجـده را طولانی تر به جای آورید, آیا وحی نازل شده و دستوری رسیده است؟
فـرمود: خیر,فرزندم حسین بر شانه ام سوار بود, خواستم صبر کنم تا او کار خویش را انجام دهد و لذتش را از بین نبرده باشم [۱۶].
عـمـر بـن خـطـاب نـقل می‌کند که روزی رسول خدا را دیدم که حسن و حسین را بر شانه‌های خـویـش سـوار کرده بود رو به آن دو کردم و گفتم: چه اسب خوبی دارید!! پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: و اینها چه سوارکاران خوبی هستند! [۱۷].
ابـی بـریده نقل می‌کند که روزی رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) در مسجد برای ما خطبه می‌خواند که ناگهان حسن و حسین به مجلس وارد شدند و پیراهن قرمز رنگی به تن داشتند, که در هنگام راه رفتن بر زمین می‌کشید پیامبر از منبر پایین آمدند و آن دو را بغل کردند و جلوی خویش نشاندند سـپـس فرمودند: خداو رسولش راست گفتند که: انما اموالکم و اولادکم فتنه این دو فرزندم که چنین راه می‌روند آن چنان مشعوف شدم که نتوانستم به سخنانم ادامه دهم [۱۸].
گریه امام حسین (علیه السلام)
پـیـامـبـر اکـرم (صلی الله علیه و آله و سلم) از در خانه فاطمه (سلام الله علیها) می‌گذشت صدای گریه حسین (صلی الله علیه و آله و سلم) را شنید فـرمـود:دخـترم! فرزندم حسین را ساکت کن, مگر نمی‌دانی که صدای گریه این کودک مرا آزار می‌دهد [۱۹].
حسین بهترین است
حـذیـفـه یمان می‌گوید: روزی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) وارد مسجد شد در حالی حسین (صلی الله علیه و آله و سلم) را روی دوش گـرفـتـه بادست‌های مبارکش پاهای او را به سینه می‌فشرد فرمود: ای مردم می‌دانم درباره چه مـوضوعی اختلاف دارید (منظورش بهترین‌های بعد از خودش بود): این حسین بن علی (صلی الله علیه و آله و سلم) کسی اسـت کـه بـهـتـریـن جده (مادر بزرگ) را دارد, جدش محمد, رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم), سالار پیامبران و جده اش خدیجه, دختر خویلد,اولین زنی است که به خدا و رسولش ایمان آورد این حسین بن علی بـهـتـرین پدر و مادر را دارد, پدرش علی بن ابیطالب برادر, وزیر و پسر عموی رسول خدا و اولین مردی است که به خدا و رسولش ایمان آورد و مادرش فاطمه دختر محمد بانوی زنان جهان است ایـن حـسین بن علی بهترین عمو و عمه رادارد, عمویش جعفر بن ابیطالب است که خدایش با دو بـال زیـنت داده تا در بهشت به هر جا که خواهدپرواز کند و عمه اش, ام هانی دختر ابیطالب است ایـن حـسـیـن بن علی (صلی الله علیه و آله و سلم) بهترین دایی و خاله را دارد,دایی اش قاسم پسر رسول خدا و خاله اش زینب, دختر رسول خداست, آن گاه کودک را از شانه خود برزمین نهاد تا در پیش رویش به بازی بـپـردازد و فـرمـود: مردم این حسین, جد و جده اش در بهشت اند, دایی و خاله اش در بهشت اند و خودش و برادرش نیز در بهشت اند [۲۰].
اگر مردم می‌دانستند
از تـشـیـیـع جـنـازه بر می‌گشتیم در بین راه امام حسین (صلی الله علیه و آله و سلم) خسته شد و کنار راه نشست ابو هـریره (پیرمرد مورد احترام زمان خود) در کنارش نشست و با لباس خود خاک از پای آن حضرت می‌سترد حضرت فرمود: ابوهریره! چرا تو این کار را می‌کنی؟
عـرض کـرد: بـگـذار مـن ایـن کـار را بکنم, به خدا اگر آنچه را من درباره تو می‌دانم,
رسـول گرامی اسلام فرمود: به وسیله من آگاه شدید, با علی راه یافتید و هدایت شدید, نیکی ها به واسطه حسن به شما عطا شد, ولی سعادت و شقاوت شما با حسین است آگاه باشید که حسین یکی از درهای بهشت است, هر کس به او دشمنی کند خدا بوی بهشت را بر او حرام می‌کند
این مردم می‌دانستند تو را برگردن‌های خود حمل می‌کردند [۲۱].
