آیه‌ی ابلاغ
از جمله آیات کریمه که روز غدیر، هجدهم ذی الحجّة سال حجّة الوداع (دهم از هجرت) نازل شده، قول خدای تعالی است در سوره مائده:
یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ، وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ
علاوه بر تمامی علمای شیعه، ۳۰ تن از علمای اهل تسنن برآنند که این آیه در غدیر خم نازل شده است، این علما عبارت‌اند از: (۱)
۱- حافظ ابو جعفر محمّد بن جریر طبری
۲- حافظ، ابن ابی حاتم، ابو محمّد حنظلی رازی
۳- حافظ، ابو عبد اللّه محاملی متوفای ۳۳۰ در امالی خود
۴- حافظ ابو بکر فارسی، شیرازی، در کتاب خود «ما نزل من القرآن فی امیر المؤمنین»
۵- حافظ، ابن مردویه، متولد سال ۳۲۳ و متوفای سال ۴۱۶
۶- ابو اسحق ثعلبی- نیشابوری در تفسیر خود «الکشف و البیان»
۷- حافظ ابو نعیم اصفهانی متوفای سال ۴۳۰ در تألیف خود «ما نزل من القرآن فی علی علیه السّلام»
۸- ابو الحسن واحدی نیشابوری متوفای ۴۶۸ در «اسباب النزول» ص ۱۵۰
۹- حافظ، ابو سعید سجستانی متوفای ۴۷۷ در «کتاب الولایه»
۱۰- حافظ، حاکم حسکانی، ابو القاسم در «شواهد التنزیل لقواعد التفصیل و التأویل»
۱۱- حافظ، ابو القاسم ابن عساکر شافعی، متوفای سال ۵۷۱
۱۲- ابو الفتح نظنزی در خصایص العلویّه
۱۳- ابو عبد اللّه فخر الدین رازی شافعی، متوفّای ۶۰۶ در ج ۳ تفسیر کبیر ص ۶۳۶
۱۴- ابو سالم نصیبی، شافعی، متوفای ۶۵۲ در «مطالب السؤال» ص ۱۶
۱۵- حافظ، عزّ الدین رسعنی موصلی، حنبلی، متولّد سال ۵۸۹ و متوفّای ۶۶۱ در تفسیر خود
۱۶- شیخ الاسلام، ابو اسحق حموینی متوفّای ۷۲۲ در «فراید السمطین»
۱۷- سید علی همدانی متوفای ۷۸۶ در «مودّة القربی»
۱۸- بدر الدین ابن عینی حنفی متولّد ۷۶۲ و متوفّای ۸۵۵ در کتاب «عمدة القاری»
۱۹- نور الدین ابن صباغ مالکی مکی متوفّای ۸۵۵ در «فصول المهمّه» ص ۲۷
۲۰- نظام الدین قمی نیشابوری در ج ۶ تفسیر خود در ص ۱۷۰
۲۱- کمال الدین میبدی، متوفّای بعد از سال ۹۰۸ در شرح دیوان امیرالمؤمنین علیه‌السّلام در ص ۴۱۵
۲۲- جلال الدین سیوطی، شافعی، متوفّای ۹۱۱، در ج ۲ «الدرّ المنثور» ص ۲۹۸
۲۳- سیّد عبد الوهاب بخاری، متولّد ۸۶۹ و متوفای ۹۳۲
۲۴- سیّد جمال الدین شیرازی متوفّای ۱۰۰۰ در اربعین خود
۲۵- محمّد محبوب العالم در تفسیر خود مشهور به تفسیر شاهی
۲۶- میرزا محمّد بدخشانی در «مفتاح النجا»
۲۷- قاضی شوکانی، متوفّای ۱۲۵۰ در تفسیر خود «فتح القدیر» ج ۳ ص ۵۷
۲۸- سید شهاب الدین آلوسی، شافعی، بغدادی، متوفّای ۱۲۷۰در ج ۲ «روح المعانی» ص ۳۴۸
۲۹- شیخ سلیمان قندوزی، حنفی متوفّای ۱۲۹۳ در «ینابیع الموده» ص ۱۲۰
۳۰- شیخ محمّد عبده مصری متوفّای ۱۳۲۳ در ج ۶ تفسیر «المنار» ص ۴۶۳
اکمال دین به ولایت
از جمله آیات که در روز غدیر در شأن امیر المؤمنین علیه السلام نازل شد این آیه است:
الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دِیناً (سوره مایده: ۳)
امامیّه به طور عموم و بدون استثناء اتفاق دارند به این که: این آیه کریمه پیرامون نصّ غدیر نازل شده است. (۲)
در ذیل، نام علمایی خواهد آمد که آنان نیز این آیه را مربوط به غدیر و جانشینی امیرالمومنین دانسته‌اند:
۱- حافظ، ابو جعفر، محمّد بن جریر طبری متوفای سال ۳۱۰، در «کتاب الولایه»
۲- حافظ، ابن مردویه، اصفهانی، متوفای ۴۱۰
۳- حافظ، ابو نعیم اصفهانی، متوفای ۴۳۰ در کتاب خود (ما نزل من القرآن فی علی علیه السّلام)
۴- حافظ، ابو بکر، خطیب بغدادی، متوفای ۴۶۳، در تاریخ خود، جلد ۸ ص ۲۹۰
۵- حافظ، ابو سعید سجستانی، متوفای ۴۷۷ در کتاب الولایة
۶- ابو الحسن ابن المغازلی شافعی، متوفای ۴۸۳ در مناقب
۷- حافظ، ابو القاسم، حاکم حسکانی
۸- حافظ، ابو القاسم ابن عساکر شافعی، دمشقی، متوفای ۵۷۱
۹- اخطب خطبا، خوارزمی، متوفای ۵۶۸ در «مناقب» ص ۸۰
۱۰- ابو الفتح نطنزی در کتاب خود «الخصایص العلویّه»
۱۱- ابو حامد سعد الدین صالحانی، در توضیح الدلایل علی ترجیح الفضایل
۱۲- ابو المظفّر، سبط ابن جوزی، حنفی، بغدادی، متوفای ۶۵۴ در تذکره خود ص ۱۸
۱۳- شیخ الاسلام حموینی حنفی، متوفای ۷۲۲ در باب دوازدهم از «فراید السمطین»
۱۴- عماد الدین ابن کثیر قرشی دمشقی شافعی متوفای ۷۷۴، در جلد ۲ تفسیرش ص ۱۴
۱۵- جلال الدین سیوطی شافعی، متوفای ۹۱۱ در جلد ۲ «درّ المنثور» ص ۲۵۹
۱۶- میرزا محمّد بدخشی، در «مفتاح النجا»
آیه‌ی عذاب واقع
از جمله آیات نازله بعد از نصّ غدیر قول خدای تعالی است در سوره «المعارج»:
سَأَلَ سایِلٌ بِعَذابٍ واقِعٍ لِلْکافِرینَ لَیْسَ لَهُ دافِعٌ مِنَ اللَّهِ ذِی الْمَعارِجِ
علاوه بر اعتقاد شیعه به آن، جمعی از علمای اهل سنت که شخصیت شان مورد تصدیق است آن را در کتب تفسیر و حدیث ثبت و ضبط نمودهاند.
