توضیح سؤال:
۱. حضرت علی در فرازی از سخنان خویش بر هر سه خلیفه پیش از خود و بانیان انتخاب آنها درود فرستاده و می‌فرماید:
«من با قومی بیعت کرده‌ام که با ابوبکر و عمر و عثمان بیعت کرده‌اند و مفاد بیعت من با آنها همان است که با سه خلیفه قبلی بوده است. نه آنانکه در اینجا حاضرند و نه آنانکه غایبند حق انتخاب خلیفه‌ای جز خلیفه منتخب مردم را ندارند و حق تشکیل شوری منحصر برای مهاجرین و انصار است. و اگر بر هر شخصی اتفاق نظر حاصل کردند و او را امام خواندند، آن شخص مورد پسند و رضای خداوند نیز هست. و اگر کسی کار آنان را عیب گیرد و یا بدعتی ایجاد کند شوری وی را به عدالت و بازگشت به مسیر حق و پیروی از منهج مؤمنان خدا خواه توصیه می‌کند، و در صورت بازنگشتن به منهج صحیح، با وی مبارزه می‌کنند و خداوند نیز وی را به سرپرستانی دیگر غیر از خود وامی‌گذارد»
۲. امام علی –رضی الله عنه- می‌فرماید: (سوگند به جانم که منزلت آن دو (ابوبکر و عمر) در اسلام بسیار والاست و رحلت و کوچ آنها به آخرت، لطمه سنگین و درد شدیدی برای اسلام می‌باشد، خداوند آنان را رحمت کند و به نیکوترین شیوه پاداش دهد.
۳. امام علی –علیه السلام- در ستایش حضرت عمر –رضی الله عنه- می‌فرماید:
«پاداش نیک فلانی (عمر –رضی الله عنه) نزد خداست، زیرا کجی را راست کرده و بیماران را مداوا ساخت، سنت را برپاداشت و فتنه و (بدعت) را پشت سر انداخت و در حالی از دنیا رفت که دامانش پاکیزه و وجودش کم عیب بود. به خیر دنیا رسید و از شر آن گریخت. طاعت حق را بجای آورد و آنگونه که شایسته بود تقوا گزید »
پاسخ سؤال اول:
ما پیش از این به شبهه بیعت امیر المؤمنین علیه السلام و سخنانی که آن حضرت در نامه ششم نهج البلاغه خطاب به معاویه نوشته‌اند، به صورت مفصل پاسخ داده ایم، لطفاً به این آدرس مراجعه فرمایید:
http://valiasr-aj.com/fa/page.php?bank=question&id=۴۴۹
پاسخ سؤال دوم:
امام علی –رضی الله عنه- می‌فرماید: (سوگند به جانم که منزلت آن دو (ابوبکر و عمر) در اسلام بسیار والاست و رحلت و کوچ آنها به آخرت، لطمه سنگین و درد شدیدی برای اسلام می‌باشد، خداوند آنان را رحمت کند و به نیکوترین شیوه پاداش دهد.
اولا: این روایت در نهج البلاغة نیست ؛ بلکه در شرح نهج البلاغة ابن ابی الحدید شافعی است و برای ما ارزش ندارد، وی در شرح نهج البلاغه می‌نویسد:
... وذکرت أن الله تعالی اجتبی له من المسلمین أعوانا أیده الله بهم، فکانوا فی منازلهم عنده علی قدر فضایلهم فی الاسلام، فکان أفضلهم - زعمت - فی الاسلام، وأنصحهم لله ولرسوله الخلیفة وخلیفة الخلیفة، ولعمری إن مکانهما فی الاسلام لعظیم، وإن المصاب بهما لجرح فی الاسلام شدید، فرحمهما الله وجزاهما أحسن ما عملا!...
شرح نهج البلاغة ـ ابن ابی الحدید ـ ج ۱۵، ص ۷۶، باب فصل فی ذکر بعض مناقب جعفر بن أبی طالب.
راجع به مذهب ابن ابی الحدید به آدرس زیر مراجعه کنید.
http://www.valiasr-aj.com/fa/page.php?bank=question&id=۷۲۷
ثانیا: در سند این روایت فردی به نام عمر بن سعد بن أبی الصید الأسدی است که از نظر علمای رجالی فردی ضعیف است. ذهبی در مورد او می‌نویسد:
قال ابوحاتم: متروک الحدیث.