مدرک بن عماره نقل می‌کند که روزی ابن عباس را دیدم که رکاب حسن و حسین را گرفته بود و راه می‌بـرد بـه او اعـتراض کرده گفتند: تو رکاب آنها را گرفته ای, در حالی که از آنها مسن تر هستی؟!
گفت: این دو فرزندان رسول خدا و جگرگوشه او هستند, آیا سعادتی از این بالاتر است که من رکاب آنها را بگیرم[۲۲].
فضایل و مناقب
در فـضایل امام حسین (علیه السلام) آن قدر گفته اند که همه آنها در یک یا چند دفتر نمی‌گنجد از این رو در اینجا,همچون مباحث گذشته, به نمونه‌هایی چند اکتفا می‌کنیم لازم به یادآوری است که در ذیل هر یک ازعناوین زیر, گاه تا ده ها روایت نقل شده است.
آقای جوانان بهشت
امـام عـلـی (علیه السلام) از رسـول خـدا(صلی الله علیه و آله و سلم) روایـت کرده است که فرمود: الحسن و الحسین سیدا شباب اهل الجنة, یعنی حسن و حسین آقای جوانان اهل بهشت هستند [۲۳].
ابن عباس نیز از آن حضرت نقل کرده است: الحسن و الحسین سیدا شباب اهل الجنة, من احبهما فقد احبنی و من ابغضهما فقد ابغضنی [۲۴].
هـمـیـن روایـات را عـمـر بـن خـطـاب و فـرزندش عبداللّه بن عمر نیز از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل کرده اند[۲۵].
از حـذیـفـة بـن یـمـان, صـحابی معروف پیامبر, نقل شده است که شبی خدمت رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) رسـیدم و نماز مغرب را با ایشان خواندم حضرت برخاست و دایما نماز می‌خواند تا هنگام نماز عشا رسـیـد. نـمـازعشا را نیز با آن حضرت خواندم و منتظر ماندم پیامبر از مسجد خارج شد تا به خانه خـویـش رود پـشـت سر او راه افتادم, گویا با کسی سخن می‌گفت که من دقیقا ندانستم که چه می‌فرماید ناگهان رو به عقب کرد و فرمود: کیستی؟
گفتم: حذیفة.
گفت: فهمیدی چه کسی با من بود؟
گفتم: خیر
گـفـت: جبرییل امین بود که سلام خدای را به من رساند و مرا بشارت داد که فاطمه بانوی زنان بهشت و حسن و حسین آقای جوانان بهشتی هستند.
عرض کردم: ای رسول خدا! برای من و مادرم استغفار کن
فرمود: خداوند تو و مادرت را ببخشاید [۲۶].
جـابـربن عبداللّه انصاری از رسول خدا روایت کرده است که روزی در مسجد در کنار آن حضرت بـااصحاب بزرگوارش نشسته بودیم حسین (علیه السلام) وارد مسجد شد پیامبر رو به ما کرد و فرمود: من اراد ان یـنظر الی سید شباب اهل الجنة, فلینظر الی الحسین بن علی, یعنی: هر کس می‌خواهد به آقای جوانان بهشت نگاه کند, به چهره فرزندم حسین بنگرد [۲۷].
حسین بابی از بهشت
رسـول گرامی اسلام فرمود: به وسیله من آگاه شدید, با علی راه یافتید و هدایت شدید, نیکی ها به واسطه حسن به شما عطا شد, ولی سعادت و شقاوت شما با حسین است آگاه باشید که حسین یکی از درهای بهشت است, هر کس به او دشمنی کند خدا بوی بهشت را بر او حرام می‌کند [۲۸].
حسین و آیه تطهیر
ام سـلـمـه, زن بـا وفـای رسـول خـدا(صلی الله علیه و آله و سلم) نـقل می‌کند که روزی فاطمه (سلام الله علیها) غذایی برای پدر بـزرگوارش آورد آن روز پیامبر در خانه من بود رسول اللّه نسبت به دخترش احترام کرد و فرمود: برو و پسر عمویم علی و فرزندانم حسن و حسین را نیز دعوت کن تا با هم غذا بخوریم پس از مدتی فـاطمه و علی در حالی که دستان حسن و حسین را در دست داشتند, بر پیامبر وارد شدند همان دم جبرییل بر پیامبر نازل شد وآیه شریفه تطهیر را نازل فرمود: انما یرید اللّه لیذهب عنکم الرجس اهـل الـبـیت و یطهرکم تطهیرا (احزاب / ۳۳) یعنی: خداوند اراده کرده است تا هرگونه زشتی و پلیدی را از شما اهل بیت دور گرداند و شما راپاک و پاکیزه گرداند.
