به مناسبت نیمه شعبان سالروز ولادت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف خبرنگار ابنا با «حجت الاسلام والمسلمین دکتر جعفر فکری فلاح» کارشناس اداره پاسخ به شبهات مجمع جهانی اهل بیت(علیه السلام) درباره موضوع"انتظار فرج"گفتگو کرده است. وی معتقد است: انتظارِ سازنده انتظاری مسیولیت آفرین است و انتظار آثار فردی و اجتماعی بر شخص منتظِر دارد. حجت الاسلام فکری در تبیین سخنان خود به آیات و روایات استناد کرده است.
متن گفتگو با استاد فکری به شرح ذیل است:
ابنا: انتظار فرج در لغت و اصطلاح به چه معناست
ـ مسئله انتظار از نظر معنای لغوی یعنی چشم داشت نسبت به حقیقت به عبارت دیگر مسئله و مطلبی داشته باشیم و تغییری در وضعیت موجود را مورد نظر قرار دهیم.
در شرع مقدس مسئله انتظار به معنای منتظر شدن برای وضعیت بهتر خیلی مورد تأکید قرار گرفته است. انتظار فرج به معنای کلی آن یعنی هر انسان مؤمن و مسلمانی اگر در وضعیت سخت قرار گرفت آن را پایان راه تلقی نکند و با امید و توکل به حق و اقدامات مناسبی که خودش می‌تواند انجام دهد وضعیت بهتری پیش رویش ساخته و به آن برسد. در فرهنگ قرآن این مسئله در یکجا به این صورت بیان شده که «إِنَّ مَعَ العُسرِ یُسرًا» هیچ وقت با دیدن سختی خود را نبازید با سختی آسانی است. یعنی فاصله بین این دو زیاد نیست و اگر بتوانید دشواریها را درست مدیریت کنید از درون همان سختی آسانی نیز به وجود خواهد آمد. این مسئله به معنای فرج کلی است که حتی در این راستا برخی از بزرگان تحقیقات میدانی انجام داده اند و کتابی گسترده به نام"الفرج بعد الشدة"نگاشته اند.
مسئله مهم تر در باب انتظار فرج فرج انتظار امام عصر (عج) است و در قرآن مجید این مسئله تشریح شده است. خداوند در آیه ۵۵ سور نور می‌فرماید: « وَعَدَ اللَّهُ الَّذینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دینَهُمُ الَّذِی ارْتَضی لَهُمْ وَ لَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً یَعْبُدُونَنی لا یُشْرِکُونَ بی شَیْیا» خداوند وعده داده به کسانی که ایمان آوردند و عمل صالح انجام داده اند حاکمیت زمین را به آنها دهد. به این وعده الهی در ذیل این آیه و آیات دیگر قرآن اشاره شده است که تحقق کامل آن در عصر ظهور آخرین امام معصوم و منجی بشریت است. این نویدی برای اهل ایمان و تقواست که با دیدن ظلم و فشارها روحیه و امید خود را از دست ندهند و امید به ظهور امام عصر (عج) و برپایی عدالت واقعی در گسترده زمین را داشته باشند ریشه ظلم را از زمین بکنند و همه مردم در سایه عدل و عدالت این حکومت به آرامی زندگی نمایند.
ابنا: معنی و مفهوم انتظار فرج را در روایات بیان کنید.
ـ در روایات به طور کلی به این مسئله تصریح شده و حتی برای منتظران واقعی فرج ارزش‌های زیادی قایل شده اند که اینجا بعضی از این نمونه ها را ذکر می‌کنیم.
منتظران واقعی برترین مردم همه اعصار و دوران ها هستند همانطور که امام زین العابدین (علیه السلام) در کتاب کمال الدین شیخ صدوق می‌فرمایند: « إِنَّ أَهْلَ زَمَانِ غَیْبَتِهِ الْقَایِلِینَ بِإِمَامَتِهِ وَ الْمُنْتَظِرِینَ لِظُهُورِهِ أَفْضَلُ مِنْ أَهْلِ کُلِّ زَمَان» کسانی که در زمان غیبت امام عصر (عج) قایل به امامت حضرت و منتظر ظهور ایشان هستند با فضلیت و برتر از مردم هر زمانی هستند.