میزان الإعتدال ج ۳، ص ۱۹۹، ترجمه عمر بن سعد، رقم ۶۱۱۸؛ الجرح و التعدیل ج ۶، ص ۱۱۲، باب السین، ترجمه عمر بن سعد الأسدی رقم ۵۹۵.
ابوحاتم می‌گوید: احادیث او را علما ترک می‌کنند (کنایه از اینکه احادیثش مورد قبول علما نیست).
اما نکته ای که غفلت از آن شایسته نیست این است که (بر فرض صحت چنین نقلی) آقا امیرالمؤمنین علیه السلام این عبارات را در جواب نامه معاویه نوشته اند نامه ای که معاویه در آن حضرت را متهم به قتل عثمان می‌کند! و اگر کسی ذره ای از تاریخ مطلع باشد در می‌یابد که یکی از عناصر اصلی ترور و قتل عثمان، خود معاویه بن ابی سفیان بوده است و معاویه برای عوام فریبی و تبریه کردن خود در میان مردم چنین اکاذیبی را می‌نویسد.
پاسخ سؤال سوم:
اما این که امیر المؤمنین علیه السلام فرموده باشند:
«پاداش نیک فلانی (عمر –رضی الله عنه) نزد خداست، زیرا کجی را راست کرده و بیماران را مداوا ساخت، سنت را برپاداشت... ».
این مطلب که مشار الیه این خطبه عمر بن خطاب، باشد قابل اثبات نیست ؛ بلکه میان علما در این که مراد حضرت چه کسی بوده چند نظریه وجود دارد:
۱. یکی از اصحاب حضرت امیر علیه السلام:
صبحی صالح از علمای اهل سنت ـ می‌گوید: مراد یکی از اصحاب حضرت علی علیه السلام است، او عنوان خطبه را این گونه قرار می‌دهد:
(من کلامه علیه السلام: ما یرید به بعض أصحابه)
شرح نهج البلاغة صبحی صالح خطبه ۲۲۸، ص ۳۵۰.
این خطبه از خطبه‌های علی علیه السلام است که منظور ایشان در این خطبه بعضی از اصحابش می‌باشد.
در میان علمای شیعه نیز راوندی این قول را اختیار نموده است.
صاحب منهاج البراعة می‌نویسد:
قال الراوندی: إنّه علیه السّلام مدح بعض أصحابه بحسن السیرة.
منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة ـ میر حبیب اللّه الهاشمی الموسوی الخویی ـ ذیل خطبه ۲۲۸ نهج البلاغة.
۲. مالک اشتر نخعی
شیخ حبیب الله خویی می‌نویسد:
فلا یبعد أن یکون مراده علیه السّلام هو مالک بن الحرث الأشتر...
بعید نیست که مراد حضرت امیر علیله السلام مالک اشتر باشد.
منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ذیل خطبه ۲۲۸ نهج البلاغة.
۳- تعریض به عثمان:
جارودیه (یکی از فرق زیدیه) می‌گویند که مراد حضرت تعریض به عثمان است.
ابن ابی الحدید می‌نویسد:
واما الجارودیة من الزیدیة فیقولون: انه کلام قاله فی أمر عثمان أخرجه مخرج الذم له، والتنقص لأعماله، کما یمدح الان الأمیر المیت فی أیام الأمیر الحی بعده، فیکون ذلک تعریضا به.
شرح نهج البلاغة ابن أبی الحدید ج ۱۲ ص ۳.
«جارودیه» که گروهی از «زیدیه» هستند معتقدند که امام علی علیه السلام این سخن را درباره «عثمان» گفته است، و در واقع حضرت در مقام انتقاد از کارهای عثمان و اعتراض به او این جملات را بیان نموده است همانطور که به جهت تعریض بر حاکم حاکم فعلی، حاکم گذشته را مدح می‌کنند.
۴. عمر بن خطاب از باب تقیه:
برخی از علمای شیعه می‌گویند که حضرت از باب توریه و تقیه این جملات را در مورد عمر بیان کرده‌اند.