حـضرت رو به من [ام سلمه ] کرد و فرمود: کسای خیبری را, که عبایی بزرگ بود, بیاورم. سپس علی (علیه السلام) رادر طـرف راسـت و زهـرا را در طرف چپ و حسن و حسین را بر پای مبارکش نشاند و کسا را بر آنـهـا انداخت با دست چپ, عبا را سخت بر هم پیچید و دست راست را به طرف آسمان بلند کرد و سه بار فرمود:.
اللهم هؤلا اهل بیتی و حامتی, اللهم اذهب عنهم الرجس و طهرهم تطهیرا, انا حرب لمن حاربتم و سلم لمن سالمتم و عدو لمن عاداکم,
خداوندا! اینان اهل بیت و خاندان من هستند, [چنان که وعده فرمودی ] پلیدی را ازایشان دور دار و آنان را پاک و معصوم دار, من می‌جنگم با کسی که شما [اهل بیت ] با او بجنگید, و آشتی می‌کنم با کسی که شما آشتی کنید و دشمن کسی هستم که با شما دشمنی کند [۲۹].
از ایـن روایـت, کـه در مـنـابـع حدیث از طرق مختلف نقل شده است و مورد اتفاق شیعه و سنی اسـت,به دست می‌آید که امام حسین (علیه السلام) یکی از مصادیق آیه تطهیر است از روایات و قراین بسیار می‌توان ثابت کرد که در زمان نزول آیه تطهیر, جز همین پنج تن کس دیگری مشمول آیه تطهیر نـبـوده اسـت و ازهمین روی ایشان را ((اصحاب کسا)) و امام حسین (علیه السلام) را خامس اصحاب کسا, یعنی پنجمین شخصیت اصحاب کسا نام نهاده اند.
احمد حنبل و ترمذی, دو تن از محدثان بزرگ اهل سنت, در کتب ((مسند)) و ((سنن)) خود نقل کرده اندکه تا شش ماه پس از نزول آیه مذکور, پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) هر روز هنگامی که برای نماز صبح بـه مـسـجدمی رفتند در جلوی خانه علی و فاطمه می‌ایستادند و بلند می‌فرمودند: الصلوة یا اهل بیت محمد, انمایرید اللّه لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا.
حسین و آیه مباهله
در بـیـن
در بـیـن دانـشـمـنـدان اسـلامـی, از شیعه و سنی, اتفاق نظر است که پیامبر در هنگام مباهله با عـالـمـان مـسـیـحـی نجران, تنها علی, فاطمه, حسن و حسین را به همراه برد و آنان را مصداق ((ابناینا)) و ((نساینا)) و((انفسنا)) در آیه شریفه قرار داد این مطلب آن چنان مشهور و مسلم است که عالم بزرگ اهل سنت, حاکم نیشابوری, در کتاب ((معرفة علوم الحدیث)) خود این جریان را از مصادیق روایات متواتر می‌شمارد
دانـشـمـنـدان اسـلامـی, از شیعه و سنی, اتفاق نظر است که پیامبر در هنگام مباهله با عـالـمـان مـسـیـحـی نجران, تنها علی, فاطمه, حسن و حسین را به همراه برد و آنان را مصداق ((ابناینا)) و ((نساینا)) و((انفسنا)) در آیه شریفه قرار داد این مطلب آن چنان مشهور و مسلم است که عالم بزرگ اهل سنت, حاکم نیشابوری, در کتاب ((معرفة علوم الحدیث)) خود این جریان را از مصادیق روایات متواتر می‌شمارد [۳۰].