امام صادق (علیه السلام) مسئله انتظار را با صراحت در سخنانش بیان می‌کند: « مَنْ مَاتَ مِنْکُمْ عَلَی أَمْرِنَا هَذَا فَهُوَ بِمَنْزِلَةِ مَنْ ضَرَبَ فُسْطَاطَهُ إِلَی رِوَاقِ الْقَایِم» هر یک از شما بر این امر (امامت معصوم) از دنیا رود در حالی که در حال انتظار باشد مانند کسی است که در خیمه فرماندهی امام عصر (عج) حضور داشته است. آن شخصی که در عصر غیبت واقعاً منتظر ظهور حضرت است این ویژگی را دارد که همان مقام اجر و پاداش حضور در خیمه فرماندهی امام زمان (عج) را به او می‌دهند.
امام زین العابدین (علیه السلام) می‌فرماید: « مَنْ ثَبَتَ عَلَی مُوَالاتِنَا فِی غَیْبَةِ قَایِمِنَا أَعْطَاهُ اللَّهُ أَجْرَ أَلْفِ شَهِیدٍ مِثْلَ شُهَدَاءِ بَدْر» کسی که ثابت قدم باشد بر دوستی ما در عصر غیبت امام زمان (عج) خداوند ثواب هزار شهید از شهدای بدر را به او می‌دهد.
روایات در بحث انتظار زیاد است به گونه ای که در کتاب‌های مربوط به مهدویت فصلی با عنوان انتظار و فضیلت انتظار وجود دارد و روایات مربوطه را در آن جمع آوری کرده اند.
ابنا: حدیث «انْتِظَارُ الْفَرَجِ عِبَادَة» به چه معناست
ـ این حدیث به معنای انتظار فرج واقعی است یعنی اگر کسی حقیقتاً امام را بشناسد معنای امامت را درست درک کند و خودش صالح شود این انسانِ منتظر با این ویژگی که خودش را اصلاح و در فکر اصلاح جامعه باشد انتظارش عبادت است یعنی هر حرکتی می‌کند کار خیری انجام دهد و امر به معروف و نهی از منکر کند همه افعال وی نه تنها عبادت است بلکه افضل از عبادت است زیرا به امید تحقق دولت اسلامی به دست امام زمان (عج) اعمال خود را انجام می‌دهد.
ابنا: ملاک تشخیص انتظار سازنده و انتظار مخرب چیست
ـ یک ملاک کلی که بتوانیم آن را در نظر بگیریم این است که آن انتظاری که مسیولیت آور باشد انتظار سازنده است یعنی من بدانم منتظر واقعی امام عصر (عج) چه کسی است چه ویژگی ها و چه وظایفی دارد. اما انتظار مخرب برداشت نادرستی از انتظار است که در ذهن برخی جای گرفته و می‌گویند ما منتظر هستیم به گونه ای که «دستی از غیب برون آید و کاری بکند».
برخی از گروه دوم می‌گویند ما کاری به جامعه نداریم که در آن چه می‌گذرد صبر می‌کنیم که تا وقت ظهور برسد و تحول ایجاد شود. یک عده گام پیشتر می‌گذارند و می‌گویند چون در برخی روایات داریم: « به یملا اللّه الأرض قسطا و عدلا بعد ما ملیت ظلما و جورا» پس از اینکه زمین پر از ظلم و جور شد خداوند حجتش را می‌فرستد تا زمین را پر از عدل و داد کند پس می‌گویند بکوشیم که در زمین ظلم و جور انجام دهیم تا امام عصر (عج) زودتر ظهور کند غافل از اینکه همانطور که در آیه شریفه ذکر شد یاران حضرت کسانی هستند که ایمان کامل دارند و افراد صالح همراه با عمل صالح هستند پس منتظر واقعی بداند که باید خودش مؤمن باشد و عمل صالح نظیر امر به معروف و نهی منکر جهاد عدالت گستری و هرچیزی که خداوند در قرآن دستور داده است انجام دهد. هر منتظر واقعی باید در حد توان خود برای اصلاح خود و جامعه تلاش کند اما چون تحقق عدالت کلی از دست تک تک ما بر نمی‌آید ما باید تا ظهور حضرت حجت صبر نماییم تا ایشان و یارانش این وعده الهی را تحقق ببخشند و ریشه ظلم و ظالم را بخشکانند.