ابن ابی الحدید می‌نویسد:
أمّا الامامیّة فیقولون: إنّ ذلک من التقیة و استصلاح أصحابه.
شرح نهج البلاغة ابن أبی الحدید ج ۱۲ ص ۳.
مرحوم خویی بعد از بیان اقوال مختلف در مورد مشار الیه این خطبه می‌گوید:
وسالحاصل أنّه علی کون المکنّی عنه عمر لا بدّ من تأویل کلامه و جعله من باب الایهام و التّوریة علی ما جرت علیها عادة أهل البیت علیهم السّلام... سلکوا فی کلماتهم کثیرا مسلک التّوریة و التقیّة حقنا لدمایهم و دماء شیعتهم، حیث لم یتمکّنوا من إظهار حقیقة الأمر.
منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ذیل خطبه ۲۲۸ نهج البلاغة.
۵- عمر بن خطاب:
ابن أبی الحدید و محمد عبده، می‌گویند:
أی عمر علی الارجح، نظر بهتر این است که در مورد عمر است .
شرح نهج البلاغة ابن أبی الحدید ج ۱۲ ص ۳ ؛ نهج البلاغه، شرح محمد عبده: ۴۳۰.
ظاهرا ابن ابی الحدید این مطلب را از طبری گرفته است. طبری در تاریخش می‌نویسد:
حدثنا عمر قال حدثنا علی قال حدثنا ابن دأب وسعید بن خالد عن صالح بن کیسان عن المغیرة بن شعبة قال لما مات عمر رضی الله عنه بکته ابنة أبی حثمة فقالت واعمراه أقام الاود وأبرأ العمد أمات الفتن وأحیا السنن خرج نقی الثوب برییا من العیب قال وقال المغیرة ابن شعبة لما دفن عمر أتیت علیا وأنا أحب أن أسمع منه فی عمر شییا فخرج ینفض رأسه ولحیته وقد اغتسل وهو ملتحف بثوب لا یشک ان الامر یصیر إلیه فقال یرحم الله ابن الخطاب لقد صدقت ابنة أبی حثمة لقد ذهب بخیرها ونجا من شرها أما والله ما قالت ولکن قولت.
تاریخ الطبری الطبری ج ۳، ص ۲۸۵ ؛ حوادث سنة ثلاث و عشرین من الهجرة، باب من ندب عمر و رثاه.
سند روایت طبری هم ضعیف است ؛ زیرا در این سند ابن دأب وجود دارد که از نظر علمای رجال ضعیف است:
تشخیص ابن دأب:
وقتی « ابن دأب » به صورت مطلق می‌آید منظور محمد بن دأب می‌باشد همانطوری که ابن حجر عسقلانی از استوانه‌های علمی اهل سنت می‌نویسد:
وقیل إن ابن داب الذی ذکره خلف هو عیسی بن یزید... قلت: عیسی بغدادی کان ینادم المهدی فلعل خلفا إن کان قصده عنی مدینة المنصور وإلا فظاهر الاطلاق یدل علی أنه أراد الأول.
تهذیب التهذیب ج ۹، ص ۱۲۵، ذیل ترجمه محمد بن دأب، رقم ۲۲۲.
بعضی گفته اند منظور از ابن دأب که خلف (از رجالیون اهل سنت) او را جعّال حدیث معرفی کرد، عیسی بن یزید است... اما نظر من این است که عیسی بغدادی (بن یزید بن بکر بن دأب) از ملازمین مهدی بوده است پس چه بسا منظور خلف (اگرمقصودش عیسی بغدادی باشد) از مدینه که گفت: (ابن دأب در مدینه حدیث جعل می‌کرد) مدینه منصور (کوفه) باشد و اگر منظورش مدینه منصور (کوفه) نباشد، اطلاق عبارت خلف دلالت بر این دارد که منظور او محمد بن دأب است.
ابن حجر در جای دیگر می‌گوید:
ابن داب هو محمد.
تهذیب التهذیب ج ۱۲، ص ۲۶۲، حرف الدال.
مراد از ابن دأب محمد بن دأب است.
مزی نیز می‌گوید:
ابن داب، هو: محمد بن داب.
تهذیب الکمال ج ۳۴، ص ۴۳۹.
مراد از ابن دأب محمد بن دأب است.
