برگردان از عربی: علی رشیدی
وقتی از سوریه صحبت می‌شود یکی از موضوعاتی که نقل محافل است و بسیار مورد جدل و مناقشه قرار می‌گیرد موضوع داعش است.
از یک طرف اقدامات داعش از سوی نظام سوریه برای تخریب وجهه ی مخالفان حکومت و توجیه کردن جرایم نظام اسد مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرد و از سوی دیگر داعش به عنوان مانعی در مقابل کشورهای حامی مخالفان دولت سوریه است از این حیث که این کشورها از بسط نفوذ این گروه بیم دارند.
وقتی از داعش صحبت می‌کنیم بحث و جدل‌های زیادی رخ خواهد داد و هیچ کس نمی‌تواند ادعا کند که می‌تواند به این مناقشات خاتمه دهد. وقتی از داعش صحبت به میان می‌آید باید از عوامل مؤثری نظیر تاریخ منهج و افکار آنها نیز صحبت شود همچنین قابل انکار نیست که در بسیاری از مواقع در رابطه با اوضاع داخلی سوریه شایعات نیز با حقایق درآمیخته و امکان کشف حقایق مشکل تر می‌شود.
۱- دولت اسلامی چگونه در عراق تأسیس شد
دولت اسلامی در عراق در ابتدای تأسیس خود را گروهی سلفی جهادی معرفی کرد که هدفش اجرای شریعت اسلام و احیای خلافت اسلامی است.
این گروه در ۱۵ اکتبر سال ۲۰۰۶ میلادی و طی نشست بین گروههای مسلح و در ضمن توافقی به نام پیمان “مطیبین” رسماً تشکیل شد و در همان نشست بود که ” ابی عمر” به عنوان رهبر انتخاب شد. این گروه بعد از آن بسیاری از عملیات‌های داخل عراق را برعهده گرفت. بعد از کشته شدن “ابوعمر بغدادی” در روز دوشنبه ۱۹/۰۴/۲۰۱۰ “ابوبکر بغدادی” به عنوان رهبر گروه انتخاب شد.
در مورد “پیمان مطیبین” باید گفت: پیمان و عهدی بود که توسط جمعی که در آن وقت “مجلس شورای مجاهدان در عراق” نامیده می‌شد به وجود آمد. این اتحاد و پیمان بین گروههای “مجلس شورای مجاهدان در عراق و شام “ارتش فاتحان” “سربازان صحابه” و “گردان‌های یاران توحید و سنت” شکل گرفت.
این پیمان درحقیقت در واکنش به عدم رضایت این گروه از گروه ” القاعده ” در عراق بود که بعد از کشته شدن “ابومصعب زرقاوی” معروف به “ابوحمزه مهاجر” القاعده تصمیم گرفت “ابوایوب مصری” را به عنوان جانشین وی تعیین کند. شیخ “ابواسامه العراقی” – که پایگاه‌های اینترنتی بنیادگرایان وی را یکی از رهبران جهادی در عراق معرفی می‌کردند – در یک نوار ویدیویی که بر روی اینترنت منتشر شد از “اسامه بن لادن” رهبر القاعده خواست تا “ابو ایوب المصری” را از رهبری گروه در عراق برکنار کند. “ابواسامه” در آن ویدیو که مؤسسه ای به نام ”کلمه حق” آن را منتشر کرد ناکامی‌های “ابوایوب المصری” در عراق را بر شمرد.
در سال ۲۰۰۷ و بعد از گذشت تنها چند ماه ابوحمزه مهاجر رهبر گروه الفاعده در عراق با ابو عمر بغدادی بیعت کرد تا به این ترتیب گروه القاعده با دولت اسلامی ادغام شود و گروهی جدید تحت عنوان دولت اسلامی عراق به وجود آید.
۲- دولت اسلامی چگونه فعالیتهای خود را از عراق به شام گسترش داد
در آوریل سال ۲۰۱۳ میلادی “ابوبکر بغدادی” رهبرگروه “دولت اسلامی عراق” اعلام کرد که فعالیتهای خود را تا شام گسترش خواهد داد و به “جبهه النصره” خواهد پیوست تا از این به بعد گروه تحت عنوانی جدید به نام دولت اسلامی عراق و شام “داعش” باشد. اما این امر با مخالفت “ابومحمدجولانی” رهبر “جبهه النصره” رو به رو شد. جولانی اعلام کرد که گروه متبوعش تابع گروه اصلی القاعده به رهبری “الظواهری” است.