ابنا: بیاناتی که در مورد معنای انتظار فرمودید آیا علمای گذشته شیعه هم اینچنین می‌گفتند یا گفتمانی است که بعد از انقلاب اسلامی حادث شده است
ـ قرایت انتظار صحیح نه تنها از علمای گذشته بلکه از لسان ائمه(علیه السلام) و روایات است. در روایتی که ابی بصیر از امام صادق (علیه السلام) نقل می‌کند: «أَلَا أُخْبِرُکُمْ بِمَا لَا یَقْبَلُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنَ الْعِبَادِ عَمَلًا إِلَّا بِهِ فَقُلْتُ بَلَی فَقَالَ شَهَادَةُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ الْإِقْرَارُ بِمَا أَمَرَ اللَّهُ وَ الْوَلَایَةُ لَنَا وَ الْبَرَاءَةُ مِنْ أَعْدَایِنَا یَعْنِی الْأَیِمَّةَ خَاصَّةً وَ التَّسْلِیمَ لَهُمْ وَ الْوَرَعُ وَ الِاجْتِهَادُ وَ الطُّمَأْنِینَةُ وَ الِانْتِظَارُ لِلْقَایِم» امام صادق(علیه السلام) به اصحاب خویش فرمود: آن چیزی را که خداوند بدون آن هیچ عملی را از بنده ای قبول نمی‌کند نمی‌خواهید آنها گفتند: به بفرمایید فرمود: «اقرار به شهادتین و اقرار به آنچه که خداوند امر کرده است و آنها را بپذیرد ولایت ما خاندان عصمت و طهارت را داشته باشد و از دشمنان برائت بجوید و چیزی که موجب قبولی اعمال می‌شود انتظار برای امام زمان (عج) است. همچنین امام در ادامه فرمودند: ما دولت و حکومتی داریم که خداوند هر وقت بخواهد آن را محقق می‌کند.
در ادامه حدیث امام وظیفه منتظران واقعی را بیان می‌کند. کسی که می‌خواهد از یاران امام زمان (عج) باشد باید منتظر باشد. حال چگونه منتظر باشیم امام بیان می‌کند: باید اهل تقوا و ورع باشد. ورع یک درجه از تقوا بالاتر است تقوا آنجاست که در برخورد با گناه خویشتن دار باشیم و گناه نکنیم اما ورع آنجایی است که در امر شبهه ناک نیز متوقف شویم. بنابراین شخص منتظر باید خیلی اهل احتیاط باشد یعنی آنجا که یقین به گناه ندارد نیز خویشتن دار باشد. حسن خلق داشته باشد و اخلاقش اخلاق اسلامی باشد بنابراین اگر کسی از انتظار غیر از این برداشت را داشته باشد انتظار مخرب و ویرانگر می‌شود. کسی که شرایط انتظار را مطابق روایتی که عرض شد رعایت کند اگر مُرد و امام بعد از مرگ او ظهور کرد مانند کسی که ظهور را درک کرده به او پاداش می‌دهند. یعنی اهل کوشش تلاش و دین داری باشد.
