بسم الله الرحمن الرحیم
نقد و بررسی نظریه آقای حیدر علی قلمداران پیرامون آیه شریفه (وَ لا تُصَلِّ عَلى أَحَدٍ مِنْهُمْ ماتَ أَبَداً وَ لا تَقُمْ عَلى قَبْرِهِ إِنَّهُمْ کَفَرُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ ماتُوا وَ هُمْ فاسِقُونَ ( توبه 84)
قسمت دوم (2)
در قسمت پیشین گفتیم که آقای سبحانی و آقای بیضاوی و دیگرمفسرین استغراق زمانی و فردی را برای (لا تقم علی قبره ) مطرح و برهمین اساس عمومیت صلوه و قیام بر قبر مؤمن(زیارت ) را درهر زمانی (هنگام دفن و پس از آن ) اثبات کردند.
آقای قلمداران روشن نکرده که اگر قیام برقبررا به معنای عندالدفن بگیریم قیام بر دفن بعد از نمازو خاک ریختن وسنگ قبر چه معنی دارد ؟ کار دیگری نیست که ما بخواهیم قیام کنیم.
اما اگر قیام را به معنای زیارت بگیریم و اینگونه معنا کنیم که قبر منافق را هیچ گاه زیارت نکن و قبر مومن را زیارت بکن، آیه شریفه را درست معنا کرده ایم .
در ادامه برای تو ضیح بیشتر و تفصیل مطالب پیشین متذکر می‌شویم :
1 - شأن نزول آیه در مورد عبدالله بن ابی است اما قید (علی احد منهم ) افاده عمومیت برای تمام منافقین و در نقطه مقابل برای تمام مؤمنین می‌کند . لفظ احد تمام منافقین را شامل می‌شود و احتیاجی بر تاکید بر این مطلب نیست .(استغراق فردی )
2 - استغراق زمانی" ابدا" هم متعلق به (علی احد منهم) است .
می فرماید : ( و لاتصل علی احد منهم مات ابدا)
بر احدی از ایشان صلوه به جای نیاور و لفظ " ابدا" هم نشان می‌دهد که احدی از مؤمنین بر احدی از منافقین صلوه به جای نیاورد.
اگر (لا تصل ) فقط برای زمان دفن بود" ابدا" معنی نداشت.
3 - مراد از صلاه در آیه شریفه مطلق دعا و استرحام است و عمومیت آن هنگام دفن یا بعد از آن را شامل می‌شود.
پاسخ به یک اشکال :
ممکن است کسی اشکال کند که آیه استغراق فردی را نشان می‌دهد و ناظر بر استغراق زمانی نیست و معنای آیه اینگونه می‌شود : ( بر سر قبر هیچیک از منافقین نرو ).
پاسخ :
عبارت (علی احد منهم )به تنهائی استغراق فردی را نشان می دهد و لفظ احد که در اینجا آمده برای استغراق فردی کفایت می کند و شمول آن برای همه منافقین است این مطلب در نهایت وضوح است و برای استغراق فردی بدون اسغراق زمانی لازم نبوده لفظ" ابدا" ذکر شود.
لفظ ابدا برای استغراق زمانی نزد عرب استعمال می‌شود همان گونه که در آیه شریفه آمده است :
وَ لا أَنْ تَنْکِحُوا أَزْواجَهُ مِنْ بَعْدِهِ أَبَداً إِنَّ ذلِکُمْ کانَ عِنْدَ اللَّهِ عَظیماً (53 احزاب )
آیه شریفه می‌فرماید : در هیچ زمانی کسی حق ازدواج با زنان پیامبر ندارد . عایشه 45 سال بعد از رسول زنده بود و کسی حق نداشت درهیچ زمانی با او ازدواج کند.
قسمت دوم از آیه عطف به قسمت اول است. قسمت ابتدایی آیه ( و لاتصل علی احدمنهم مات ابدا) می‌باشد و قسمت دوم آیه (لا تقم علی قبره ) معطوف به جمله قبل است. یعنی بر قبر هیچ یک از ایشان هنگامی که مرد ابدا قیام نکن. هر آن چه بر معطوف علیه اثبات کردی بر معطوف هم اثبات می‌شود.
با این بیان قیام بر قبر فقط موقع دفن نیست و اگر این گونه بود قیام بر دفن باید یک بار انجام شود و استفاده از کلمه "ابدا" معنا ندارد . پس معلوم می‌شود که قیام بر قبر مخصوص زمان دفن میت نیست.
نتیجه : خدای متعال مطلقا نبی خود را نهی کرده که برای منافق استغفار و استرحام نکند و به همان گونه مطلق قیام بر قبر منافق را ،چه هنگام دفن منافق و چه بعد از دفن ، نهی کرده است .
مفهوم مقابل این حرف آن است که هر دو امری که از آن صحبت شد برای مؤمن مجاز است. لذا زیارت قبر مؤمن ، قرائت قرآن ، فاتحه ، دعا برای روح مومن حتی پس از صدها سال مجاز است .
در قسمت اول این مقاله نام گروهی از موافقین این بیان را ذکر کردیم :
سیوطی در تفسیر جلالین
بیضاوی در تفسیر انبار التنزیه
آلوسی در روح المعانی ج 10