سابقه ی ارتباط بین جولانی و بغدادی به قبل از بحران سوریه برمی گردد. از زمانی که جولانی با گروه بغدادی بیعت داد مبنی بر اینکه تحت فرماندهی وی در عراق بجنگد قبل از اینکه به سوریه منتقل شود بنا به اعترافات خود “جولانی” جبهه النصره با کمک مالی و نظامی “دولت اسلامی در عراق” تشکیل شده است به همین دلیل “بغدادی” جبهه النصره را شاخه ای از گروه خود می‌دانست که به دست یکی از سربازانش تشکیل و با کمک مالی خود اداره می‌کند. اما جولانی با رد پیشنهاد بغدادی – که قبلاً ذکر شد- و اعلام پیروی از گروه القاعده نشان داد که دیدگاهش نسبت به گروه النصره با نظر بغدادی متفاوت است.
۳- برخورد القاعده و ایمن الظواهری به عنوان رهبر گروه نسبت به اختلافات بین بغدادی و جولانی چگونه است
در ماه می‌گذشته “ظواهری” در پیامی صوتی از “بغدادی” خواست تا گروه دولت اسلامی را در سوریه منحل و به برنامه ی جداسازی قلمرو فعالیت احترام بگذارد به این صورت که مرکز فعالیت دولت اسلامی در عراق و به رهبری “بغدادی” باشد و جبهه النصره نیز به رهبری “جولانی” در سوریه فعالیت کند.
اما این دستور با واکنش منفی بغدادی رو به رو شد به گونه ای که وی ظواهری را به مخالفت با شرع واستراتژی تعیین شده متهم کرد و در پیامی گفت: مادامی که رگی در ما می‌زند و پلک چشمی تکان می‌خورد دولت اسلامی در عراق و شام باقی خواهد ماند و از آن کوتاه نخواهیم آمد تا اینکه خداوند آن را پیروز گرداند یا اینکه کشته شویم.
از زمانی که “ابی ابراهیم موصلی” – یکی از رهبران معروف دولت اسلامی- در نواری صوتی که سایت “منبر رسانه ی جهادی” در ۸ آوریل جاری آن را منتشر کرد ایمن الظواهری را مورد حمله لفظی قرار داد اختلاف بین جولانی و بغدادی به اختلاف بین بغدادی و ظواهری تبدیل شد. عنوان پیام “موصلی” در این نوار صوتی این بود: “پیامی از دولت اسلامی عراق و شام برای گروه جهادی القاعده. سخنان برق آسای آتشین ما خطاب به ایمن الظواهری تشنجی منحرف”
در ادامه ی این پیام صوتی آمده است: “حوادثی که در میدان جهاد در عراق و شام شاهد آن هستیم و طوفان‌هایی که پایه‌های دولت اسلامی عراق و شام را لرزاند چیزی نبود جز نتیجه ی مکر و حیله ی افرادی که نه به پیروزی‌های خود بلکه به پیروزی‌های رهبران جهادی مباهات می‌کنند و به آن دل خوش کرده اند و مکر و حیله ی کسانی همانند ابو خالد السوری (از رهبران بارز القاعده که در حلب در شمال سوریه کشته شد) و گروهک دست نشانده ی شیخ دروغین ایمن الظواهری که دایم درآتش فتنه می‌دمند...
و آخرین مورد از حملات لفظی دولت اسلامی به رهبری ابوبکر البغدادی به ایمن الظواهری زمانی بود که نواری صوتی از ظواهری منتشر شد و در آن قتل “ابوخالد السوری از رهبران جهادی معروف را به شدت محکوم و آن را به دولت اسلامی عراق و شام نسبت داده بود.
۴- اکنون اختلاف بین داعش و النصره به اختلاف بین داعش و القاعده تبدیل شده است. آیا اختلافاتی از این دست در داخل القاعده امری عادی است
شواهد و قراین نشان می‌دهد که اختلاف بین القاعده و شاخه ی آن در عراق از زمان ابومصعب الزرقاوی بسیار مألوف و مرسوم بوده است تا جایی که تحلیلگران معتقدند القاعده عراق از زمان به وجود آمدن تاکنون هیچ پیروی و تبعیتی از القاعده مرکزی نداشته و فقط از نظر اسم به آن منسوب بوده است.