بنابراین معنای دقیق انتظار یعنی احساس مسیولیت داشته باشیم اول در پی تهذیب نفس خود بوده و سپس دیگران و اجتماع. یعنی اگر بخواهیم فرهنگ انتظار را نشر دهیم باید فرهنگ قرآن و اسلام را نشر داده اول خود عامل آن باشیم و دیگران را نیز عامل به آن کنیم.
ابنا: انتظار چه آثاری در بُعد فردی و اجتماعی فرد منتظِر دارد
ـ در بُعد فردی باید به گونه ای باشیم که امام عصر ما را بپذیرد و لایق باشیم که در رکاب امام عصر (عج) قرار بگیریم بنابراین تمام تکالیف منتظر واقعی که در حدیث فوق توضیح داده شد را انجام دهیم. اما در بُعد اجتماعی وقتی کسی خودش را بر اساس آموزه‌های اسلامی ساخت مطمیناً به فکر اصلاح جامعه نیز می‌باشد زیرا برتری جامعه اسلام به این است: « کُنْتُمْ خَیْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ تُؤْمِنُونَ بِاللَّه»
یا در سوره مبارکه عصر خداوند قسم یاد می‌کند و می‌فرماید: «وَالْعَصْرِ إِنَّ الْإِنسَانَ لَفِی خُسْرٍ إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ» قسم به عصر که انسان هم در خسارت و زیان است مگر آنان که ایمان آورده و نیکوکار شدند و به درستی و راستی و پایداری (در دین) یکدیگر را سفارش کردند. یعنی یک منتظر واقعی باید به برنامه‌های قرآنی عمل نماید. خودش ایمان آورد عمل شایسته انجام دهد و در فکر ساختن جامعه باشد. عمل صالح نسبت به جامعه معنی گسترده ای پیدا می‌کند یعنی تعاون به دیگران دستگیری از ضعفا انفاق از نعمت‌های خدا که به او بخشیده است به دیگران از لحاظ مادی و معنوی و علمی ببخشد و یک منتظر واقعی برای امام زمان (عج) یارگیری می‌نماید و آنها را آموزش و تربیت می‌کند تا بتوانند لیاقت سربازی امام زمان (عج) را داشته باشند به صورت خلاصه وظایف منتظر را می‌توان تعلیم و تربیت اجتماع و گسترش فرهنگ اسلام نظیر دعوت به صبر و استقامت امید بخشی و سایر ارزش‌های اسلامی در بین اقشار مختلف به خصوص جوانان دانست.
منتظر واقعی غیر از اینکه گلیم خود را از آب بیرون می‌کشد و به فکر تأمین نیازهای مادی و معنوی خود است باید در فکر تأمین نیازهای اجتماع نیز باشد.
ابنا: چه تفاوت‌های بین شخص منتظر و غیر منتظر وجود دارد
ـ شخصی که منتظر نیست یعنی نسبت به آینده هیچ امیدی ندارد و خوش بین نیست. بنابراین وضعیت موجود را به هر نحوی قبول و به همان موازات حرکت خواهد کرد. دیگر آینده نگری نخواهد داشت. افراد توان بالفعل خود را نگاه می‌کنند و اگر در برابر کمبودها و نابسامانی ها نتوانستند واکنشی نشان دهند مأیوس دلسرد و بی تفاوت می‌شوند اما شخص منتظِر به آینده امیدوار است و اگر در مقابل تحولی که باید بوجود بیاورد توان کافی را در خود نمی‌بیند چون می‌داند که نیروی قویتر در انتظار است که عدالت گستر جهانی است دیگر مأیوس دلسرد و بی تفاوت نمی‌شود. مثالی عرض می‌کنم: در جبهه جنگ به یک نیرو می‌گویند که از همه طرف محاصره شده اید اگر نیروها انتظار رسیدن نیروی کمکی را نداشته باشد نهایت کوششی که بکند این است که تمام استعدادهای خود را در مقابل دشمن به کار می‌گیرد. چون نیرو اندک است به محض اینکه متوجه شوند محاصره شده و نیروی کمکی در کار نیست روحیه خود را باخته و استعدادهای بالفعل خود را نیز از دست می‌دهند. حال اگر به آنها گفته شود اگر مقداری مقاومت کنید نیروی کمکی زیادی می‌آید با این حرف و روحیه قوی ای که بدست می‌آورند از استعداد خود چند برابر استفاده می‌کنند. خدا در قرآن به مؤمنان می‌فرماید: بیست نفر شما به اندازه دویست نفر دشمن توان پیدا کردید زیرا امید به نصرت الهی داشتید بنابراین شخصی که منتظر امام زمان (عج) است و می‌داند این وعده وعده الهی است و محقق خواهد شد با تمام توان خود تلاش و کوشش می‌کند تا به اهداف خود برسد. امید و انتظار به آینده مایه قوت روحی شخص منتظِر می‌شود و این نیروی مضاف بر استعداد بالفعل است.