دیدگاه علمای اهل سنت در ضعف ابن دأب
قال أبو زرعة: ضعیف الحدیث کان یکذب.
ابو زرعة می‌گوید: احادیث محمد بن دأب ضعیف است و وی فردی دروغگو است.
قال الأصمعی قال لی خلف الأحمر: ابن داب یضع الحدیث بالمدینة
اصمعی می‌گوید: خلف الاحمر به من گفت: ابن دأب در مدینه حدیث جعل می‌کرد.
تهذیب التهذیب ج ۹، ص ۱۲۵، رقم ۲۲۲.
ذهبی ذیل ترجمه محمد بن داب می‌گوید:
محمد بن داب المدینی. کذبه ابن حبان، وغیره.
میزان الإعتدال ج۳، ص ۵۴۰، رقم ۷۴۹۸.
ابن حبان و دیگران محمد بن دأب را تضعیف نموده اند.
و اگر مراد از ابن دأب محمد بن دأب نباشد، ابن دأب بین محمد بن دأب و عیسی بن یزید بن بکر بن دأب مشترک است همانطوری که ذهبی از علمای بزرگ رجال اهل سنت می‌گوید:
ابن دأب. هو محمد بن دأب. وعیسی بن یزید بن بکر بن دأب.
میزان الإعتدال ج ۴، ص ۵۹۱، رقم ۱۰۷۸۱.
و این در حالی است که عیسی بن یزید نیز همانند محمد بن دأب فردی ضعیف است:
بخاری احادیث او را منکر می‌داند.
تاریخ الکبیر ج ۶، ص ۴۰۲، ترجمه عیسی بن یزید اللیثی المدینی، رقم ۲۷۸۲ ؛ ضعفاء الکبیر ـ العقیلی ـ ج ۳، ص ۳۹۱، ترجمه عیسی بن یزید المدنی، رقم ۱۴۳۰ ؛ تاریخ بغداد ـ خطیب بغدادی ـ ج ۱۱، ص ۱۵۰، ترجمه عیسی بن یزید بن بکر بن داب، أبو الولید، رقم ۵۸۴۵.
ذهبی می‌گوید:
وکان أخباریا علامة نسابة، لکن حدیثه واه... وقال البخاری وغیره: منکر الحدیث... وقال أبو حاتم: منکر الحدیث.
میزان الاعتدال ج ۳، ص ۳۲۸، ترجمه عیسی بن یزید بن بکر داب اللیثی المدنی، رقم ۶۶۲۵ ؛ الجرح و التعدیل ج ۶، ص ۲۹۱، ترجمه عیسی بن یزید اللیثی، رقم ۱۶۱۵.
او اخباری بود، علامه بود و از علمای نسب شناسی به شمار می‌رفت ولی احادیث او واهی و بی ارزش است... بخاری و ابوحاتم احادیث او را منکر می‌دانند.
ابن حجر عسقلانی ذیل ترجمه مرداس بن قیس الدوسی بعد از نقل روایتی می‌گوید:
عیسی أظنه بن دأب وهو کذاب.
گمان می‌کنم منظور ازعیسی (در این روایت)عیسی بن دأب است که او فردی کذاب(بسیار درغگو) است.
الإصابة فی معرفة الصحابة ج ۶، ص ۵۸، ذیل ترجمه مرداس بن قیس الدوسی، رقم ۷۹۰۳.
ابن حجر عسقلانی ذیل ترجمه محمد بن دأب می‌گوید:
وفی عیسی یقول الشاعر:
خذوا عن مالک وعن ابن عون * ولا ترووا أحادیث ابن داب
شاعر درمورد عیسی بن یزید گفته است:از مالک وابن عون روایت نقل کنید ولی احادیث ابن دأب را روایت نکنید.
تهذیب التهذیب ج ۹، ص ۱۲۵، ذیل ترجمه محمد بن دأب، رقم ۲۲۲ ؛ تاریخ بغداد ـ خطیب بغدادی ـ ج ۱۱، ص ۱۵۳، ترجمه عیسی بن یزید بن بکر بن داب، أبو الولید، رقم ۵۸۴۵.
