اشاره:
دهم ماه مبارک رمضان سال دهم بعثت اُمُّ المؤمنین خدیجه بانوی مؤمنه و فداکار پس از شصت و پنج سال عمر پر برکت رحلت کرد و رسول خدا او را به دست خویش در حجون مکّه مکرّمه دفن کردند و حزن و اندوه آن حضرت در مصیبت او به حدّی زیاد شد که آن سال را «عامُ الْحُزْن» نام نهادند. شخصیت حضرت خدیجه علیها السلام دارای ابعاد مختلف و والایی است که پرداختن به هر یک از آن ابعاد می‌تواند الگو و سرمشق بانوان مسلمان باشد و بانوی برتر را در میان دارندگان صفات او جستجو کنند. آنچه در ذیل می‌آید نوشتاری از حضرت آیت الله العظمی صافی مدظله الوارف است که به مناسبت وفات آن بانوی بزرگ اسلام نگاشته شده است:
* * *
او از جانب پدر مادر و اجداد پدری و مادری از اصیل‌ترین خانواده‌های جزیرة العرب و صاحب شرافت و سیادت بود. او نمونه برجسته کمال و نبوغ و فهم و بینش بود که همانند آن را در میان مردان و زنان کمتر می‌توان یافت.
خداوند خواست که او بانوی بی‌همتای حرم نبوّت و مادرِ یازده اختر برج امامت و ولایت در عقل ادب حکمت بصیرت و معرفت نابغه و ممتاز باشد.
آری! او خدیجه بود طاهره و سیده نساء قریش و در اسلام یکی از چهار بانویی که بر همه بانوان بهشت فضیلت و برتری دارند. او برای رسول خدا صلّی الله علیه وآله نعمتی بزرگ و رحمتی از رحمات واسعه خداوند متعال بود.
برای مردی که در اجتماع به فعالیت‌های بزرگ مشغول بوده و مقاصد عظیم داشته باشد بهترین آرامش‌دهنده قلب و روح و نگهبان پایداری و استقامت همسری هوشیار خردمند مهربان و دلسوز است.
اگر مردی در خارج از خانه با دشمنان گرم پیکار گشته و به حمله‌های وحشیانه استهزاء سرزنش و اذیت و آزار مردم گرفتار گردد و در منزل نیز با همسری نادان و بدخو و ترسو ضعیف و شماتتگر روبرو شود که او را از کار و هدف وی و پیمودن راهی که مدّ نظر اوست باز دارد و او را سرزنش کند و به ترک دعوا و تسلیم‌شدن به دشمنان وادار نماید از اینکه هر روز شوهرش مورد شتم و استهزای جاهلان قرار می‌گیرد خسته و ناخوشایند باشد و در پی حلّ مشکلات همسر خویش برنیاید بی شک مشکلات و دشواری‌های آن مرد دو چندان خواهد شد.
بدون تردید چنین مردی همواره بر مشکلات و دشواری‌هایش افزوده خواهد شد چرا که نه تنها همسر وی او را در حلّ مشکلات یاری ننموده است بلکه با اعمال و رفتار غیر منطقی خود از قبیل سرزنش و اعتراض آن مشکلات را صد چندان کرده است.
پیامبر اسلام صلّی الله علیه وآله آورنده بزرگ‌ترین رسالت آسمانی از طرف خدا مأمور بود که با خرافات و مظاهر شرک و بت‌پرستی و ستمگری و محرومیت توده‌های ضعیف و فقر و جهل و نادانی فساد و فحشا و آنچه رذایل بود مبارزه با گردن‌کشان مشرکان و بت‌پرستانِ متعصّب رؤسای قبایل و سران استثمار با عادات و ادیان باطل و تعصّبات کورکورانه جهاد کند.
مشرکان نیز همه توان و قدرت خویش را برای مبارزه با اهداف آن حضرت بسیج کردند و تا آنجا که می‌توانستند او و چند تن از یارانش را اذیت کردند.