ابنا: چه دعاهایی توصیه شده که شیعیان برای تعجیل فرج امام زمان (عج) در عصر غیبت بخوانند
ـ در این مورد در کتابی به نام"صحیفة المهدی"دعاهای زیادی نقل شده است از دعاهایی که خیلی بر آن تاکید شده است دعای ندبه است که در آن منشوری از وظایف منتظران واقعی تبیین شده است. اگر کسی با توجه به معانی این دعا را بخواند و سعی در پیاده کردن آن در زندگی خود کند می‌تواند به منتظر واقعی تبدیل شود. دعای بعدی دعای غریق است که سفارش شده در عصر غیبت خوانده شود. در بخشی از این دعا آمده است: «یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ ثَبِّتْ قَلْبِی عَلَی دِینِکَ». باز می‌بینیم که مفهوم مهم که مورد توجه قرار گرفته است ثبات قدم معنوی و حفظ دین است که در توضیح این مطلب به روایتی اشاره می‌کنم:
محمد بن خلاد می‌گوید نزد امام رضا (علیه السلام) رفتم ایشان آیه دوم سوره عنکبوت را تلاوت فرمود: «أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ» آیا مردم گمان می‌کنند که آنان رها می‌شوند تا بگویند ایمان آوردیم و آنها (به وسیله عمل) آزمایش نخواهند شد امام از من پرسید فتنه در نظر شما چیست من اندیشیدم و گفتم: به نظر من فتنه در دین است شبهاتی در دین می‌گسترانند و مردم را از دین خارج می‌کنند. امام دو جمله بعد از شنیدن پاسخ محمد بن خلاد فرمود: «یُفْتَنُونَ کَمَا یُفْتَنُ الذَّهَبُ» در فتنه و آزمون سخت قرار می‌گیرند همانطور که طلا را در آتش قرار می‌دهند این روایت نشان می‌دهد در آخر الزمان دینداری سخت می‌شود. «یُخْلَصُونَ کَمَا یُخْلَصُ الذَّهَبُ» طلا را در آتش قرار دهند باکی ندارد و طلا هرچه در آتش قرار بگیرد خالص تر می‌شود. در این آزمون ها و فتنه ها ایمان ناب شیعیان و منتظران واقعی تحقق پیدا می‌کند لذا در دعاها به این مسئله اشاره شده است. از جمله ««اَلّلهُمَّ عَرِّفْنی نَفْسَکَ فَاِنَّکَ اِنْ لَمْ تُعَرِّفْنی نَفْسَکَ لَمْ أَعْرِفْ نَبیَّکَ اَلّلهُمَّ عَرِّفْنی رَسُولَکَ فَاِنَّکَ اِنْ لَمْ تُعَرِّفْنی رَسُولَکَ لَمْ أَعْرِفْ حُجَّتَکَ اَلّلهُمَّ عَرِّفْنی حُجَّتَکَ فَاِنَّکَ اِنْ لَمْ تُعَرِّفْنی حُجَّتَکَ ضَلَلْتُ عَنْ دینی» دعای بعدی دعای «الهی عظم البلاء» است که به دعای فرج مشهور است. توصیه به این دعاها هم به خاطر توجه به مضامین مسیولیت آور آنهاست مثل اینکه بدانیم در چه موقعیت خاص زمانی هستیم و چه شرایط سختی حاکم است و برای حفظ دین خود و جامعه همراه با توسل به امام عصر و توکل به خدا چگونه تلاش بکنیم مورد توجه قرار گرفته اند.
