مختصری از زندگی
سید حسین طباطبایی معروف به آیت الله العظمی بروجردی در ماه صفر سال ۱۲۹۲ ق. برابر با فروردین ۱۲۵۴ش در شهر بروجرد به دنیا آمد. پدرش حجت الاسلام و المسلمین سید علی طباطبایی عالم جلیل القدر و مورد مراجعه مردم بود. نسب ایشان با سی و دو واسطه به حضرت امام حسن مجتبی (علیه السلام) می‌رسد. گذشته از شخصیت علمی و دینی و موقعیت بسیار ممتاز ایشان از جانب پدران از طرف نیاکان مادری نیز وارث مرجعیت و ریاست دینی می‌باشند.
تحصیلات و اساتید
وی در سن هفت سالگی پا به مکتب گذاشت و پس از فراگیری مقدمات وارد مدرسه علمیه نوربخش بروجرد گردید. در سال ۱۲۷۲ ش. عازم اصفهان شد و در مدرسه کلباسی و صدر ساکن گردید فقه و اصول را نزد اساتید به نام آن دوره آیات ابوالمعالی کلباسی سید محمدباقر درچه ای میرسید محمدتقی مدرس فرا گرفت. وی بعدها از هر سه مجتهد فوق اجازه اجتهاد دریافت نمود.
ایشان علوم معقول را از محضر آخوند ملامحمد کاشی میرزا جهانگیر‌خان قشقایی و ابوالقاسم دهکردی بهره برد و هم زمان به تدریس سطح مشغول شد پس از هشت سال تحصیل در اصفهان به درخواست پدر به بروجرد برگشت.
عزیمت اول به نجف
حدود ۲۷ سالگی (۱۲۸۰ ش) پس از ازدواج در بروجرد به نجف اشرف عزیمت نمود و از محضر آیات آخوند خراسانی سیدکاظم یزدی و شیخ الشریعه اصفهانی بهره مند گردید اما: عمده ترین تکیه گاه علمی ایشان آیت الله آخوند خراسانی بود. آقای بروجردی هم زمان تعلیقات بر کفایه الاصول آخوند را نوشت و علم درایه و رجال را از محضر شریف اصفهانی استفاده کرد و پس از نُه سال دانش اندوزی در نجف سال ۱۲۸۹ ش. به بروجرد آمد و مدت ۳۳ سال آنجا مشغول تدریس و خدمات علمی گردید و تا خارج فقه و اصول را در این حوزه تدریس کرد. در این مدت خیلی از شیعیان به ویژه منطقه غرب از وی تقلید می‌کردند.
عزیمت دوم به نجف
آیت الله بروجردی سال ۱۳۰۶ش از مسیر عراق عازم مکه مکرمه شد. در بازگشت از مکه چند ماهی در نجف توقف کرد و با علما و مجتهدان بزرگ نجف دیدار نمود هم زمان با این دیدار مهاجرت آیت الله آقا نورالله مسجدشاهی اصفهانی و دیگر علمای اصفهان به نشانه اعتراض به اقدمات و عملکرد رضاشاه به شهر قم مطرح بود لذا در نجف هم آیات میرزای نایینی و سید ابوالحسن اصفهانی و آقای بروجردی به بررسی همین مسئله پرداختند در نتیجه آیت الله بروجردی و شیخ احمد شاهرودی به عنوان نمایندگان علمای نجف عازم ایران گردیدند و قرار شد با رضاشاه دیدار نمایند و نظر و اعتراض علمای نجف را ابلاغ نمایند. خبر این جلسه علمای نجف از طریق سفارت ایران در عراق به رضاشاه می‌رسد. لذا هنگام ورود آیت الله بروجردی و شیخ احمد شاهرودی به ایران در همان مرز قصر شیرین دستگیر و شبانه و مخفیانه به تهران منتقل می‌کنند. در همین ایام یکی از وزرای رضاخان در بین راه بروجرد و خرم آباد کشته شده بود و رضاشاه شخصاً در مراسم مجلس ختم او در بروجرد شرکت می‌کند و همان جا دستور آزادی آیت الله بروجردی را صادر کرده و ایشان به شهر بروجرد برمی‌گردند.
کسالت و بیماری: سکونت و مرجعیت عامه در قم
در اواخر سال ۱۳۲۳ ش آقای بروجردی کسالتی پیدا کردند و برای معالجه به تهران رفت پس از معالجه چند نفر از فقهای سرشناس حوزه علمیه قم خصوصا امام خمینی فرصت را مغتنم شمرده از آیت الله بروجردی جهت اقامت در قم و قبول مرجعیت جهان تشیع و مدیریت حوزه علمیه قم دعوت کردند. این موضوع با اصرار آقایان و استخاره به قرآن مجید مورد قبول واقع شد. هنگام ورود ایشان به قم علما و فضلا و طلاب و مردم شهر با ده‌ها اتوبوس و وسایل نقلیه دیگر به استقبال رفتند.
پس از حضور آیت الله بروجردی در قم اغلب فضلا و مدرسین سرشناس از جمله حضرت امام و آیت الله سید محمد محقق داماد و حاج آقا مرتضی حایری برای نشان دادن اهمیت دروس ایشان و تشویق فضلا به حضور در آن دروس همراه با شاگردان خود در مجالس درس ایشان حضور می‌یافتند.
آیت الله سید صدرالدین صدر (از مراجع تقلید) که در صحن بزرگ حضرت معصومه (سلام الله علیها) اقامه جماعت می‌کرد جایگاه نماز خود را به آیت الله بروجردی واگذار کرد.
مرحوم آیت الله سید محمد حجت (یکی دیگر از مراجع وقت) جایگاه تدریس خود را در اختیار ایشان قرار داد.
مرحوم آیت الله سید محمدتقی خوانساری با رغبت و نشاط به عنوان احترام در درس ایشان شرکت می‌کرد.
حضرت آیت الله العظمی بروجردی (ره) با استقرار در قم شروع به تدریس و تریبت شاگردان بسیاری نمود که هر کدام از آنها منشأ خیر و برکات فراوانی برای حوزه‌‌های علمیه کشور اسلامی ایران و جهان اسلام شدند. برخی از شاگردان ایشان که بعضاً از شاگردان امام خمینی نیز به حساب می‌آیند از مراجع طراز اول و برجسته جهان تشیع شدند.
برخی از شاگردان خاص آیت الله بروجردی که بعدها مقام مرجعیت و رهبری جهان تشیع را عهده دار شدند عبارت از: آیات عظام: امام خمینی، سید محمدرضا گلپایگانی، محمدتقی بهجت، سید کاظم شریعتمداری، میرزا جواد تبریزی، سیدعلی سیستانی و ... .
از دیگر شاگردان مشترک آیت الله بروجردی و امام خمینی که به مقام مرجعیت رسیدند:
آیات عظام: شیخ محمد فاضل لنکرانی، حسینعلی منتظری، شیخ اسماعیل صالحی مازندرانی، محمد صادقی تهرانی، مرحوم حاج شیخ لطف الله صافی گلپایگانی، عبدالله جوادی عاملی، حسین مظاهری، ناصر مکارم شیرازی، سید موسی شبیری زنجانی، شیخ جعفر سبحانی، سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی، شیخ یوسف صانعی، شیخ مسلم ملکوتی، حسین نوری همدانی و ... .
آیت الله بروجردی در نهایت دهم فروردین ۱۳۴۰ ش. دارفانی را وداع گفت و با تشییع کم نظیر در کنار مسجد اعظم و حرم حضرت معصومه (سلام الله علیها) دفن گردید.
//
گفتگو