نقاط اصلی اختلاف حول چند محور است:
اولین محور اختلاف مربوط به “محدوده ی اختیارات جهادی“ گروه زرقاوی است. مراد مسأله ی محوری اجتناب از ریختن خون مسلمانان و کوچک شمردن قتل غیرنظامیان و مردم بی گناه به بهانه نزاع و جنگ با آمریکایی ها در عملیات جهادی و جنگی است که گروه زرقاوی انجام می‌دهد نظیر بمب گذاری ها و عملیاتی که در محل تجمع عمومی مانند بازارها و بخش‌های مسکونی صورت می‌گیرد و جان غیرنظامیان و بی گناهان را می‌گیرد به علاوه عملیات گروگانگیری و اعدام‌های دسته جمعی.
دومین محور اختلاف مربوط به “تعیین دشمن واقعی” است. القاعده و گروه ظواهری شیعه را دشمن اول و اصلی خود ندانسته و عموم شیعه را نیز تکفیر نمی‌کنند و هدف اصلی خود را حمله به محل تجمع نیروهای غربی می‌دانند بر خلاف گروه زرقاوی که شیعه را عملا کافر می‌داند و موضع گیری خصمانه ای چه بسا بیشتر از آمریکایی ها با شیعه دارد.
به نظر می‌رسد که افکار و معیارهای مطلوب گروه زرقاوی خیلی واضح و ملموس در افکار و نحوه ی عملکرد گروه داعش قابل مشاهده است. از این جهت که تمام جنگ‌هایی که داعش در آن شرکت دارد رنگ فرقه ای دارد شهروندان عادی و افراد بی گناه را هدف قرار می‌دهد با گروههای مسلح دیگر که در میدان هستند درگیر است و مرتکب گروگانگیری و اعدام‌های دسته جمعی نیز می‌شود.
۵- چرا این اندازه اختلاف بین داعش و جبهه النصره عیان و واضح است با وجود اینکه هر دو از جهت ایدیولوژیک به القاعده منسوب هستند
از منظر ایدیولوژیک به نظر می‌رسد با توجه به مطالب فوق و معیارهایی که گفتیم می‌شود اختلاف بین گروه بغدادی و گروه جولانی را تفسیر و توجیه کرد. از این نگاه که:
۱- گروه النصره موضع گیری نسبتاً ملایم تری نسبت به عموم شیعه دارد
۲- مانعی نمی‌بیند که برای اسقاط نظام بشار اسد با گروههای غیراسلامی موجود در میدان ایتلاف کند
۳- به نظر نمی‌رسد که گروه النصره همانند سربازان گروه داعش مرتکب اقدامات خشن و تند بر ضد شهروندان عادی و غیر نظامیان شده باشند.
به نظر می‌رسد مبانی تفکر گروه دولت اسلامی عراق و شام “داعش” خود محور اساسی اختلاف باشد. گروه بغدادی با این تفکر که خود دولتی مستقل هستند اعلام حکومت و امارت می‌کنند و براساس دیدگاه خاص خود حدود و احکام را نیز اجرا می‌کنند در حالی که گروه جولانی خود را دولت نمی‌داند بلکه گروهی مجاهد و مبارز می‌داند و نه تنها احکام را بر شهروندان سوریه ای اجرا نمی‌کند بلکه سعی بر تحمیل افکار خود به دیگر گروههای مبارز نیز ندارد.
فرق اساسی دیگر بین دو گروه داعش و النصره در نزدیکی آن دو به واقعیت موجود سوریه و در نظر گرفتن این ویژگی است. گروه النصره همراه با شروع بحران سوریه در سال ۲۰۱۱ فعالیت را آغاز کرد. با واقعیت موجود در جامعه سوریه که زیر نظامی لاییک زیسته بود آشنا بود به همین دلیل موضع گیری‌های النصره نسبت به داعش در ارتباط با مردم سوریه واقع بینانه تر بود خصوصاً اینکه داعش به تازگی به بحران سوریه وارد شده بود و از طرفی نه تنها پرونده قابل قبولی نداشت بلکه به زور خود را در مناطق تحت سیطره اش قالب کرده بود.