البته باید این نکته را اشاره کنم که دعای «اللَّهُمَّ کُنْ لِوَلِیِّکَ الحُجَهِ بنِ الحَسَن صَلَواتُکَ...» دعای سلامتی امام زمان (عج) است که اشتباهاً به دعای فرج مشهور شده است و دعای فرج دعای «اِلهی عَظُمَ الْبَلاءُ وَ بَرِحَ الْخَفآءُ وَ انْکَشَفَ الْغِطآ...» است.
اشاره ای به روایتی می‌کنم که شرایط در آخر الزمان را توضیح می‌دهد. امام به یکی از اصحاب خود می‌فرمایند شرایط در آخر الزمان به گونه ای سخت می‌شود که دو سوم مردم کره زمین کشته می‌شوند و می‌پرسند: آیا شما دوست نداری جزء آن یک سوم باقی مانده باشی وقتی این اتفاق بیفتد همه مردم انتظار دارند منجی الهی بیاید. وقتی منجی موعود از کنار خانه کعبه نداد داد «الا یا اَهْلَ العالَم قَدْ ظَهَرَ مَهْدِیُّ آلِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَاتَّبِعُوه تهتدوا» ای مردم! آن یادگار خاندان پیغمبر ظاهر شده است از او پیروی کنید و هدایت بشوید. همه بی مهابا طوعاً و رغبةً به استقبال حضرت می‌آیند و همه اهل نجات دعوتش را می‌پذیرند و بر این اساس در این دعا هم از خدا درخواست می‌کنیم که خدایا این شرایط را برای ایشان فراهم بفرما و تمام زمین در اختیار حضرت قرار بگیرد. «وَ تُمَتعَهُ فِیهَا طَوِیلا» مدت حکومت ایشان را هم طولانی بفرما زیرا زمان دقیق آن برای ما مشخص نیست.
ابنا: آیا دعا کردن‌های ما تاثیری در فرج امام زمان(عج) دارد یا در زمان مقرری که خداوند در قضای خویش قرار داده است امام زمان ظهور خواهند کرد
ـ دعا قطعاً تاثیر دارد زیرا قضا و قدر به آن معنا نیست که خداوند زمان خاص را در نظر گرفته باشد و قابل تغییر نباشد. حتی در لسان روایات از معصومین آمده است که گاهی بعضی از شیعیان اشتباهی کردند و اسرار اهل بیت(علیه السلام) را فاش کردند دشمن به آنها ضربه زد و بداء حاصل شد. این روایت نشان از آن دارد که اگر شرایط همانطور که برنامه ریزی شده بود پیش می‌رفت تعجیل در فرج حاصل می‌شد. اکنون نیز اینگونه است. صرف دعا خواندن کافی نیست ما باید به مضامین دعا توجه کنیم و از آن نیرو و استعدادی که خدا به ما داده استفاده کرده و کاستی نکنیم «إِن تَنصُرُوا اللَّهَ یَنصُرکُم» اگر (آیین) خدا را یاری کنید شما را یاری می‌کند. بنابراین هرچه ما زودتر شرایط را در خودمان فراهم کنیم و یاران حضرت آماده شوند خداوند فرج را خواهد رساند و در فرج حضرت تعجیل خواهد شد.
