تاریخ سیاسی فرقه وهابیت
آل سعود:سلسله ای منسوب به سعود بن محمد بن مقرن که از ۱۱۴۸ق./۱۷۳۵م. به بخشی از جزیره ی عربستان فرمان رانده است و اکنون نیز برکشور عربستان سعودی که نام خود را از آن سلسله برگرفته فرمان می‌راند.
زمینه ی تاریخی: ضعف روز افزون امپراتوری عثمانی که از سالها پیش مایه ی پدید آمدن جنبش‌های جدایی خواهانه و پایه گذاری دولتهای خودمختار و نیمه مستقل در پاره ای از قلمرو این امپراتوری شده بود در اوایل سده ی ۱۲ق./۱۸م. در شبه جزیره ی عربستان نیز رخ نشان داد.
پس از چیرگی عثمانیها بر شبه جزیره ی عربستان شاید مهم ترین واقعه در منطقه ورود بازرگانان اروپایی به ویژه انگلیسی به سواحل خلیج فارس و اقیانوس هند بود. که به نوبه ی خود به تسلط انگلستان بر کرانه‌های خلیج فارس برای پیشگیری از نفوذ فرانسه و روسیه ی تزاری بر هند انجامید و بعدها نقش عمده ای در سرنوشت شبه جزیره ی عربستان بازی کرد.
به رغم آنکه شریفان هاشمی به نیابت از خلیفه ی عثمانی بر حجاز سرزمین مقدس مسلمانان فرمان می‌راندند در گوشه و کنار شبه جزیره کسانی سر از فرمان خلیفه ی عثمانی و شریف قریشی برتافتند و درفش استقلال برافراشتند: «خاندان مَکرَمی» اسماعیلی مذهب در دره ی نَجران نزذیک مرزهای شمالی یمن «امام زیدی» یمن در ارتفاعات این منطقه «خوارج» در عُمان و «قبیله ی بنی خالد» در واحه‌های غرب قَطر بر کرانه ی خلیج فارس هریک داعیه ی استقلال داشتند.
در این میان سعود بم محمد بن مقرن بن مَرخان بن ابراهیم از قبلیه ی مسالخ و از اعراب عَنَزه به تدریج در درعیّه و برخی از واحه‌های کوچک اطراف امارتی تشکیل داد و چون درگذشت پسرش محمد با محمد بن عبدالوها مؤسس وهابیت هم پیمان گشت و جانشینان او نیز از همین راه به تدریج نیرو یافتند و بر بخش مهمی از شبه جزیره ی عربستان چیره شدند.
گسترش نفوذ نظامی و سیاسی این سلسله را از آغاز تا کنون به سه دوره می‌توان تقسیم کرد:
الف_تأسیس دولت کوچکی در درعیه تا چیرگی مصریان.
ب_بازگشت به قدرت تا استیلای ابن رشید بر نجد.
ج_چیرگی ابن سعود بر ریاض یا آغاز دوران نوین فرمانروایی آل سعود.
تأسیس دولت آل سعود در درعیه تا چیرگی مصریان:
این دوره آغاز پایه گذاری و پاگیری خاندان سعودی است که طی آن اینان به فرمانروایی رسیدند:
۱) محمد بن سعود: (حکـ: از ۱۱۴۸() تا ۱۱۷۹ هـ ق. /۱۷۳۵() -۱۷۶۶ م.) پس از مرگ سعود پسرانش محمد ثُنَیان فَرحان و مَشاری به اشتراک قلمرو کوچک پدر را اداره می‌کردند تا آنکه ثنیان درگذشت و دیگر پسران به فرمان محمد گردن نهادند.
وی مؤسس واقعی دولت آل سعود در نجد به شمار می‌رود. از وقایع بسیار مهمی که در این روزگار رخ نمود و سرنوشت و آینده ی خاندان آل سعود و بخش بزرگی از شبه جزیره ی عربستان را تعیین کرد گسترش فعالیت محمد بن عبدالوهاب (۱۱۱۵-۱۲۰۶ق. /۱۷۰۳-۱۷۹۲ م.) بنیان گذار فرقه وهابیه بود. وی که به سبب تبلیغ مذهب خویش از عُیَینَه رانده شده بود در تابستان ۱۱۵۷ق. /۱۷۴۴م. عزم درعیه کرد.
محمد بن سعود به اصرار همسر و برادرانش مقدم او را گرامی داشت و دعوتش را اجابت کرد. ابن سعود و ابن عبدالوهاب که هر دو خواستار گسترش نفوذ خود بودند با یکدیگر عقد اتحاد بستند و دیری نپایید که به یاری یکدیگر بر بخش بزرگی از نجد چیره گشتند.
ابن سعود در آغاز بر شهرها و واحه‌های اطراف قلمرو خویش هجوم برد و با تمسک به نشر مذهب وهابیت بیابان نشینان را نیز آماج حملات خود ساخت …
۲ عبدالعزیز بن محمد بن سعود: (حکـ۱۱۷۹-۱۲۱۸ق.) با پیوستن محمد بن عبدالوهاب به محمد بن سعود عبدالعزیز نیز همراه پدر در عقد اتحاد و بیعت میان آن دو شرکت جست و فرماندهی بخشی از سپاه پدر را به عهده گرفت و از سوی او با موافقت محمد بن عبدالوهاب به جانشینی برگزیده شد و با دختر محمد بن عبدالوهاب ازدواج کرد.