۱- حافظ، ابو عبید هروی در تفسیر خود «غریب القرآن»
۲- ابو بکر نقّاش موصلی بغدادی در تفسیر خود «شفاء الصدور»
۳- ابو اسحق ثعلبی نیشابوری در تفسیر خود «الکشف و البیان»
۵- ابو بکر، یحیی قرطبی، در تفسیر خود در سوره «المعارج»
۶- شمس الدین، ابو المظفّر، سبط ابن جوزی، حنفی، در تذکره خود صفحه ۱۹
۷- شیخ ابراهیم بن عبد اللّه یمنی وصّابی شافعی در کتاب خود «الاکتفاء فی فضل الاربعة الخلفاء»
۸- شیخ الاسلام حموینی در «فراید السمطین» باب سیزدهم
۹- شیخ محمّد زرندی، حنفی در دو کتاب خود «معارج الوصول» و «درر السمطین»
۱۰- شهاب الدین احمد دولت آبادی در کتاب خود «هدایة السعداء» در جلوه دوم از هدایت هشتم
۱۱- نور الدین بن صباغ مالکی مکّی در «الفصول المهمّه» صفحه ۲۶
۱۲- سید نور الدین حسنی سمهودی شافعی در «جواهر العقدین»
۱۳- ابو السعود عمادی، در جلد ۸ تفسیرش ص ۲۹۲
۱۴- شمس الدین شربینی قاهری شافعی، در جلد ۴ تفسیرش السراج المنیر، صفحه ۳۶۴
۱۵- سید جمال الدین شیرازی در کتاب خود الاربعین فی مناقب امیر المؤمنین علیه السّلام
۱۶- شیخ زین الدین مناوی شافعی در کتاب خود فیض القدیر فی شرح الجامع الصغیر) جلد ۶ صفحه ۲۱۸
۱۷- سید ابن عید روس حسینی یمنی، در کتاب خود العقد النبوی و السرّ المصطفوی
۱۸- شیخ احمد بن با کثیر مکی شافعی در تألیف خود وسیلة المآل فی عدّ مناقب الآل
۱۹- شیخ عبد الرحمن صفوری در ج ۲ کتاب خود نزهت، ص ۲۴۲
۲۰- شیخ برهان الدین علی حلبی، شافعی، در ج ۳ السیرة الحلبیّه، ص ۳۰۲
۲۱- سید محمود بن محمّد قادری، مدنی، در تألیف خود الصراط السوی فی مناقب النبیّ صلی اللّه علیه و آله
۲۲- شمس الدین حفنی شافعی، در شرح جامع صغیر سیوطی ج ۲ ص ۳۸۷
۲۳- شیخ محمّد صدر العالم سبط شیخ ابو الرضا، در کتاب خود «معارج العلی فی مناقب المرتضی»
۲۴- شیخ محمّد محبوب العالم، این داستان را در تفسیر خود مشهور به «تفسیر شاهی»
۲۵- ابو عبد اللّه زرقانی مالکی، در شرح «المواهب اللّدنیّه» جلد ۷ ص ۱۳
۲۶- شیخ احمد بن عبد القادر حفظی شافعی در کتاب خود «ذخیرة المآل فی شرح عقد جواهر اللآل»
۲۷- سید محمّد بن اسماعیل یمانی در کتاب خود «الروضة الندیّه فی شرح التحفة العلویه»
۲۸- سید مؤمن شبلنجی شافعی مدنی، در کتاب خود «نور الابصار فی مناقب آل بیت النبی المختار» ص ۷۸
۲۹- استاد شیخ محمّد عبده مصری در تفسیر «المنار» جلد ۶ ص ۴۶۴
منبع تحقیق:
(۱) . ترجمه الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج۲، ص ۸۹- ۱۰۷.
(۲) . ترجمه الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج۲، ص ۱۱۶- ۱۲۶.
(۳) . ترجمه الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج۲، ص ۱۲۷- ۱۳۷.
/
ابنا