جبهه النصره به دست مجموعه ای از رهبران سوریه ای تشکیل شده است کسانی امثال جولانی که سال ها در زندان سوریه بوده اند و با استفاده از عفو عمومی آزاد شده بودند کسانی که قبل از شروع بحران سوریه مخفیانه به دعوت مشغول بودند و دیگرانی که زیر پرچم القاعده سال ها در افغانستان عراق و چچن جنگیده بودند و با شروع بحران سوریه برای جنگیدن و دفاع از کشور دوباره بازگشتند. یکی از این افراد ابومحمد الفاتح معروف به جولانی رهبر گروه النصره است. وی شخصیتی دانشگاهی و سوری الاصل است که سال ها در عراق و چچن و دیگر کشورها جنگیده است. البته ناگفته نماند تعدادی اندک و انگشت شمار از دیگر کشورها نیز در گروه النصره وجود دارند.
اما در طرف مقابل داعش بیشتر بر نیروها و سربازان بیگانه متکی است و چه در بین سربازان و چه در کادر رهبری تعداد اندکی از سوری ها قرار دارند و از اینجا مشخص می‌گردد که گروه النصره اوضاع سوریه را بیشتر درک و مراعات می‌کند. علاوه بر این داعش معتقد است که از بطن انقلاب سوریه به وجود آمده است و این معیار نیز پذیرفتنی نیست که هر کس در انقلاب سوریه نقش داشته و دارد می‌تواند آینده این کشور را رقم بزند.
در پایان ماه مارس گذشته ابومحمد جولانی طرحی را پیشنهاد داد به این صورت که داعش و نصره در هم ادغام و به یک گروه تبدیل شوند خود (جولانی) و بغدادی از مقام خود استعفا دهند و برای این گروه جدید فرماندهی جدید انتخاب شود. اما از آن جایی که پاسخ آشکاری از سوی بغدادی در این رابطه داده نشد به نظر می‌رسد این طرح مورد قبول بغدادی واقع نشده باشد.
۶- ارتباط بین داعش و ارتش آزاد سوریه چگونه است
براساس دیدگاه تکفیری داعش که درعملکرد‌های این گروه نیز قابل مشاهده است در ماه ژانویه گذشته داعش با صدور بیانیه ای نیروهای ارتش آزاد را کافر دانست و تهدید کرد که نیروهایش را برای مقابله با ارتش آزاد از عراق به سوریه منتقل می‌کند. در این زمان بود که درگیری‌های شدیدی بین دو گروه خصوصاً در نزدیکی مناطق تحت سیطره داعش یا در نزدیکی مناطقی که داعش آنجا را مرز دولت خود تصور می‌کرد در گرفت. در حالی که داعش ارتش آزاد را متهم به ارتداد و تعامل با نظام سوریه برای حمله به گردان‌هایش می‌کند گزارش ها از اهداف مادی به عنوان علت اصلی درگیری بین دو گروه حکایت دارد. خصوصاً موضوع نفت و گذرگاه‌های مرزی که با توجه به درگیری‌های بین دو گروه در ماه‌های دسامبر و ژانویه گذشته این موضوع قابل اثبات است.
از زمانی که داعش تحت عنوان “پاک سازی پلیدها” و با هدف نابودی – به زعم آنان- “جاسوسان نظام سوریه” و “کسانی که آشکارا به داعش تعدی کرده اند” اعلام حمله نظامی بر علیه ارتش آزاد کرد. همزمان در میادینی دیگر و به هدف تضعیف ارتش حر حملاتی را علیه بیشتر گردان‌های این گروه انجام داد.
در یکی از این حملات و به دلیل مشکلاتی که در گذشته بر سر موضوع گذرگاه تل ابیض با ارتش آزاد پیدا کرده بود مخفیانه گروه کوچکی از مبارزان تابع گردان الفاروق در شهر حلب را دستگیر کرده بود.
در هجومی دیگر با ارسال خودروی بمب گذاری شده به پایگاه گروه “احفاد الرسول(فرزندان پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم))” در منطقه ی “سکة القطار” در شهر “الرقه” ۴۰ سرباز از این گروه را به قتل رساند.