و اما بر فرض صحت چنین نقلی، همانطور که در روایت آمده بود این عبارات را به بنت أبی حثمة یاد داده بودند تا برای خلیفه تبلیغ کند و به این وسیله مقداری از جرایم خلیفه کاسته شود.
دلایل بر این مدعا:
اعتراضات به انتخاب عمر
۱ - اعتراض مردم نسبت به خلافت عمر و خشونت او که زمینه ساز جو بدبینی مردم نسبت به عمر شده بود
مخالفت مردم با نصب عمر
* عن إسماعیل بن أبی خالد عن زبید (ابن الحارث) الیامی. قال: لما حضرت أبا بکر الوفاة بعث إلی عمر یستخلفه. فقال الناس: استخلف علینا فظا غلیظا. لو قد ملکنا کان أفظ وأغلظ. فماذا تقول لربک إذا لقیته وقد استخلفت علینا عمر؟
المصنف ـ ابن ابی شیبة ـ ج ۸، ص ۵۷۴، باب (۴۴) ما جاء فی خلافة عمر بن الخطاب ؛ تاریخ المدینة ـ ابن شبة النمیری ـ ج ۲، ص ۶۷۱، باب أقوال الناس عن تو لیة عمر....
ابو بکر لحظه وفاتش کسی را نزد عمر فرستاد تا وی را جانشین خویش سازد، مردم اعتراض کردند وگفتند: آیا کسی را که درشتخو وبد اخلاق است می‌خواهی بر ما حاکم کنی؟ او اگر بر ما حاکم شود بد اخلاق تر وخشن تر خواهد شد،
چه جوابی فردای قیامت برای پروردگارت هنگام ملاقات آماده کرده ای؟
مخالفت مهاجرین و انصار با نصب عمر
«دخل علیه المهاجرون والأنصار حین بلغهم أنّه استخلف عمر، فقالوا: نراک استخلفت علینا عمر، وقد عرفته، وعلمت بوایقه فینا وأنت بین أظهرنا، فکیف إذا ولیّت عنّا وأنت لاق اللّه عزّوجل فسایلک، فما أنت قایل؟».
الإمامةوالسیاسة بتحقیق الشیری:ج۱ص۳۷، و بتحقیق الزینی: ج۱ ص۲۴، باب مرض أبی بکر و استخلافه عمر.
مهاجران وانصار پس از شنیدن خبر جانشینی عمر نزد ابوبکر رفتند وگفتند: شنیده ایم عمر را جانشینت قرار داده ای، وحال آنکه تو اورا خوب می‌شناسی واز شرارتهایش در بین ما آگاهی؟ پس چرا اورا جانشینت قرار داده ای تو که بزودی پر وردگارت را ملاقات می‌کنی آیا در برابر پرسش خداوند پاسخی آماده کرده ای؟
مخالفت، علی علیه السلام، طلحه و زبیر:
دخل علی أبی بکر طلحة والزبیر وعثمان وسعد وعبد الرحمن وعلی بن أبی طالب (علیه السلام) فقالوا: ماذا تقول لربّک وقد استخلفت علینا عمر.
تاریخ مدینة دمشق:ج۴۴ ص۲۴۸، ذیل ترجمه عمر بن الخطاب بن نفیل... ؛ تاریخ المدینة لابن شبة النمیری: ج ۲ ص ۶۶۶، باب ذکر عهد أبی بکر"إلی عمر"واستخلافه إیاه ووصیته إیاه.
چه بسا این عبارات بعد از مرگ عمر برای برطرف ساختن این جو بدبینی بوده است.
عمر در زمان خلافت
عمر مایه عذاب برای اصحاب رسول خدا
در قضیه ابوموسی اشعری أبی بن کعب می‌گوید:
سمعت رسول الله صلی الله علیه وآله یقول ذلک یا ابن الخطاب فلا تکونن عذابا علی أصحاب رسول الله صلی الله علیه و سلم....
