معنای وَلایت در روز غدیر در لسان رسول خدا صلّی الله علیه و آله و ایمّۀ علیهم السّلام
• عَنْ عَطِیَّةَ السَّعْدِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ حُذَیْفَةَ بْنَ الْیَمَانِ عَنْ إِقَامَةِ النَّبِیِّ صلّی الله علیه و آله عَلِیّاً یَوْمَ الْغَدِیرِ غَدِیرِ خُمٍّ کَیْفَ کَانَ؟ فَقَالَ: إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی أَنْزَلَ عَلَی نَبِیِّهِ،
أَقُولُ أَنَا لَعَلَّهُ یَعْنِی بِالْمَدِینَةِ: «النَّبِیُّ أَوْلی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ» فَقَالُوا: یَا رَسُولَ اللَّهِ، مَا هَذِهِ الْوَلَایَةُ الَّتِی أَنْتُمْ بِهَا أَحَقُّ مِنَّا بِأَنْفُسِنَا؟
فَقَالَ صلّی الله علیه و آله: السَّمْعَ وَ الطَّاعَةَ فِیمَا أَحْبَبْتُمْ وَ کَرِهْتُمْ. فَقُلْنَا: سَمِعْنَا وَ أَطَعْنَا...
فَخَرَجْنَا إِلَی مَکَّةَ مَعَ النَّبِیِّ صلّی الله علیه و آله فِی حَجَّةِ الْوَدَاعِ، فَنَزَلَ جَبْرَیِیلُ
فَقَالَ: یَا مُحَمَّدُ، إِنَّ رَبَّکَ یُقْرِیُکَ السَّلَامَ وَ یَقُولُ: انْصِبْ عَلِیّاً عَلَماً لِلنَّاسِ. ۱
عطیّۀ گفت: از حذیفۀ بن یمان از اقامه کردن علی علیه السلام توسط رسول خدا صلّی الله علیه و آله در روز غدیر خمّ پرسیدم که چگونه بود؟ فرمود: خداوند متعال بر پیامبرش در مدینه این آیه را نازل فرمود: « پیامبر بر مؤمنین نسبت به خودشان اولویّت دارد». مردم به حضرتش عرض کردند: ای رسول خدا، این ولایتی که شما در آن ولایت از ما به خودمان، حقّ بیشتری دارید، چیست؟ رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمود: شنیدن و اطاعت کردن در آنچه دوست داشته یا کراهت دارید. مردم گفتند: ما می‌شنویم و اطاعت می‌کنیم.... در حجّۀالوداع با رسول خدا صلّی الله علیه و آله به مکّه رفتیم. پس جناب جبرییل نازل شد و گفت: ای محمّد، پروردگارت سلام می‌رساند و می‌گوید: علی را به عنوان پرچم هدایت برای مردم قرار ده.
• عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ رَجَاءٍ الشَّیْبَانِیِّ قَالَ: قِیلَ لِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ علیه السلام: مَا أَرَادَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله بِقَوْلِهِ لِعَلِیٍّ یَوْمَ الْغَدِیرِ:
«مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلَاهُ، اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ، وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ»، قَالَ: فَاسْتَوَی جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ علیه السلام قَاعِداً
ثُمَّ قَالَ: سُیِلَ وَ اللَّهِ عَنْهَا رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله، فَقَالَ: اللَّهُ مَوْلَایَ أَوْلَی بِی مِنْ نَفْسِی، لَا أَمْرَ لِی مَعَهُ، وَ أَنَا مَوْلَی الْمُؤْمِنِینَ،
أَوْلَی بِهِمْ مِنْ أَنْفُسِهِمْ، لَا أَمْرَ لَهُمْ مَعِی، وَ مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ أَوْلَی بِهِ مِنْ نَفْسِهِ لَا أَمْرَ لَهُ مَعِی،
فَعَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ علیه السلام مَوْلَاهُ، أَوْلَی بِهِ مِنْ نَفْسِهِ، لَا أَمْرَ لَهُ مَعَه. ۲
ابراهیم شیبانی گفت: از حضرت صادق علیه السلام سؤال شد: رسول خدا صلّی الله علیه و آله از فرموده اش به علیّ علیه السلام در روز غدیر:« هرکس من مولای او هستم، پس علی مولای اوست ؛ بارالها، دوست بدار هرکس او را دوست داشته، و دشمن بدار هرکس او را دشمن دارد»، چه اراده کرده است؟ ابراهیم گفت: ناگهان حضرت صادق علیه السلام تکانی خورده، نشسته و فرمود: به خدا قسم، این سؤال، سؤالی است که از رسول خدا صلّی الله علیه و آله پرسیده شد و رسول خدا صلّی الله علیه و آله این گونه پاسخ فرمود: خداوند مولای من است، یعنی او به من از نفسم، أولی است، لذا هیچ امری برای من در کنار امر او معنا ندارد. من مولای مؤمنین هستم، یعنی من به ایشان از خودشان أولی هستم، لذا هیچ امری برای ایشان در کنار امر من معنا ندارد. و هرکس که من مولای او هستم، یعنی از او به نفسش أولی هستم و امری برای او در کنار امر من مطرح نیست، پس علی بن أبی طالب علیه السلام نیز مولای اوست، یعنی به آن فرد از او به خودش أولی است، و امری برای او در کنار امر علیّ علیه السلام معنا ندارد.
• قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّی الله عَلَیهِ وَ آلِهِ فِی یَوْمِ غَدِیرِ خُمٍّ:
وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ قَدْ نَصَبَهُ لَکُمْ وَلِیّاً وَ إِمَاماً مُفْتَرَضَ الطَّاعَةِ [مُفْتَرَضاً طَاعَتُهُ] عَلَی الْمُهَاجِرِینَ وَ الْأَنْصَارِ وَ عَلَی التَّابِعِینَ،
وَ عَلَی الْبَادِی وَ الْحَاضِرِ، وَ عَلَی الْعَجَمِیِّ وَ الْعَرَبِیِّ، وَ عَلَی الْحُرِّ وَ الْمَمْلُوکِ، وَ عَلَی الْکَبِیرِ وَ الصَّغِیرِ، وَ عَلَی الْأَبْیَضِ وَ الْأَسْوَدِ،
وَ عَلَی کُلِّ مُوَحِّدٍ... وَ لَا یَحِلُّ إِمْرَةُ الْمُؤْمِنِینَ لِأَحَدٍ بَعْدِی غَیْرِه. ۳
رسول خدا صلّی الله علیه و آله در روز غدیر فرمود: بدانید که خداوند علیّ را به عنوان سرپرست و امام شما نصب کرده است و اطاعت او را بر مهاجرین، انصار، تابعین، بادیه نشینان و شهر نشینان، بر غیر عرب و عرب، بر آزاده و برده، بر بزرگ و کوچک، بر سفید و سیاه، و بر هر موحّدی واجب نموده است... فرمانروایی مؤمنین، بعد از من برای هیچ کس جز او جایز نیست.
• عَنْ أَبِی إِسْحَاقَ قَالَ: قُلْتُ لِعَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ علیه السلام:
مَا مَعْنَی قَوْلِ النَّبِیِّ صلّی الله علیه و آله: «مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلَاهُ»،
قَالَ: أَخْبَرَهُمْ أَنَّهُ الْإِمَامُ بَعْدَهُ. ۴
ابو اسحاق گفت: به حضرت سجّاد علیه السلام عرض کردم: معنی سخن رسول خدا صلّی الله علیه و آله:«هرکس من مولای او هستم، علیّ مولای اوست» چیست؟ فرمود: یعنی به آن ها خبر داد که علی علیه السلام بعد از پیامبر، امام است.
============================
منابع:
۱- بحارالأنوار، ج۳۷،ص۱۲۶ به نقل از اقبال الاعمال
۲- بشارةالمصطفی،ص۵۱
۳ - بحارالأنوار، ج۳۷،ص۱۳۲ به نقل از اقبال الاعمال
۴- بحارالأنوار، ج۳۷،ص۲۲۳ به نقل از امالی صدوق