با وجود این همه دشمن و موانع و مشکلات اگر در میان همه این دشمنان پیامبر صلّی الله علیه وآله وسلّم هر روز وقتی به خانه می‌آمد با چهره گرفته و معترض همسرش آن هم همسری که سیده زنان قریش و دارای آن شخصیت و صاحب آن همه ثروت و مکنت بود روبرو می‌شد که از راه دلسوزی و ترحّم و یا اعتراض از او می‌خواست تا از دعوت خویش دست بردارد و خود را مورد این همه اهانت و استهزاء قرار ندهد در چه وضع عجیب و دشواری قرار می‌گرفت!
امّا لطف خدا دریچه‌های قلب خدیجه را چنان به سوی درک حقّانیت دعوت اسلام باز کرد و آن چنان دلش را نورانی و سرشار از معرفت و حکمت گردانیده بود که هرگز پیامبر صلّی الله علیه وآله با چنان منظره اسفناک در داخل خانه روبرو نشد.
آری! خدیجه نخستین زنی بود که دین اسلام را پذیرفت و با پیامبر صلّی الله علیه وآله نماز خواند و جز علی بن ابی طالب کسی از بندگان خدا سابقه اسلام او را ندارد.
پیامبر صلّی الله علیه وآله هم هیچگاه خدیجه را بعد از وفاتش فراموش نکرده و از اخلاق و صفات او یاد می‌فرمود به کسانی که با او آشنا و دوست بودند احسان و لطف می‌کرد. «عایشه» می‌گوید: «بر احدی از زن‌های پیامبر صلّی الله علیه وآله آن قدر غیرت نورزیدم که بر خدیجه غیرت ورزیدم. برای اینکه پیامبر صلّی الله علیه وآله وسلّم بسیار از او یاد می‌فرمود و اگر گوسفندی ذبح می‌شد از آن برای دوستان خدیجه می‌فرستاد»(۱)
و نیز از «عایشه» روایت شده است که: «رسول خدا صلّی الله علیه وآله از خانه بیرون نمی‌رفت مگر آن که خدیجه را یاد می‌کرد و بر او به خوبی و نیکی مدح و ثنا می‌فرمود.
روزی از روزها غیرت مرا گرفت گفتم: او پیر زنی بیش نبود و خدا بهتر از او را به شما عوض داده است.
پیامبر صلّی الله علیه وآله غضبناک شد به طوری که موی جلوی سرش از خشم تکان می‌خورد سپس فرمود: «نه به خدا بهتر از او را خدا به من عوض نداده ایمان آورد به من وقتی مردم کافر گردیدند و تصدیق کرد مرا هنگامی که مردم مرا تکذیب می‌کردند و در اموال خود با من مواسات کرد وقتی مردم مرا محروم ساختند و خدا از او فرزندانی روزی من کرد و از زنان دیگر محروم فرمود».(۲)
«انس بن مالک» روایت کرده که رسول خدا صلّی الله علیه وآله فرمود: «بهترین زنان عالم مریم بنتِ عمران و آسیه بنت مزاحم و خدیجه بنت خُوَیلِد و فاطمه بنت محمّد صلّی الله علیه وآله هستند».(۳)
در «صحیحین» از عایشه روایت شده که: «پیامبر صلّی الله علیه وآله خدیجه را به خانه‌ای در بهشت بشارت داد که در آن سر و صدای بلند و رنج و زحمت نیست».(۴)
آری! خدیجه دارای همه فضایل و مکارم اخلاقی بود که بانوان مسلمان باید او را الگو و سر مشق خود قرار دهند و ویژگی‌های بانوی برتر اسلامی را در او جستجو نمایند و السلام علیها و علی بعلها و بنتها و صهرها و اولادها الایمة المعصومین الطاهرین.
پی‌نوشت‌ها:
۱. اسدالغابه ج ۵ ص ۴۳۶ و کتب دیگر.
۲. همان.
۳. اسد الغابه ج ۵ ص ۴۳۷ ـ الاستیعاب بهامش الاصابة ج ۴ ص ۲۸۴ و ۲۸۵.
۴. الاصابة ج ۴ ص ۲۸۲ ـ اسدالغابة ج ۵ ص ۴۳۸ و نظر این حدیث در تاریخ یعقوبی ج ۲ ص ۲۶ ذکر شده است.
//
مرحوم آیت الله صافی گلپایگانی