مـاجـرا از ایـن قـرار است که اسقف مسیحیان نجران همراه با گروهی از علمای مسیحی خدمت رسـول خـدا شـرفیاب شدند حضرت دین اسلام را بر آنها عرضه کرد ولی سرباز زدند و نپذیرفتند سـرانجام وحی نازل شد و آنان را به مباهله با پیامبر دعوت کرد: فمن حاجک فیه من بعد ما جایک من العلم فقل تعالوا ندع ابناینا و ابنایکم و نساینا و نسایکم و انفسنا و انفسکم ثم نبتهل فنجعل لعنة اللّه عـلی الکاذبین (آل عمران / ۱۶)در روز موعود, رسول خدا دست اهل خویش را گرفت و برای مباهله حضور یافت. مسیحیان که دریافتند پیامبر با تمام سرمایه خویش به میدان مباهله آمده است از این کار سر باز زدند و به پرداختن جزیه رضایت دادند [۳۱].
وارث علم پیامبر
عـکـرمـه, شـاگـرد بـرجسته ابن عباس, نقل می‌کند که روزی ابن عباس در مسجد برای مردم حدیث می‌گفت که نافع بن ازرق برخاست و گفت: ای ابن عباس! از احکام مورچه و پشه برای من مـردم فتوا می‌دهی؟
اگر علمی داری خدایی را که می‌پرستی برای من توصیف کن ابن عباس سر بزیر انداخت حسین به علی در گوشه مسجد نشسته بود, رو به نافع کرد و فرمود: ای نافع به سوی من بیا تا پاسخت رابازگویم.
نافع گفت: من از تو پرسیدم؟
ابن عباس گفت: یا ابن الازرق! انه من اهل بیت النبوة و هم ورثة العلم
نافع به سوی امام رفت و حضرت پاسخ او را ارائه فرمود.
نافع گفت: ای حسین! سخنانت نیکو و پرمایه است.
فرمود: شنیده ام که تو پدرم و برادرم و مرا به کفر متهم کرده ای؟
گفت: قسم به خدا با آنچه از شما شنیدم بی تردید شما سرچشمه نورانی اسلام و ستارگان احکام خدا هستید (لقد کنتم منار الاسلام و نجوم الاحکام).
امام فرمود: یک سؤال از تو می‌پرسم.
گفت: بپرس, یابن رسول اللّه.
فـرمود: آیه ((فاما الجدار فکان لغلامین یتیمین فی المدینه)) (کهف / ۸۱) را خوانده ای؟
ای نافع! چه کسی آن گنج گرانبها را برای آن دو یتیم در زیر دیوار پنهان کرده بود تا به آنان ارث رسد.
گفت: پدر یتیمان
فـرمـود: راسـتـی پدر آنها بهتر و دلسوزتر برای فرزندانش بود یا رسول خدا؟
آیا می‌توان باور کرد کـه پیامبر علم گران بهای خویش را برای فرزندانش به ودیعت نگذاشته باشد و ما را از آن محروم کرده باشد؟ [۳۲].
ریحانه پیامبر
پـیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به میهمانی در خانه یکی از اصحاب دعوت شده بود همراه با یاران به راه افتاد, درحالی که جلوتر از دیگران راه می‌رفت حسن و حسین با کودکانی چند در کوچه به بازی مشغول بـود رسـول خدا به سوی او رفت تا او را بگیرد و او به این سو و آن سو می‌گریخت پیامبر در حالی کـه می‌خـندید او را دنبال کرد تا او را گرفت یک دست را در زیر سر و دست دیگر را در زیر چانه حسین گذاشت و لب مبارکش را بر دهان حسین نهاد و بوسید و فرمود:
هذان ریحانتای من الدنیا من احبنی فلیحبهما
ایـن دو گـلـهـای زیـبای من در دنیا هستند, هر کس مرا دوست بدارد باید آنان را دوست بدارد [۳۳].
جـابـر بن عبداللّه انصاری می‌گوید: روزی نزد رسول خدا نشسته بودیم که علی بن ابیطالب (علیه السلام) واردشد حضرت رو به علی کرد و فرمود:
سـلام علیک ابا الریحانتین اوصیک بریحانتی من الدنیا خیرا, فعن قلیل ینهد رکناک و اللّه عزوجل خلیفتی علیک.
سـلام بـر تـو ای پـدر دو ریحانه [حسن و حسین ]! تو را به این دو ریحانه زیبایم از دنیا سفارش به نیکویی می‌کنم که بزودی دو رکن تو فرو ریزند.
جابر می‌گوید: هنگامی که پیامبر رحلت کرد, علی (علیه السلام) فرمود: این یکی از دو رکنی بود که رسول خـداگـفت و هنگامی که فاطمه وفات کرد, فرمود: این هم رکن دومی بود که رسول خدا گفت [۳۴].
