آیت الله سید محمد حجت کوهکمری
آیت الله العظمی سید محمد حجت کوهکمری، جانیشین مؤسس حوزه علمیه قم و موسس مدرسه علمیه حجتیه، در سال 1310 هجری قمری در کوهکمر یکی از توابع تبریز به دنیا آمد. پدر گرامیش آقا سیدعلی بود که خود از عالمان و معاریف دیار خود بود.
مقام علمی
مرحوم حجت (1301ـ1372ق) در دوران کودکی و نوجوانی در شهر خود مشغول تحصیل شد و برخی از علوم مانند ادبیات و مقدمات فقه و اصول و ریاضیات را با مطالعه بدون نشستن در محضر استاد، فراگرفت.
سپس در بیست سالگی راهی نجف اشرف شد تا از محضر اساتید بزرگ آن زمان استفادههای کامل را ببرد. بعد از مدتی ایشان به درجه اجتهاد نایل آمدند و در نجف اشرف از مدرسین مبرز محسوب شدند.
آیت الله حجت بر اثر بیماریی که بر ایشان عارض شد، در سال 1349 قمری به ایران مراجعت کرده و در شهر مقدس قم ساکن شدند و در این شهر به تدریس مشغول شدند. و در ضمن از ملازمین و مشاورین عالی مرحوم آیت الله العظمی حایری نیز بودند.
در دورانی که مرحوم حجت مشغول تحصیل علوم دینی و عقلی بودند از اساتید فراوان و نامداری استفاده کردند که برخی از آن بزرگواران عبارتند از: مرحوم پدر بزرگوارشان، آیتالله یزدی،آیتالله سید ابو تراب خوانساری، آیتالله شریعت اصفهانی، میرزا حسین نایینی، سید محمد فیروز آبادی، شیخ ضیاء الدین عراقی آقای شیخ عبد الله مامقانی، سید حسن صدر، شیخ محمد باقر بیرجندی و بسیاری از علمای دیگر.
اما مرحوم آیتالله حجت کوهکمری تألیفات و آثار گرانمایهای نیز از خود بهجای گذارده است که این کتب ارزشمند عبارتند از: الاستصحاب، البیع، تنقیح المطالب المهمة فی عمل الصور المجسمة، جامع الاحادیث و الاصول،، حاشیة الکفایة فی الاصول، الوقف، الصلوة، لوامع الانوار الفردیة فی مرسلات الآثار النبویة، مستدرک المستدرک فی استدراک ما فات عن صاحب المستدرک.
اساتید و شاگردان
آیت الله حجت در نجف اشرف و قم مقدسه دارای شاگردان بسیاری بودهاند که همگی از اکابر زمان خود محسوب میشدند. در اینجا به برخی از این عزیزان اشارهای خواهیم داشت: سید محمد حسین طباطبایی، شیخ مرتضی حایری، دکتر مهدی حایری، سید محمد داماد، شیخ ابراهیم مراغهای، سید ابراهیم علوی مقبرهای، احمد قمی، شیخ اسحق قفقازی، شیخ اسداللّه کاشانی، سید اسداللّه ده خرقانی، شیخ محمد تقی تهرانی، شیخ محمد تقی گیلانی، سید محمد حسن مدرس، شیخ محمد حسن مازندرانی، سید محمد حسین آل طه، سید محمد رضا آل محمد، شیخ محمد رضای فقیهی و بسیاری از فضلاء دیگر که برخی تا یکصد و چهل نفر از این علماء را ذکر کردهاند.
جانشینی مرحوم مؤسس
زمانی که آیتالله حایری در سال 1355 هجری قمری از دنیا رفت، آیتالله حجت کوه کمرهای از کسانی بود که آیتالله حایری امور اداره حوزه علمیه قم را برای آنها وصیت کرده بود. حتی در زمان حیات آیتالله حایری نیز خواندن نماز در حرم حضرت معصومه(سلام الله علیها) را به ایشان واگذار کرده بودند.
البته بعد از رحلت آیتالله حایری مرجعیت آیتالله حجت نیز فراگیرتر شد تا جایی که با رحلت آیتالله اصفهانی و آیتالله قمی مؤمنین از سراسر جهان اسلام به ایشان متوجه شدند و از لحاظ کثرت مقلدین پس از آیتالله بروجردی اولین مرجع عالم تشیع بود.
از جمله کارهایی که آیتالله حجت در زمان تصدی و ریاست حوزه علمیه قم انجام داده است، سامان دادن به وضع معیشتی طلاب که آن روزها طلاب به سختی زندگی خود را میگذراندند و همچنین ساخت مدرسه حجتیه بود که ایشان با کمک خیرین در وسعتی بیش از 13 هزار متر مربع به پایان رساند و در همین مدرسه کتابخانه باشکوهی نیز برپا کردند.
خصوصیات مرحوم حجت
آیت الله العظمی حجت دارای حافظه قوی و ذهن سرشاری بود، به طوری که خود ایشان میفرموده است:"اگر 20 سال پیش حدیثی را در بحار الانوار دیده باشم با فضل الهی هم اکنون میتوانم بگویم عین روایت چه بوده و در کدام صفحه آن قرار داشته است."
مرحوم حجت از تظاهر و چاپلوسی و تعریف دیگران همیشه گریزان بودند و همیشه به اطرافیان خود گوشزد میکردند که:"راضی نیستم نام مرا بر منابر ببرید."
همچنین آیتالله حجت دارای اراده قوی و عزمی راسخ بودند، که این عزم راسخ در مورد ترک سیگارشان معروف است. چنانچه از مرحوم آیت الله مطهری نقل شده است که تا قبل از بیماری ریه آیتالله العظمی حجت، ابشان به طور مستمر سیگار میکشیدند ولی به یکباره و با دستور طبیبشان، با یک تصمیم و با یک کلمه، برای همیشه سیگار را ترک کردند.
وفات
مرحوم آیت الله حجت کوهکمری سرانجام بعد از یک عمر تدریس و تعلیم شاگردان و خدمت به اسلام و مردم مسلمان، در سوم جمادیالاولی سال 1372 هجری قمری و در سن 62 سالگی در شهر مقدس قم از دنیا رفت، و بعد از یک تشییع به یاد ماندنی، در مدرسه حجتیهای که خود تاسیس کرده بود، به خاک سپرده شد.
منابع
ریحانة الادب، محمدعلی مدرس تبریزی، چاپخانه شفق، تهران.
آیینه دانشوران، سید علیرضا ریحان یزدی، نشر کتاب، تهران.
آثار الحجة، محمد رازی، کتابفروشی اسلامیه، تهران.
نور علم، شماره یکصد و چهلم.
نویسنده: سید محمد ناظمزاده قمی
اینا