از رسول خدصلی الله علیه وآله شنیدم که فرمود: ای پسر خطاب بر یارانم عذاب مباش۰
صحیح مسلم ج۶، ص ۱۸۰، کتاب الآداب، باب الإستیذان ؛ سنن ابی داود ج۲، ص ۵۱۴، کتاب الأدب باب (۱۳۸) کم مرة یسلم الرجل فی الاستیذان ؛ شرح صحیح مسلم ـ نووی ـ ج ۱۴، ص ۱۳۲، کتاب الآداب، باب الإستیذان ؛ فتح الباری ج ۱۱، ص ۲۴و ۲۵، کتاب الإستیذان، باب التسلیم و الإستیذان ثلاثا ؛ عمدة القاری ـ عینی ـ ج ۲۲، ص ۲۴۲ ؛ الإستذکار ـ ابن عبدالبر ـ ج ۸،ص ۴۷۸؛ التمهید ـ ابن عبد البر ـ ج ۳،ص ۱۹۵؛ الأذکار النوویة ـ یحیی بن شرف النووی ـ ص ۳۳۰، کتاب اذکار المتفرقة، باب (باب جواز التعجب بلفظ التسبیح والتهلیل ونحوهما)، حدیث ۱۰۰۸ ؛ فیض القدیر شرح جامع الصغیر ـ المناوی ـ ج ۳، ص ۲۲۸، باب (فصل فی المحلی بأل من هذا الحرف ـ أی حرف الهمزة ـ) ؛ الاحکام ـ ابن حزم ـ ج ۶، ص ۸۱۵، باب الباب السادس والثلاثون فی إبطال التقلید.
تازیانه عمر و رعب و وحشت مردم
قال الشعبی: «کانت دِرَّة عمر أهیب من سیف الحجاج».
مغنی المحتاج لمحمد بن الشربینی: ۳۹۰/۴، حواشی الشروانی علی تحفة المحتاج: ۱۳۴/۱۰، وفیات الأعیان لابن خلکان، ج ۳، ص ۱۴.
هذه قولة مشهورة، ولها موارد کثیرة جدا، والمضحک أنهم یتبجحون بها ناسین أو متناسین أن سیف الحجاج ما قام إلا ظلما وإجحافا، ودرة عمر أکثر منه.. وهی کلمة حق، إذ لولا فتح باب المظالم والتعدی من الأوایل لما أمکن الحجاج وغیره أن یفعلوا ما فعلوا.
بحار الأنوار ج ۳۱ - پاورقی ص ۲۸.
شعبی می‌گوید: دره (تازیانه) عمر ترس ناکتر ازشمشیر حجاج بود
در توضیح این سخن باید گفت: داستان مهیب بودن ووحشت ناک بودن تازیانه عمر بسیار مشهور است وتعجب این است که طرفداران خلیفه آنرا با افتخار نقل می‌کنند وگویا توجه ندارند که تشبیه آن به شمشیر حجاج وبلکه بدتر بودن آن افتخاروامتیازی را برای عمر ثابت نمی‌کند زیرا شمشیر حجاج جز برای ظلم وستم وریختن خون بناحق افراشته نشده است
أبو هریرة و کتمان حدیث از ترس تازیانه عمر
وإنما نشر واحدا فقط: لقد عرفنا أن أبا هریرة کان ممن هدده عمر بالإبعاد بسبب روایته الحدیث، وقد خضع أمام التهدیدات، کما یظهر من الآثار التالیة:
روی البخاری عن سعید المقبری، عن أبی هریرة قال: حفظت من رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم وعایین: فأما أحدهما فبثثته فی الناس، وأما الآخر فلو بثثته لقطع هذا البلعوم.
صحیح البخاری: ۳۸/۱، کتاب العلم، باب حفظ العلم.
ابو هریره فقط بخشی از احادیثی را که از رسول خدا صلی الله علیه وآله شنیده بود بین مردم رواج داد چون از تهدید عمر ترسید وسکوت کرداز خود او نقل است که گفت: دو ظرف(کنایه از تعداد زیاد) از احادیث رسول خدا صلی الله علیه وآله پر نموده وحفظ کردم یکی از آن دورا بین مردم ترویج وپخش کردم و اما آن دیگری را اگر برای مردم بازگو کنم حنجره ام قطع خواهد شد
قال أبو سلمة: سألت أبا هریرة: أکنت تحدث فی زمان عمر هکذا؟ قال أبو هریرة: لو کنت أحدث فی زمان عمر - مثل ما أحدثکم - لضربنی بمخفقته.
تذکرة الحفّاظ: ۷/۱.