در هـمـیـن راسـتـا روایـت جـالـبـی از عبداللّه بن عمر نقل شده است که مربوط به امام حسین پس از واقعه عاشورا است. ابن نعیم نقل می‌کند که نزد عبداللّه بن عمر نشسته بودیم, مردی پیش آمد و از حکم خون پشه سؤال کرد که اگر در لباس نمازگزار باشد نمازش صحیح است یا خیر؟ عبداللّه پرسید: از کجا می‌آیی و اهل کدام منطقه ای؟
گفت: اهل عراق هستم
عـبـداللّه گـفت: این مرد را بنگرید که از خون پشه می‌پرسد, حال آن که اینان پسر رسول خدا را کشتند و سکوت کردند، از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) شنیدم که می‌فرمود: حسن و حسین دو ریحانه من در این دنیا هستند [۳۵].
سخاوت امام حسین (علیه السلام)
روزی عـربـی نـزد امام حسین (صلی الله علیه و آله و سلم) آمده عرض کرد: ای پسر رسول خدا من ضامن شده ام دیه ای رابـپردازم ولی توان پرداخت آن را ندارم با خود فکر کردم از کریم ترین مردم کمک می‌گیرم و از آل محمد(صلی الله علیه و آله و سلم) کریم تر نیافتم.
فـرمـود: سه مسئله از تو می‌پرسم, اگر یکی را پاسخ دهی یک سوم دیه را به تو می‌دهم و اگر دو مسئله را جواب دهی دو سوم آن را می‌پردازم و اگر همه را پاسخ دهی تمام آن را می‌دهم.
عـرض کـرد: ای پـسـر رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) آیا همچون تویی که اهل علم و شرفی از کسی مثل من سؤال می‌کند؟
فرمود: آری از جدم رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) شنیدم که فرمود: بخشش باید به اندازه معرفت باشد.
مرد عرب گفت: هر چه می‌خواهی بپرس اگر بدانم جواب می‌دهم و گرنه از شما یاد می‌گیرم.
فرمود: چه کاری برتر از همه کارهاست؟
گفت: ایمان به خدا.
فرمود: راه نجات از هلاکت چیست؟
گفت: اعتماد به خدا.
فرمود: زینت مرد چیست؟.
گفت: دانشی توأم با بردباری.
فرمود: اگر نداشت؟
گفت: ثروتی همراه با جوانمردی.
فرمود: اگر نداشت؟
گفت: فقری توام با صبر.
فرمود: و اگر نداشت؟
گفت: صاعقه ای که از آسمان بیاید
امـام حسین (علیه السلام) را دیدند که در مسجد مدینه صورت بر خاک نهاده می‌گوید: الهی اگر به خاطر گـنـاهانم بازخواستم کنی به کرمت توسل می‌جویم و اگر مرا با خطاکاران جمع کنی به آنها خواهم گـفـت ترا دوست دارم آقای من اطاعت من برای تو نفعی ندارد و معصیتم زیانی به تو نمی‌رساند پـس اگـر آنـچـه را نـفـعی برائت ندارم به جا نیاورم بر من ببخش و اگر آنچه که را ضرری به تو نمی‌زند مرتکب شدم در گذر, که تو ارحم الراحمینی
و او را بسوزاند که سزاوار سوختن است.
حـضـرت خـنـدیـد و کـیسه ای حاوی هزار دینار به سویش انداخت و انگشتر خود را که نگینی به ارزش دویـسـت درهم داشت به او داد و فرمود: این طلا را به طلبکاران بده و این انگشتر را در امر زندگی خودصرف کن.
عرب مال را گرفت و می‌گفت: ((اللّه اعلم حیث یجعل رسالته)) سوره انعام آیه ۱۲۴.
یعنی خدا بهتر می‌داند رسالت خویش را در کجا قرار دهد [۳۶].
سخاوت و تواضع
روزی امام حسین (صلی الله علیه و آله و سلم) چند کودک را دید که تکه نانی را با هم می‌خوردند از حضرت خواستند از نـان آنها بخورد حضرت دعوت ایشان را پذیرفت و از تکه نانشان خورد، آنگاه آنان را با خود به منزل آورد, غـذا داد و لـبـاس نـو پـوشـانید و فرمود: اینان از من سخاوتمندترند زیرا تمام آنچه را داشتند بخشیدند و من فقط مقداری از آنچه داشتم به آنها بخشیدم [۳۷].
