آداب دعا بر اساس روایات معصومین (علیهم السلام)
توجه به خدا با آن همه عظمت و قدرت از یک سو، و نیازمندی، بیچارگی، فقر و تنگدستی آدمی از سوی دیگر، ما را وا می‌دارد تا اگر بنا داریم در محضر او حاضر شویم و بر در رحمت او بکوبیم و از خوان بیکران نعمت او نیاز خویش را براآورده سازیم باید خود را به آراستگی، شایستگی، ادب، فروتنی و آیین مناسب معاشرت با حضرتش مزین کنیم این آیین معاشرت که از آن با نام آداب دعا یاد می‌کنیم بر سه قسم است:
الف: آداب قبل از دعا
ب: آداب هنگام دعا
ج: آداب پس از دعا
اینک با استفاده از آیات و روایات به معرفی یکایک آداب سه گانه می‌پردازیم.
آداب قبل ازدعا
۱- پرهیز نمودن از حرام خوارگی
۲- حسن ظن داشتن به خدا
۳- صدقه دادن
۴- خود را معطر و خوشبو کردن
۵- به مسجد رفتن و یا رو به قبله قرار گرفتن
۶- وضوع گرفتن و خود را با طهارت ساختن
۱- پرهیز نمودن از حرام خوارگی
پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: هر کس چهل شبانه روز از مال حلال بخورد، خداوند قلبش را نورانی می‌گرداند. و نیز فرموده اند: هر که دوست دارد دعایش مستجاب شود باید خوراک و کسبش را حلال نماید.
۲- حسن ظن داشتن به خدا
آیاتی چند ما را به اتکال و اعتماد و پشتگرمی و تکیه نمودن بر خدا و خوش گمان بودن در مورد برآورده شدن حاجاتمان از سوی او امر می‌فرماید از جمله: خدا همانا آنان را که بر او توکل کنند دوست دارد.
با توجه به چنین اعتمادی است که امام صادق علیه السلام می‌فرمایند: هر گاه دعا کردی گمان کن که حاجتت بر در خانه است.
۳- صدقه دادن
پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمودند: صدقه مومن در دست سایل قرار نگیرد تا واقع شود در دست خدای تبارک و تعالی و سپس این آیه را تلاوت نمودند: آیا نمی‌دانید که خدا همانا توبه را از بندگانش قبول می‌کند و صدقات را می‌ستاند؟
در قرآن کریم مشاهده می‌کنیم به اهل ایمان صدر اسلام امر می‌شود که حتی قبل از سخن گفتن با پیامبر صلی الله علیه و آله نیز صدقه دهند: ای اهل ایمان، هر گاه بخواهید که با رسول سخن سری گویید یا سیوالی کنید پیش از این کار باید مبلغی صدقه دهید که این صدقه بهتر و پاکیزه تر است و اگر از روی فقر چیزی برای صدقه نیابید در این صورت خدا البته آمرزنده و مهربان است.
۴- خود را معطر و خوشبو نمودن
۵- به مسجد رفتن و یا رو به قبله قرار گرفتن
روایت شده است که حضرت امام صادق علیه السلام وقتی طلب حاجتی داشتند در وقت ظهر طلب می‌کردند و چون این اراده را می‌نمودند، اول چیزی را تصدق می‌کردند و خود را به بوی خوشی خوشبو می‌ساختند و به مسجد می‌رفتند و حاجت خود را می‌طلبیدند.
۶- وضو گرفتن و خود را طهارت ساختن
امام صادق علیه السلام می‌فرمایند: کسی که وضو را به نحو نیکو بگیرد و دو رکعت نماز با رکوع و سجود صحیح به جای آورد و سلام نماز بگوید و آنگاه خدا را بستاید و بر رسول و آل او درود فرستد سپس حاجت خویش را از خدا بخواهد...
ب: آداب هنگام دعا
۱- گفتن بسم الله الرحمن الرحیم در ابتدای دعا
۲- مقدم داشتن مدح و ثنای حضرت حق بر دعا و حاجت
۳- مقدم داشتن صلوات بر دعا و حاجت
۴- اعتراف به گناهان
۵- استغفار از گناهان
۶- توسل جستن به معصومین
۷- توجه قلبی به دعا
۸- اظهار خضوع و خشوع در دعا
۹- نام بردن حاجت در دعا
۱۰- در پنهانی و خفا دعا کردن
۱۱- عمومیت دادن دعا
۱۲- دسته جمعی دعا کردن
۱۳- مقدم داشتن دیگران بر خود در دعا
۱۴- بلند کردن دستها هنگام دعا
۱۵- سجده نمودن در دعا
۱۶- اصرار و پافشاری داشتن در دعا
۱۷- ترک شتاب در دعا
۱۸- در غیاب برادران دینی دعا کردن
۱۹- گریه کردن و اشک از چشم جاری ساختن
شایسته است مسلمین به تبعیت از قرآن کریم و نبی اکرم و دیگر پیشوایان اسلام سلام الله علیهم اجمعین هر کار خود و از جمله دعا را با نام و یاد خدا شروع کنند. سر گرم شدن به امور زندگی و اشتغالات روزمره و نسیان و فراموشی رب العالمین عاملی می‌شود تا حقیقت وجودی خویش را نیز به باد فراموشی سپاریم. شروع هر فعالیتی با بسم الله الرحمن الرحیم تفکر توحیدی را در آدمی زنده نگه می‌دارد.
امام صادق (علیه السلام) می‌فرمایند: هر کاری که با بسم الله آغاز نگردد، به فرجامی نیکو نخواهد رسید. و پیامبر عظیم الشان اسلام صلی الله علیه و آله در مورد فرموده اند: دعایی که با بسم الله الرحمن الرحیم شروع گردد رد نمی‌شود.
امام صادق (علیه السلام) می‌فرمایند: هر گاه بخواهی دعا کنی پس خدای عزوجل را به عظمت و حمد و ستایش و تسبیح و تحلیل و ثنا یاد کن، آنگاه بر محمد و آل او صلوات بفرست سپس سیوال کن که از خدا آنچه را بخواهی.
بدان که برخی از اهل علم گویند شایسته است دعا کننده زمانی که به تمجید و ثنای الهی مشغول است باید ذکر اسماء حسنای الهی نیز داشته باشد که مناسب با مطلوبش است.
"در قرآن کریم می‌خوانیم: همانا خداوند و ملایکه اش بر نبی صلوات می‌فرستند ای کسانی که ایمان آورده اید، بر او صلوات فرستید و تسلیم محض گردید". طبق این آیه بر هر مسلمانی فرض است تا سلام و صلوات خویش را نثار نبی اکرم صلی الله علیه و آله کند.
امام صادق (علیه السلام) فرموده اند: بپرهیز از اینکه درخواست نمایید از خداوند حاجتی از حوایج دنیا و آخرت را مگر آنکه اول حمد و ثنای الهی را به جا آورید و او را مدح و ستایش نمایید آنگاه درود بر پیغمبر و آل او بفرستید و سپس اعتراف به گناه کنید و سپس آنگاه حاجت خود را از خدا طلب کنید.
شیعه نیوز
