تاملی بر آیه ۳۰ سوره بقره:
وَ إِذْ قالَ رَبُّکَ لِلْمَلائِکَةِ إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَةً قالُوا أَ تَجْعَلُ فِیها مَنْ یُفْسِدُ فِیها وَ یَسْفِکُ الدِّماءَ وَ نَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ وَ نُقَدِّسُ لَکَ؟!
و هنگامى که پروردگارت به فرشتگان گفت: من بر آنم که در زمین جانشینى قرار دهم. فرشتگان گفتند: آیا کسى را در زمین قرار مىدهى که در آن فساد کند و خونها بریزد؟ در حالى که ما با حمد و ستایش تو، تو را تنزیه و تقدیس مىکنیم.
برخی دچار این گمان و برخی دیگر گرفتار این ادعا شدهاند که بر اساس این آیه، انسان (یعنی همهی انسانها) واجدیت این را دارند که خلیفه خدا روی زمین باشند.
حال آنکه ملائکه با داشتن یک سابقه از انسان (که این هم خودش موضوعی است مبنی بر اینکه منظورشان کیست و آیا قبل از انسان، انسان دیگری هم بوده یا نه؟) متعجب میشوند. آنها (به مضمون) میگویند کسی را به عنوان خلیفه انتخاب میکنی که خون خواهد ریخت و فساد خواهد کرد؟
که در خدا در جواب (به مضمون) میگوید:
قَالَ إِنِّی أَعْلَمُ مَا لَا تَعْلَمُونَ
من چیزی میدانم که شما نمیدانید.
اینکه خدا میگوید من چیزی میدانم که شما نمیدانید به چه معناست؟
معنای احتمالی اول:
گرچه این انسان هم خون خواهد ریخت و هم فساد به پا خواهد کرد، اما همین انسان واجدیت خلیفه شدن را دارد. مطمئنا این سخن با عقل جور درنمیآید. ما از فرستادگان خدا (اعم از ملائکه و انبیا و ...) نه انتظار قابلیت فساد میتوانیم داشت و نه اینکه تاکنون چنین چیزی دیدهایم. امکان وقوع فساد از فردی که قرار است نماینده خدا روی زمین باشد، به معنای عدم اعتماد به خداوند خواهد بود.
معنای دوم:
در میان این انسانها افرادی خواهند بود که نه فساد خواهند کرد و نه خونی به ناحق خواهند ریخت و آنها هستند که خلیفه خدا خواهند بود و نه هرکسی. آنها بودند که ملائکه نشناختنشان و با توجه به سابقه قبلی، به خدا اعتراض کردند و چنین و چنان گفتند.
کسی که قرار است واجدیت خلیفه بودن بر روی زمین را داشته باشد، باید قابل اعتماد و قابل اتکا باشد؛ نه اینکه بر او این ظن را داشته باشیم که هرلحظه ممکن است خون به پا کند! فکرش را بکنید، صدام بشود خلیفه خدا روی زمین!
زهی خیال باطل اگر فکر کنیم، هر آدمی که از شکم مادر متولد میشود، واجدیت و قابلیت این را دارد که خلیفه خدا بشود!
زهی تصور واهی که فکر کنیم، هر آدمی فقط باید تلاشش را بکند و این واجدیت را به منصه ظهور برساند. زهی خیالات جاهلانه که فکر کنیم این مقوله، مثل مقولات مهارتی است که انسان باید تمرین کند و همانطور که یک فرد فوتبالیست میشود، با تمرین هم خلیفه میشود!
خیر اینگونه نیست! خلیفه خدا باید از همان اولش خلیفه باشد، چه واجدیت و چه بروز و ظهور.
//