جود و شجاعت
زیـنب دختر ابو رافع نقل می‌کند که فاطمه (سلام الله علیها) پس از آن که پدر بزگوار خویش را از دست داد سخت دلگیر شد و دایما گریه و ناله می‌کرد. روزی دست حسن و حسین را گرفت و به نزدیک قبر پـدر آمـد وسـخـت گریست و شکوه کرد در بین شکوایه‌های خویش عرض کرد: یا رسول اللّه! آیا چیزی را برای این دو فرزند به ارث می‌گذاری؟
صـدای رسـول خـدا آمـد کـه فرمود: اما الحسن فله هیبتی و سؤودی و اما الحسین فله جرأتی و جـودی (امـا برای حسن هیبت و آقایی را به ارث می‌گذارم و اما برای حسین جرات و جودم را به ودیعت می‌نهم).
فاطمه زهرا عرض کرد: راضی و خشنود شدم ای رسول خدا [۳۸].
حج امام حسین (علیه السلام)
امـام حـسـیـن (صلی الله علیه و آله و سلم) در طـول عمر شریف خود بیست و پنج بار پیاده به حج مشرف شد در حالی که همراه او اسب‌های اصیل را بدون سوار می‌بردند [۳۹].
آن حـضـرت در حـالـیـکـه از امکانات کافی برخوردار بود و می‌توانست از وسایل موجود آن زمان بـسـیـاربالایی بهره مند شود به خاطر اظهار بندگی کامل و خضوع و خشوعی که در پیاده رفتن وجود دارد راه خانه خدا را پیاده می‌پیمود.
امـا ایـنـکـه در همان حال اسب‌های سواری را بدون سوار همراه خود می‌برد شاید به دو دلیل زیر بـود:یکی آن که هنگام بازگشت از آنها استفاده کنند و دیگر آنکه حرکت با خدم و حشم بیشتر بر بندگی واطاعت محض دلالت دارد.
مناجات
امـام حسین (علیه السلام) را دیدند که در مسجد مدینه صورت بر خاک نهاده می‌گوید: الهی اگر به خاطر گـنـاهانم بازخواستم کنی به کرمت توسل می‌جویم و اگر مرا با خطاکاران جمع کنی به آنها خواهم گـفـت ترا دوست دارم آقای من اطاعت من برای تو نفعی ندارد و معصیتم زیانی به تو نمی‌رساند پـس اگـر آنـچـه را نـفـعی برائت ندارم به جا نیاورم بر من ببخش و اگر آنچه که را ضرری به تو نمی‌زند مرتکب شدم در گذر, که تو ارحم الراحمینی [۴۰].
پی‌نوشت‌ها:
(۲). تاریخ دمشق, ابن عساکر, ترجمه الامام حسین (علیه السلام), ص ۲۶ و ۲۷ و اسد الغابه, ج ۲, ص ۱۹.
(۳). تـاریخ دمشق, ص ۳۱ و ۳۲, به همین مضمون روایاتی در المعجم الکبیر طبرانی و طبقات ابن سعد, ذیل سرگذشت امام حسین (علیه السلام)آمده است.
(۴). فراید السمطین, ج ۲, ص ۱۰۴ و ینابیع الموده, ص ۳۱۸, باب ۶۰.
(۵). ینابیع الموده, ص ۳۱۹, باب ۶۰.
(۶). همان, ص ۳۲۰, باب ۶۰.
(۷). گـفته اند که امام حسن (علیه السلام) در صورت و چهره به پیامبر بیشتر شباهت دارد و امام حسین (علیه السلام) در قـامـت و هیکل به ایشان شبیه تر بود رک:تاریخ دمشق, ترجمه امام حسین, ص ۴۱ تا ۴۵, ر ک: تاریخ دمشق, ترجمه امام حسین (علیه السلام), صص ۴۵ـ۴۱.
(۸). صـحـیح بخاری, ج ۵, ص ۳۳, نیز مراجعه کنید به تاریخ دمشق, ترجمع امام حسین, ص ۴۶ تا ۵۰.
(۹). مقتل خوارزمی, ج ۱, ص ۱۴۶ و فراید السمطین, ج ۲, ص ۱۳۱, باب ۳۰.
(۱۰). طبقات ابن سعد, ترجمه امام حسین, مؤسسه آل البیت, ص ۲۳, این روایت در سنن ترمذی, ج ۵, ص ۶۵۶ و سنن نسایی, روایت ۵۸۲۴ و نیز نقل شده است.
