تعداد شاگردان امام صادق(علیه السلام) حدود ۴هزار نفر ذکر شده است که از این تعداد، حدود ۵۰۰ نفر ایرانی بوده اند.
«جابر بن حیان» شاید یکی از معروف‌ترین شاگردان امام صادق(علیه السلام) باشد. دانشمندی که در میان ۴هزار شاگرد پیشوای ششم شیعیان و در دوران شکوفایی علمی و کلاس‌های درس پرشمار امام صادق(علیه السلام) در علم کیمیاگری چهره شد و حالا سالهاست که از او به عنوان «پدر علم شیمی» یاد می‌شود. چهره ای که یکی از مشهورترین دانشمندان ایرانی نیز به شمار می‌رود.شهرت جابر نه تنها به جهان اسلام محدود نمیشود و غربیها او را تحت عنوان «گبر» میشناسند.
پدر ایرانی شیمی
بوموسی، جابر بن حیان، کیمیاگر برجسته‌ی ایرانی، در سال ۱۰۰ هجری شمسی در شهر توس از توابع خراسان متولد شد. پدر او یک داروساز شناخته شده و از پیرو ان اهل بیت (علیه السلام) بود که به دلیل تلاش در بر اندازی حکومت بنی امیه دستگیر شد و به قتل رسید. جابر در زمان قتل پدرش کمتر از یک سال سن داشت. علاقه مندی جابر به حرفه و نوشته‌های باقی مانده از پدرش، سبب شد تا او نیز به داروسازی پرداخته و البته همزمان با ان، به یادگیری علوم دیگر هم بپردازد. برای همین، ایران را به مقصد عراق ترک کرد تا در کوفه، تحقیقات خود را دنبال کند. به همین دلیل به او صفت «کوفی» داده اند که البته اشاره به زادگاه او نیست.جابر، علاوه بر علم داروسازی، از کیمیاگران و فیلسوفان بنام عصر خود بود و البته بیشتر این شهرت را مرهون شاگردی پیشوای ششم شیعیان می‌دانست. ذبیح الله منصوری در کتاب ترجمه شده «امام صادق مغز متفکر شیعه» از قول جابر می‌نویسد: «همه این علم (شیمی یا کیمیاگری) را از محضر مولایم جعفر بن محمد(علیه السلام) آموخته‌ام.» «برتلو» شیمیدان فرانسوی که به «پدر شیمی سنتز» مشهور است هم، سخت تحت تاثیر جابر واقع شده و می‌گوید: «جابر در علم شیمی همان مقام و پایه را داشت که ارسطو در منطق.» جورج سارتون می‌گوید: «جابر را باید بزرگترین دانشمند در صحنه علوم در قرون وسطی دانست.»
جابر نخستین شیمیدان ایرانی است. اواولین کسی است که به علم شیمی شهرت و آوازه بخشید و بی‌تردید نخستین مسلمانی است که شایستگی کسب عنوان شیمیدان را دارد.
شهرت جابر نه تنها به جهان اسلام محدود نمیشود و غربیها او را تحت عنوان «گبر» میشناسند.ابن خلدون درباره جابر گفته است: «جابربن حیان پیشوای تدوین کنندگان فن کیمیاگری است. »
شاگرد، دوست و همراه امام ششم
جابر بن حیان، کتابی مشتمل بر هزار برگ و ۵۰۰ رساله، تالیف کرده است. جابر شاگرد و دوست امام صادق (علیه السلام) بود و امام را شخصی والا و مهربان یافت؛ بطوری که نمیتوانست از او جدا ولی بی‌نیاز بماند. جابر می‌کوشید تا با راهنمایی استادش، علم شیمی را از بند افسانه‌های کهن مکاتب اسکندریه برهاند و در این کار تا اندازه‌ای به هدف خود رسید. برخی از کتابهایی که جابر در زمینه شیمی نوشته عبارتند از: الزیبق، کتاب نارالحجر ، خواص اکسیرالذهب، الخواص، الریاض و....
وی به آزمایش بسیار علاقه مند بود. از این رو، می‌توان گفت نخستین دانشمند اسلامی است که علم شیمی را بر پایه آزمایش بنا نهاد. جابر نخستین کسی است که اسید سولفوریک یا گوگرد را از تکلیس زاج سبز و حل گازهای حاصل در آب بدست آورد و آن را زینت الزاح نامید. جابر اسید نیتریک یا جوهر شوره را نیز نخستین بار از تقطیر آمیزه‌ای از زاج سبز، نیترات پتاسیم و زاج سفید به دست آورد.
جابر سرانجام در سال ۱۹۴ هجری شمسی در کوفه درگذشت.
/
تابناک