ابنا: با توجه به روایت «أَکْثِرُوا الدُّعَاءَ بِتَعْجِیلِ الْفَرَجِ فَإِنَّ ذَلِکَ فَرَجُکُم» برخی می‌گویند خداوند در آن تاریخی که مقدر کرده امام زمان(عج) ظهور خواهد کرد و این دعاهای ما فقط برای فرج خودمان است نه برای تعجیل در ظهور امام زمان(عج) نظر شما در این مورد چیست
ـ این حرف با مفهوم قرآنی «إِنَّ اللَّهَ لا یُغَیِّرُ ما بِقَومٍ حَتّیٰ یُغَیِّروا ما بِأَنفُسِهِم» مغایر است. خداوند این دنیا را دنیای علت و معلول قرار داده است اعمال و رفتار ما در سرنوشت ما تأثیرگذار است. اگر ما انسان صالح و خواهان امام معصوم باشیم خداوند امام را می‌فرستد اگر جامعه خواهان نباشد فرج امام زمان(عج) به تعویق خواهد افتاد تا شرایط فراهم شود. بنابراین اگر کسی چنین برداشتی و نظری داشت حداقل اینست که ما با حفظ احترام می‌گوییم که نظر شما اشتباه است زیرا خداوند دستور داده است که شما چنین باشید من برای شما چنان می‌کنم. مثلاً اگر اهل تقوا باشید نعمات و برکات الهی برای شما نازل خواهد شد. خواجه نصیرالدین طوسی می‌گوید: «وجوده لطف و تصرفه لطف آخر و غیبته منا» وجود امام زمان (عج) برای ما لطف الهی است فایده لطف اقتضا می‌کند حجت الهی باشد. تصرف امام در عالم تکوین و حکومت یک لطف دیگر است. مردم زمانی به دنبال امام علی (علیه السلام) می‌روند و بیعت می‌کنند امام حاکمیت را می‌پذیرد و یک زمان از یاری امام خودداری می‌کنند. شما نهج البلاغه را نگاه کنید که چقدر امام از مردم گلایه می‌کند اگر بنا به مقدّر قطعی باشد دیگر گلایه معنی ندارد. امام می‌فرماید: اگر شما از یاری امام معصوم کوتاهی کردید کار به جایی می‌رسد که معاویه بر جامعه مسلط می‌شود.
امیرالمؤمنین در یکی از خطبه‌های خود می‌فرماید: « وَ اللَّهِ لَأَظُنُّ أَنَّ هَؤُلَاءِ الْقَوْمَ سَیُدَالُونَ مِنْکُمْ بِاجْتِمَاعِهِمْ عَلَی بَاطِلِهِمْ وَ تَفَرُّقِکُمْ عَنْ حَقِّکُمْ وَ بِمَعْصِیَتِکُمْ إِمَامَکُمْ فِی الْحَقِّ وَ طَاعَتِهِمْ إِمَامَهُمْ فِی الْبَاطِلِ وَ بِأَدَایِهِمُ الْأَمَانَةَ إِلَی صَاحِبِهِمْ وَ خِیَانَتِکُمْ » به خدا سوگند من می‌بینم که دشمن بر شما مسلط می‌شود. چرا آیا به دلیل تقدیرات الهی است امام علت اجتماعی را ذکر می‌کند. می‌فرمایند: آنها با اینکه مسیرشان باطل است با هم متحد هستند اما شما پیرو امام حق هستید اما با هم اختلاف دارید. آنها پیشوایشان امام باطل است اما هرچه دستور داد اطاعت می‌کنند شما امامتان معصوم است اما هرچه دستور می‌دهد تخلف می‌کنید. آنها در مملکت خودشان امانت دار هستند و حقوق یکدیگر را رعایت می‌کنند اما شما در مملکت خود خیانت می‌کنید. این سه عامل شکست ما و پیروزی آنهاست. پس تقدیر الهی این است هر کس درست عمل کرد یعنی به شرایط پیروزی پایبند بود پیروزی نصیبش می‌شود و اگر به شرایط شکست پایبند بود اگرچه ایمان داشته باشد و انسان خوبی نیز باشد شکست نصیبش می‌شود.
ابنا