(۱۱). تاریخ ابن عساکر, ترجمه امام حسین (علیه السلام), ص ۱۳۹.
(۱۲). تاریخ دمشق, ابن عساکر, ترجمه امام حسین, ص ۱۴۶.
(۱۳). سـنـن ترمذی, ج ۱۳, ص ۲۴۸ و اسدالغابه, ج ۷, ص ۲۲۵ و مستدرک, حاکم نیشابوری, ج ۳, ص ۱۴۹.
(۱۴). کنز العمال, ج ۷, ص ۱۰۶.
(۱۵). تاریخ دمشق, ابن عساکر, صص ۱۵۳ ـ ۱۴۳.
(۱۶). مسند احمد بن حنبل, ج ۳, ص ۴۹۳ و الطبقات الکبری, ابن سعد, ج ۸.
(۱۷). سنن ترمذی, ج ۱۳, ص ۱۸۹ و مجمع الزواید, ج ۹, ص ۱۸۱.
(۱۸). مـسـنـد احـمـد بـن حنبل, ج ۵, ص ۳۵۴ و سنن ترمذی, ج ۱۳, ص ۱۹۴ و مستدرک, حاکم نیشابوری, ج ۱, ص ۲۸۷.
(۱۹). تاریخ ابن عساکر, ترجمه امام حسین (علیه السلام), ص ۱۳۲ و المعجم الکبیر طبرانی, ج ۳, ص ۱۱۶.
(۲۰). تاریخ ابن عساکر, زندگی امام حسین (علیه السلام), ص ۶ ـ ۱۳۵.
(۲۱). تاریخ ابن عساکر, ترجمه امام حسین (علیه السلام), ص ۱۴۹.
(۲۲). تاریخ ابن عساکر, ص ۲۱۰.
(۲۳). همان, صص ۶۲ و ۶۳.
(۲۴). فراید السمطین, ج ۲, ص ۹۸.
(۲۵). کنزالعمال, ج ۱۲, ص ۱۱۲, مستدرک, حاکم نیشابوری, ج ۳, ص ۱۶۷.
(۲۶). مسند احمد بن حنبل ج ۵, ص ۳۹۱ و کنز العمال, ج ۱۲, ص ۱۰۲.
(۲۷). تاریخ ابن عساکر, صص ۸۵ تا ۸۲.
(۲۸). مقتل خوارزمی, ج ۱, ص ۱۴۵.
(۲۹). اسـد الغابه, ج ۷, ص ۲۲۲ و المعجم الکبیر, ج ۲۳, ص ۳۹۶ و المستدرک, حاکم نیشابوری, ج ۳, ص ۱۴۶ و نیز ر ک: تفسیر درالمنثورو تفسیر ابن کثیر, ذیل آیه تطهیر.
(۳۰). معرفة علوم الحدیث, ص ۶۲.
(۳۱). تفسیر جامع البیان, طبری و تفسیر درالمنثور, سیوطی, ذیل آیه شریفه و الطبقات, ابن سعد, ترجمه امام حسین, ص ۲۹.
(۳۲). تاریخ دمشق, ابن عساکر, ص ۲۲۴ و بغیة الطالب, ترجمه امام حسین, ص ۱۴۴.
(۳۳). همان, ص ۱۱۸, مستدرک, حاکم نیشابوری, ج ۳, ص ۱۶۴.
(۳۴). حلیة الاوصیاء, ابو نعیم اصفهانی, ج ۳, ص ۲۰۱.
(۳۵). صحیح بخاری, ج ۵, ص ۳۳ و سنن ترمذی, ج ۴, ص ۳۳۹.
(۳۶). مقتل خوارزمی, ج ۱, ص ۱۵۷ تذکره سبط بن الجوزی, ص ۲۱۱.
(۳۷). مقتل خوارزمی, ج ۱, ص ۱۵۵.
(۳۸). المعجم الکبیر, طبرانی, ج ۲۲, ص ۴۲۳ و کنزالعمال, ج ۴, ص ۵۹۹.
(۳۹). مقتل خوارزمی, ج ۱, ص ۱۵۵ و تاریخ ابن عساکر زندگی امام حسین (علیه السلام), ص ۱۴۹.
(۴۰). مقتل خوارزمی, ج ۱, ص ۱۵۳.
/
مرکز پژوهش های صدا و سیما
