جایگاه علمی اهل بیت

 

«ما اهل‏بیت پیامبر خدا اصحاب و خزانه‏داران و درهای شهر علم رسول‏الله (صلی الله علیه و آله و سلم) هستیم. و هیچ کس به خانه‏ای جز از در آن وارد نمی‏شود و اگر از در وارد نشود دزد نامیده می‏شود».[۱] به عقیده‏ی شیعیان امام امت اسلامی که پس از پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) عهده‏دار زعامت و هدایت و حمایت مسلمانان می‏باشد، باید از همه‏ی امت اسلامی آگاه‏تر به احکام و مبانی اسلام و آشناترین ایشان به حقایق و اسرار کتاب خدا قرآن باشد. و این والاترین و ارزنده‏ترین سخن حق است. چرا که پس از پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) جانشین او و امام امت اسلامی باید همانند رسول‏الله بر اساس کتاب خدا و بر پایه‏ی احکام و مبانی اسلام جامعه‏ی اسلامی را هدایت و امامت کند. و این مهم هرگز امکان‏پذیر نیست، مگر اینکه امام آگاه به کتاب خدا و آشنا به اسرار و حقایق آن باشد، تا در پرتو انوار روشن و هدایت بخش قرآن بتواند امت اسلامی را از خطر انحراف و ارتجاع و گمراهی و زوال و ذلت و وسوسه‏های خناسان توطئه‏گر رهایی بخشد. و به گواهی همه‏ی اسناد و مدارک تاریخی پس از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) تنها امیرالمومنین و یازده اختر تابناک آسمان امامت از عترت پاک پیامبر خدا، با صدای رسا در همه‏ی عصرها فریاد برآورده‏اند که:

«ما اهل‏بیت پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) اصحاب و خزانه‏داران و درهای شهر علم رسول‏الله می‏باشیم».

و مهمتر از این سخن اینکه حتی یک مورد در دوران حیات و امامت اهل‏بیت عصمت و طهارت مشاهده نشده است، که یکی از دوستان و یا دشمنان ایشان پرسشی از کتاب خدا و یا هر موضوع دیگری از عترت معصوم پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) داشته باشد و آن سیوال از سوی آنها بی‏پاسخ باقی مانده باشد. و شگفت‏تر اینکه همه‏ی کسانی که در برابر اهل‏بیت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به مخالفت و دشمنی برخاسته‏اند، حتی در یک مورد نسبت به علم و عرفان و آگاهی خاندان رسول‏الله (صلی الله علیه و آله و سلم) که اوصیاء آن حضرت پس از وی می‏باشند، اظهار شک و تردید نکرده‏اند. و بلکه در موارد بسیاری زبان به ستایش و تعظیم شخصیت و تجلیل از مقام علمی و مرتبه‏ی ایمان و عرفان آنها گشوده‏اند. در این رابطه سخنان هر سه خلیفه‏ی اهل سنت در کتابهای معتبر آنها به ویژه صحاح سته، (کتابهای صحیح ششگانه) که نزد آنان از ارزش و اعتبار خاصی برخوردار می‏باشد، شایان دقت و مراجعه است.

سیره‏ی روشن و زندگانی سراسر رحمت و معرفت اهل‏بیت عصمت و طهارت علیهم‏السلام، سند زنده و گواه صادقی بر پایگاه رفیع علمی آنان است. مجموعه‏ی احادیثی که از پیامبر خدا درباره‏ی علم و عرفان و آگاهی

عترت معصوم آن حضرت بیان شده و در کتابهای معتبر حدیث ثبت و ضبط است از یک سو و از سوی دیگر زلال گوارای علم و حکمت و عرفان بی‏انتهایی که از آبشار خروشان حیات ائمه‏ی اطهار (علیه السلام) سرچشمه گرفته و همه‏ی تشنگان علوم و معارف اسلامی را سیراب کرد، دلیل محکم و حجت متین و استواری بر اثبات علم الهی و حکمت خدایی آنها است، که از سوی خدای علیم و پروردگار حکیم به اوصیاء رسول‏الله (صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه‏ی امت اسلامی افاضه و عنایت شده است. و به همین دلیل و با اتکاء به عنایت و لطف خاص حق تعالی نسبت به عترت مطهر و معصوم حضرت ختمی مرتبت، امیرالمومنین امام علی بن ابیطالب علیه‏السلام در ادامه‏ی سخنان خود پیرامون مقام و شخصیت اهل‏بیت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «آیات کریمه‏ی قرآن (آنچه در مدح و منقبت نازل شده) درباره‏ی اهل‏بیت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرود آمده است و آنان گنجهای خدای بخشنده‏اند».[۲]