همچنین با انفجار خودروی بمب گذاری شده در یکی از پایگاه‌های تابع تیپ ” الله اکبر” در منطقه ی بوکمال برادر فرمانده ی این تیپ را به قتل رساند.
۷- داعش برای چه کسانی کار می‌کند و چه کسانی به آنها کمک می‌کنند
این سؤال یکی از بحث برانگیزترین سوالاتی است که در این رابطه پرسیده می‌شود. سیاست ها و استراتژی داعش باعث شده تا همه ی کشورهای حامی مخالفان نظام سوریه از جمله کشورهای خلیج از آن تبری جویند و حتی بسیاری معتقدند که داعش از زمانی که به میدان کارزار وارد شده هیچ چیز جدیدی نداشته و بیشتر از آنکه سلاحش را متوجه نظام سوریه کند به سوی مخالفان حکومت نشانه گرفته است. این قضیه باعث شده تا گروههای نظامی دیگر داعش را به همدستی با نظام سوریه متهم کنند خصوصاً که تاکنون و با وجود گلوله باران مواضع مخالفان هیچ یک از پایگاه‌های داعش مورد اصابت قرار نگرفته است.
در ماه فوریه گذشته روزنامه تلگراف انگلیس در گزارشی نوشت که بعضی از گروههای سیاسی مخالف حکومت از سوی افراد وفادار به اسد و به هدف ادامه درگیری‌های داخلی در سوریه کمک‌هایی دریافت کرده اند.
البته این گفته به اثبات نرسیده است ولی شواهد و قراین نشان می‌دهد که احتمالاً بعضی از این گروه ها از حیث ورود نیروهای نفوذی در بین آنها عملاً به دولت خدمت می‌کنند به همین سبب از ماه ژانویه گذشته که درگیری ها بین داعش و ارتش آزاد شروع شده نیروهای وابسته به حکومت مناطق تحت سیطره ی این گروه ها را بازپس گرفته و به پیروزی‌هایی دست یافته است.
اخیراً در گزارشی که روزنامه ی انگلیسی تایمز منتشر کرده اشاره شده از آن جهت که داعش اجازه داده است تا نیروهای شیعه مذهب نیز در کنار آنها بجنگند بشار اسد موفق شده است به داخل این گروه نفوذ کند و به موفقیت‌هایی دست یابد.
بنا به گفته ی این روزنامه در گزارشی رسمی از سوی حکومت سوریه که به دست یکی از گروههای مخالف نظام رسیده و در سایت قرار گرفته آمده است که نیروهای امنیتی سوریه برای ورود نظامیان از عراق به خاک سوریه و پیوستن به گروه داعش شناسنامه‌های جعلی درست می‌کنند.
در این اسناد که از سوی علی مملوک یکی از مسیولان بلندپایه امنیتی نوشته شده و سرهنگ حیدر حیدر رییس کمیته امنیتی در “بلدة نبل” در شهر حلب زیر آن را امضاء کرده است آمده است که ۲۵۰۰ تن از جنگجویان شیعه ی عراقی به زودی به داعش خواهند پیوست.
این اسناد می‌افزاید: ۱۵۰ عراقی آموزش دیده به همراه ۶۰۰ تن دیگر که درای تخصص‌های مختلفی هستند به داعش پیوسته اند.
عمر ابولیلی سخنگوی ارتش آزاد که در انتشار و افشای بسیاری از اسناد سری نظام شرکت داشته است می‌گوید: “در صحت این اسناد هیچگونه شکی وجود ندارد … این اسناد از مراکز خود نظام به دست آمده و برای دست یافتن به این اسناد ۲ سال و نیم زمان صرف شده است.”
لازم به ذکر است وقتی در مورد حوادث کنونی عراق صحبت می‌شود از داعش نیز در رسانه ها فراوان سخن به میان می‌آید اما باید دانست داعش فقط جز کوچکی از گروههای مخالف حکومت عراق است و اکثریت از آن غیرنظامیان و افراد مسلح عشایر و قبایل است که از ظلم و سرکوب و سیاستهای تبعیض آمیز و فرقه گرایانه حکومت نوری مالکی به تنگ آمده اند.
لینک منبع عربی: اسلامیون
تابش
