آیت الله ملاعلی همدانی
مرحوم آخوند ملا علی بسیار صمیمی و خونگرم بود هر طلبهای میتوانست بدون ملاحظه و ممانعتی، خواسته خود را بیان کند. ایشان به علما و طلاب که تابستانها به همدان میآمدند، توجه خاصی داشت و در تأمین آسایش آنان درحد توان تلاش و اقدام میکرد.
فقیه و عارف نامدار، آیت الله العظمی حاج شیخ علی معصومی همدانی معروف به آخوند ملاعلی همدانی در سال 1212 هجری قمری در روستایی از توابع همدان به دنیا آمد. پدرش مشهدی ابراهیم معصومی یک کشاورز ساده و معمولی ولی با ایمان و با تقوی بود.
مقام علمی
ملا علی از ابتدای کودکی مشغول تحصیل علوم دینی شد و در محضر یکی از علمای متقی و پرهیزکار محل، به نام ملا محمد تقی ثابتی تحصیل را آغاز کرد. سپس در اوایل نوجوانی عازم همدان شد و نزد اساتید و علمای بزرگی، به یادگیری نحو، منطق، معانی، بیان و علم اصول فقه پرداخت و برای تکمیل مراتب علمی و مدارج کلام، فلسفه، علوم متعالیه، ریاضیات و هییت به حوزه علمیه تهران رهسپار گردید و در آنجا حدود پنج سال ازمحضر اساتید برجستهای به ویژه حکیم و عارف هیدجی و مرحوم شیخ عبد النبی نوری به تحصیل علم و فن پرداخت.
پس از ورود آیت الله العظمی حایری به شهر مقدس قم در سال 1340 هجری قمری عازم این شهر شد و حدود ده سال به تعلیم و فرا گرفتن علوم اسلامی نزد آن استاد بزرگ پرداخت تا به مراحل عالیه اجتهاد و فقاهت نایل آمد.
در این دوران بود که ملاعلی همدانی خود یکی از مدرسین سرشناس و یکی از اساتید معتبر و نامور حوزه علمیه قم گردید و حوزه درسی او که شرح لمعه شهیدین را شامل میشد یکی از حوزههای پرجمعیت آن روز گردید.
در سال 1350 قمری بود که وقتی مردم همدان از محضر مؤسس حوزه علمیه قم تقاضا مینمایند که آخوند ملاعلی را جهت سرپرستی حوزه علمیه همدان به آن شهربرگردانند، مرحوم آیت الله حایری با توجه به نیاز مبرم منطقه غرب کشور، پیشنهاد آنان رابا سختی میپذیرد و به آنان میفرماید:"من مجتهد عادلی را برای سرپرستی شما مردم همدان فرستادم."با بازگشت مرحوم معصومی به همدان زعامت امور دینی مردم به عهده ایشان قرارگرفت و جهت فعالیت علمی خویش مدرسه آخوند ملا حسین را تجدید بنا نمود و خود در آن مدرسه مشغول تدریس طلاب گردید.
اساتید، تألیفات و شاگردان
مرحوم ملاعلی همدانی در طی دوران تحصیل از محضر جمع کثیری از بزرگان کسب علم و دانش نموده است که اسامی برخی ازآنان عبارتند از حضرات آیات: میرزا عبد الرزاق محدث حایری، شیخ علی گنبدی، شیخ علی دامغانی، میرزا محمود آقا مدرس کهکی، آخوند ملا محمد هیدجی، شیخ عبد النبی نوری، میرزا جواد آقا ملکی تبریزی، شیخ عبد الکریم حایری و بسیاری از علمای بزرگ دیگر.
اما آثار و تألیفات این فقیه و عارف بزرگ که متأسفانه تاکنون به چاپ هم نرسیده است، بسیار است که برخی از آنها عبارتند از: رساله در اجتهاد و تقلید، رساله در حالات صحابی معروف ابو بصیر، رساله در لباس مشکوک، رساله در قاعده لا ضرر و لا ضرار، رساله در عصیر عنبی و زبیبی و ثمری، رساله در کلام نفسی، رساله در اطراف احوال اصحاب اجماع، رساله در اسرار الصلوة، رساله در اربعین حدیثاً، رساله در حبط و تکفیر، حاشیه بر رساله انیس النجاة، حاشیه بر العروة الوثقی، تقریرات فقه و اصول آیت الله حایری و دیوان اشعار و سرودهها.
در طول حدود شصت سال تدریس، علمای بزرگی از محضر این مرد خدا استفاده کرده و در جرگه شاگردان آن مرد بزرگ به شمار میآیند، که برخی از آنها عبارتند از حضرات آیات و حجج اسلام: حاج سید محمود طالقانی، شهید دکتر محمد مفتح، شیخ حسین نوری همدانی، حاج میرزا حسن نوری، حاج شیخ علی اوسطی، حاج سید احمد خسروشاهی تبریزی، حاج شیخ محمد حسین بهاری، شیخ علی انصاری، حاج سید صادق شریعتمداری تبریزی، شیخ احمد رحمانی، عبد الرحیم عقیقی بخشایشی و بسیاری از بزرگان دیگر.
خصوصیات اخلاقی
مرحوم آخوند ملا علی بسیار صمیمی و خونگرم بود هر طلبهای میتوانست بدون ملاحظه و ممانعتی خواسته خود را بیان کند. ایشان به علما و طلاب که تابستانها به همدان میآمدند، توجه خاصی داشت و در تأمین آسایش آنان درحد توان تلاش و اقدام میکرد.
او هرگز از بیان فضیلت دیگران امتناع نداشت. هر وقت طلبهای از قم به محضر ایشان میآمد، از حال یکایک مراجع عالیقدر تقلید وقت جویا میشدند و عناوین مباحث درسی آنان را میپرسید و موقع خداحافظی سلام و ادعیه خود را به یکایک آنان بر زبان میآوردند و در غیاب آنان، فضایل و مکارم اخلاقی آنان را که در دوره جوانی و همدرسی با آنها انس گرفته بود به طلاب بیان میکرد.
وفات
سرانجام عالم و عارف بزرگ حضرت آیت الله شیخ علی معصومی همدانی پس از یک بیماری سخت، در هفدهم شعبان سال 1398 هجری قمری برابر با سی و یکم تیر سال 1357 هجری شمسی در بیمارستانی در لندن از دنیا رفت.
پیکر مطهرش جهت دفن به همدان انتقال داده شد و در مسیر و شهر همدان تشییع باشکوهی از ایشان به عمل آمد و بالاخره جنازه آن مرحوم در قبرستان عمومی شهر مدفون گردید.
منابع تحقیق:
مجله نور علم، شماره چهل و ششم.
آیینه دانشوران، سید علیرضا ریحان یزدی، تهران، نشر کتاب.
فقهای نامدار شیعه، عبدالرحیم عقیقی، کتابخانه آیت الله نجفی، قم.
نویسنده: سید محمد ناظم زاده قمی
سایت ابنا
