آیا حضرت علی با ابوبکر بیعت کرد؟
همان گونه که اشاره شد، برخی می‌گویند: امیر مؤمنان علی علیه السلام با ابوبکر بیعت کرد. ما این ادعا را از چهار محور پاسخ می‌دهیم:
نخست آن که این ادّعا باید نقد و بررسی شود.
دوم آن که بیان شد که بیعت، یک نوع قرارداد و به اصطلاح یک امر انشایی است و حقیقت انشا ـ بنا بر مسلک تحقیق و آن چه که نظر بزرگان، بدان منتهی می‌شود ـ عبارت از اعتبار و ابراز است. اگر بپذیریم امیر مؤمنان علی علیه السلام دست در دست ابوبکر ابن ابی قحافه گذاشته باشند، ولی از کجا معلوم که با این دست در دست گذاشتن، خلافت و لزوم اطاعت او را هم اعتبار کرده باشند؟
اگر کسی بگوید: ظاهر حال هر بیعت کننده ای این است که با این کار، اعتباری را که روح بیعت به وجود آن است، اظهار و ابراز می‌کند;
می گوییم: آری، ظاهر حال همین گونه است و در جای خود ثابت شده که چنین ظواهری حجّت هستند، ولی همه این ها در صورتی است که آن ظاهر به معارضی اقوی مبتلا نباشد، در صورتی که در مورد ما خطبه شقشقیّه و نظیر آن از امیر مؤمنان علی علیه السلام صادر شده است که حضرت در آن چنین تصریح فرمودند:
واللّهِ لَقَدْ تَقَمَّصَها ابْنُ أبی قُحَافَةِ;۱
به خدا سوگند! ابوبکر بن ابی قحافه منصب خلافت و جانشینی را به خود بست و حال آن که حقّ او نبود.
سوم آن که اگر بیعتی بین حضرت علی علیه السلام و ابوبکر واقع شده، بنابر نقل مورّخان در شرایطی بوده که هرگز نمی‌توان به آن حضرت نسبت رضایت به خلافت ابی بکر را داد، برای آگاهی بیشتر در این زمینه کافی است به کتاب الامامة والسیاسة تألیف ابن قتیبه دینوری رجوع شود تا چگونگی قضیّه تا حدودی روشن گردد.
برخی از اهل سنّت برای فرار از پذیرش این واقعیّت چاره ای ندیدند جز این که انتساب این کتاب را به ابن قتیبه منکر شوند; و این راه نیز دردی را دوا نمی‌کند; زیرا به یقین این کتاب از مؤلفات ابن قتیبه است، بزرگان اهل سنّت در قرون گذشته، مطالبی را از آن نقل کرده و به صراحت به ابن قتیبه نسبت داده اند.۲
چهارم آن که اگر بیعتی بین حضرت علی علیه السلام و ابوبکر واقع شده، بنابر نقل صحیح بخاری بعد از شهادت حضرت صدّیقه طاهره فاطمه زهرا علیها السلام بوده است.
از طرفی بنا به نقل اهل سنّت شهادت حضرت زهرا علیها السلام شش ماه بعد از رحلت رسول خدا صلی اللّه علیه وآله بوده است، آن سان که در صحیح بخاری آمده است. بنابراین، چرا حضرت علی علیه السلام در این مدت طولانی بیعت نکرده است؟
چرا حضرت زهرا علیها السلام را به بیعت وادار نکرده اند؟
با وجود چنین دلایلی اگر در ظاهر حضرت علی علیه السلام با او بیعت کرد، کجا ظهوری برای آن بیعت منعقد می‌شود که نشان گر امضای خلافت ابوبکر باشد و اطاعت او را بر امّت لازم بداند؟
البتّه تمام این موارد بر فرضی است که امر خلافت و امامت با بیعت قابل اثبات باشد که بطلان این مطلب پیش تر بیان گردید.
۱. نهج البلاغه: ۴۸، خطبه سوّم (شقشقیّه).
۲. برای نمونه رجوع شود به کتاب العقد الثمین فی تاریخ البلد الامین: ۶ / ۷۲.
ایت الله سید علی میلانی
شیعه نیوز