این بخش از کلام امیرالمومنین امام علی (علیه السلام) ممکن است برای آنها که دارای قلبی پاک از آلودگیهای گناه و وسوسه‏های اهریمن نیستند، گران جلوه کند. ولی برای آنها که آیینه‏ی جانشان از زنگار نفاق و حسد و کینه پاک شده و خانه‏ی دل ایشان به روشنای ایمان و معرفت اهل‏بیت رسول‏الله (صلی الله علیه و آله و سلم) روشن و تابناک است، حقیقتی محسوس و واقعیتی غیرقابل انکار است. چرا که آیات مدح و منقبت قرآن همه در تجلیل و تعظیم و ستایش مومنان، موحدان، مخلصین، مجاهدین فی سبیل الله، ایثارگران، اقامه کنندگان نماز، حج‏گزاران، پرداخت کنندگان خمس و زکات، آمرین به معروف و نهی کنندگان از منکر، مهربانان با مردم، اشداء و سختگیرندگان بر کفار، خاشعین، پرهیزگاران، امیدواران به رحمت پروردگار، امانتداران امین، اطاعت کنندگان پیامبر، صادقین، عالمان عامل، صالحان، مومنان به غیب و قیامت، اطعام کنندگان در راه خدا، نوازندگان و پناه دهندگان یتیمان، انفاق کنندگان در راه حق تعالی، دفاع کنندگان از حق، پیکارگران با باطل، یاوران مظلوم، دشمنان ظالم، شیفتگان لقاء الله و صابران است. و مصداق آشکارا و حتمی همه‏ی این صفات ممتاز و بر جسته و فرد اکمل عباد الرحمان ائمه‏ی اطهار (علیه السلام) از عترت پاک و معصوم پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) می‏باشند. امامان پاکباز و پاک نهاد و معصوم و مطهری از سلاله‏ی خاتم الانبیاء (صلی الله علیه و آله و سلم) که تجسم عینی و تجلی نهایی همه‏ی آیات رحمت و فضیلت و کرامت قرآن در حیات سراسر فیض و برکت آنان پیدا و مشهود است. و اگر همه‏ی کرایم قرآن و آیات مدح و منقبت آن به فرموده‏ی امام علی (علیه السلام) درباره‏ی پیامبر اکرم و ائمه‏ی اطهار صلوات الله علیهم نازل نشده باشد، پس در شان چه کسانی می‏تواند نازل شده باشد؟

اگر آیات قرآن که در فضیلت نمازگزاران خاشع، نیایش کنندگان با اخلاص، جهادگران شهادت طلب، روزه‏داران خداجو، ایثارگران جوانمرد، خدمتگزاران به مردم، وفاکنندگان به پیمانها، امانتداران امین، شیفتگان حقیقت، سینه‏سوختگان عشق الهی، مومنان صادق و کارگزاران صالح سخن گفته، در تجلیل و تکریم اهل‏بیت رسول‏الله (صلی الله علیه و آله و سلم) نیست، پس مخاطب نخستین این آیات چه کسانی هستند؟

به نزد هر انسان مومن و آزاده‏ای که با فرهنگ دین مانوس و با زبان قرآن آشنا است و از صدق و صفا و اخلاص و جوانمردی اسلامی برخوردار می‏باشد، به روشنی آفتاب و تابندگی حقیقت روشن است که به فرموده‏ی امام علی (علیه السلام)، همه‏ی کرایم قرآن در شان عترت معصوم پیامبر خدا است. امام علیه‏السلام در ادامه‏ی سخنان خود عترت پیامبر اکرم را به گنجهای خدای بخشنده تشبیه کرده است. و این سخن به معنی آنست که همه‏ی برکات و فیوضات و الطاف خاص پروردگار از سوی ایشان و به برکت این بندگان صالح و صادق حق تعالی به مردم می‏رسد. و آنها که دستشان از دامان عنایت و کرامت اهل‏بیت رسول‏الله (صلی الله علیه و آله و سلم) کوتاه است، محرومین و زیانکاران آخرت و سرای جاویدان می‏باشند.

یکی دیگر از ویژگیهای ممتازی که اختصاص به عترت معصوم پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) دارد و در کلام امیرالمومنین حضرت علی (علیه السلام) به آن اشاره شده است، این صفت ممتاز اخلاقی است که امام فرمود:

«خاندان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) اگر سخن بگویند، راست می‏گویند و اگر ساکت باشند کسی بر آنها پیشی نگرفته است». از آنجا که عترت پاک و مطهر پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) همیشه و در هر حالی خود را در محضر پروردگار حاضر می‏دانند و حق تعالی را بر احوال خویش بصیر و ناظر می‏شمارند. و نیز به دلیل اینکه ایشان مظهر و مظهر صدق و صفا و صحت و حکمت کلام می‏باشند، هر گاه زبان به سخن گشوده‏اند جز راستی و درستی در کلام آنها مشاهده نشده است. و این حقیقت روشن و آشکاری است که در سخنان حکمت‏آمیز و هدایت بخش آنان مشهود است. و هیچ انسان آگاه و آزادی تا به حال این واقعیت محسوس را انکار نکرده، چرا که کلام ایشان نور و گفته‏ی آنان صادق و حق محض است.

و آنگاه که از گذرگاه حکمت و بر اساس درایت و بصیرت سکوت اختیار کرده و لب از سخن فرو بسته‏اند، هیچکس بر آنها پیشی نگرفته است. چرا که ایشان به اقتضای معرفت و درایت ذاتی خویش به حکمت سخن گفتن به هنگام و به مصلحت سکوت، در زمان لب فرو بستن آگاهی و احاطه‏ی کامل دارند.

 

 

۱) نهج‏البلاغه فیض، خطبه ۱۵۳.

۲) نهج‏البلاغه فیض، خطبه ۱۵۳.