وی که در ۱۱۷۹ق. رشته ی کارها را در دست گرفت نخستین کسی از آل سعود است که لقب امام یافت. عبدالعزیز ۳۰ سال از دوران حکومتش را به پیکار پیوسته با قبایل و امیران مخالف در شهرهای اطراف گذراند …
در ۱۸ ذیحجه ۱۲۱۶ق.(۲۲ آوریل ۱۸۰۲م.) سعود پسر عبدالعزیز برای کینه کشیدن از شیعیان که باورهای وهابی را با گوهر اسلام ناسازگار می‌دانستند و بیش از همه با آن ستیز می‌کردند بر کربلا هجوم برد و پس از ویران ساختن اماکن مقدس آن دیار بیشتر ساکنان آنجا را کشت …
۳سعود بن عبدالعزیز: (حکـ ۱۲۱۸-۱۲۲۹ق.) او معروف به سعود کبیر بود. در کنار پدر با رقیبان وی و شریف غالب جنگ کرد. پس از برقراری صلح به حج رفت و سال بعد به تلافی حملات قبیله ی شیعه ی خزعل بر کاروان وهابیان (نیز کینه ی دیرینه ی با شیعیان) به کربلا تاخت و از قتل و غارت و ویرانی چیزی فرو نگذاشت. وی که در ۱۲۰۲ق. به پیشنهاد محمد بن عبدالوهاب به ولیعهدی برگزیده شده بود پس از قتل عبدالعزیز رشته ی کارها را در دست گرفت و با تشکیل ارتشی بزرگ به سرکوب برخی از قبایل نافرمان حجاز پرداخت …
اقدامات وهابیان به رهبری سعودی ها مبنی بر نابود کردن آداب و رسومی که به گمان آنان از مظاهر بت پرستی به شمار می‌آمد و اعدام روحانیونی که بر اعتقادات قدیم پای می‌فشردند موجب شورشهایی بر ضد وهابیت در حجاز شد …
۴ عبدالله بن سعود: (حکـ ۱۲۲۹- ۱۲۳۳ ق.)
۵ مشاری بن سعود: (حکـ ۱۲۳۴-۱۲۳۵ق.)
ب_بازگشت به قدرت تا استیلای ابن رشید بر نجد:
در این دوره از فرمانروایی آل سعود اینان به قدرت رسیدند:
۶ تُرکی بن عبدالله (حکـ ۱۲۳۶- ۱۲۴۹ ق.)
۷ مشاری بن عبدالرحمن بن مشاری (حکـ ۴۰روز.)
۸ فیصل بن ترکی (حکـ ۱۲۴۹-۱۲۵۴ق.)
۹ خالد بن سعود (حکـ۱۲۵۶-۱۲۵۸ق.)
۱۰ عبدالله بن ثنیان بن ابراهیم (حکـ ۱۲۵۸-۱۲۵۹ق.)
۱۱ فیصل بن ترکی (حکـ۱۲۵۹-۱۲۸۲ق.)
۱۲ عبدالله بن فیصل بن ترکی (حکـ۱۲۸۲-۱۲۸۸ق.)
۱۳ سعود بن فیصل بن ترکی (حکـ۱۲۸۸-۱۲۹۱ق.)
۱۴ عبدالله بن فیصل بن ترکی (حکـ۱۲۹۲-۱۳۰۴ق.)
۱۵ محمد بن سعود بن فیصل (حکـ)
۱۶ عبدالرحمن بن فیصل (حکـ-۱۳۰۸ق.)
۱۷ محمد بن فیصل (حکـ)
ج_ چیرگی ابن سعود بر ریاض یا آغاز دوران نوین فرمانروایی آل سعود:
دولتمردان وهابی از آغاز تاکنون
در این دوره که تاکنون ادامه دارد اینان به فرمانروایی رسیده اند:
۱۸ عبدالعزیز بن عبدالرحمن بن فیصل (حکـ۱۳۱۹-۱۳۷۲ق.) معروف به ابن سعود.وی از بزرگ ترین فرمانروایان این خاندان و پایه گذار کشور عربستان سعودی نیز نخستین پادشاه آن کشور است.
۱۹ سعود بن عبدالعزیز: (حکـ۱۳۷۲-۱۳۸۴ق.) معروف به «ملک سعود».
۲۰ فیصل بن عبدالعزیز: (حکـ۱۳۸۴-۱۳۹۵ق.). او یکی از مشهورترین فرمانرایان آل سعود بود و در جنگهای پدر با آل رشید و شریفان مکه شرکت جست.
۲۱ خالد بن عبدالعزیز (حکـ۱۳۹۵-۱۴۰۲ق. /۱۹۷۵-۱۹۸۲م.). وی علاقه ی چندانی به مسائل سیاسی نداشت و قدرت اجرایی و تصمیم گیری را به برادر و ولیعهد خود فهد بن عبدلعزیز سپرد.۱
{امانتداری و حقوق کپی رایت را در هنگام درج مطلب با درج اسلام پرس بعنوان سایت منبع حفظ نمایید.}
پی نوشت:
۱-دایرة المعارف بزرگ اسلامی ذیل «آل سعود».
{تهیه و تنظیم: اسلام پرس}
www.Islam-Press.Net