ابو سلمه می‌گوید: از ابو هریره سؤال کردم: آیا تو زمان عمر هم اینگونه حدیث نقل می‌کردی؟ گفت: اگر در زمان او این چنین حدیث نقل می‌کردم از شکنجه وتازیانه عمر در امان نبودم۰
وقال أبو هریرة: لقد حدثتکم بأحادیث لو حدثت بها زمن عمر لضربنی بالدرة.
جامع بیان العلم لابن عبد البر: ۳۴۸ ح۱۶۹۴. (۱۲۱/۲).
ابو هریره می‌گوید: احادیثی که امروز برای شما نقل می‌کنم اگر در زمان عمر آن را نقل می‌کردم از دره عمر بی بهره نمی‌ماندم
روی ابن عساکر عنه قال: ما کنّا نستطیع أن نقول: قال رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم حتی قبض عمر، قال أبو سلمة: فسألته بم؟ قال کنّا نخاف السیاط وأومأ بیده إلی ظهره.
تاریخ مدینة دمشق: ۳۴۴/۶۷، رواه ابن کثیر فی البدایة والنهایة: ۱۱۵/۸، من دون کلام أبی سلمة.
ابن عساکر و ابن کثیر از أبو هریرة نقل می‌کنند که گفت: از ترس بازداشت شدن بوسیله عمر، ما قدرت وجرات نداشتیم بگوییم: قال رسول الله، پرسیدم: چرا؟ گفت: از ترس تازیانه عمر، سپس به پشتش اشاره کرد، کنایه از شلاقهایی که بر پشت وپهلو نواخته می‌شد
کان یقول: إنّی لأحدث أحادیث لو تکلمت بها فی زمان عمر أو عند عمر، لشجّ رأسی.
البدایة والنهایة: ۱۱۵/۸.
ونیز ابوهریره می‌گفت: امروز احادیثی نقل می‌کنم که اگر در زمان عمر آنرا نقل می‌کردم سرم شکسته می‌شد۰
ترس ابن عباس از اظهار نظردر زمان عمر
وقیل لابن عباس لما أظهر قوله فی العول بعد موت عمر - ولم یکن قبل یظهره -: هلا قلت هذا وعمر حیّ؟ قال: هبته، وکان امرأ مهاباً.
شرح نهج البلاغة، ج ۱، ص ۱۷۳ - ۱۷۴.
ازابن عباس که پس از مرگ عمرنظرش را در باره عول(زیاد آمدن میراث بر سهام) بیان کرده بود سؤال کردند که چرا در زمان عمر نگفتی؟ گفت: از عمر ترسیدم
ترس ابن عباس از پرسیدن حکم شرعی
روی البخاری: بإسناده عَنْ عُبَیْدِ بْنِ حُنَیْنٍ، أَنَّهُ سَمِعَ ابْنَ عَبَّاسٍ رضی الله عنهما یُحَدِّثُ أَنَّهُ قَالَ مَکَثْتُ سَنَةً أُرِیدُ أَنْ أَسْأَلَ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ عَنْ آیَةٍ، فَمَا أَسْتَطِیعُ أَنْ أَسْأَلَهُ هَیْبَةً لَهُ، حَتَّی خَرَجَ حَاجًّا فَخَرَجْتُ مَعَهُ فَلَمَّا رَجَعْتُ وَکُنَّا بِبَعْضِ الطَّرِیقِ عَدَلَ إِلَی الأَرَاکِ لِحَاجَةٍ لَهُ قَالَ: فَوَقَفْتُ لَهُ حَتَّی فَرَغَ سِرْتُ مَعَهُ فَقُلْتُ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ مَنِ اللَّتَانِ تَظَاهَرَتَا عَلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه وسلم مِنْ أَزْوَاجِهِ فَقَالَ تِلْکَ حَفْصَةُ وَعَایِشَةُ. قَالَ فَقُلْتُ وَاللَّهِ إِنْ کُنْتُ لأُرِیدُ أَنْ أَسْأَلَکَ عَنْ هَذَا مُنْذُ سَنَةٍ، فَمَا أَسْتَطِیعُ هَیْبَةً لَکَ.
صحیح البخاری: ۶۹/۶، ح ۴۹۱۳، کتاب التفسیر، باب تَبْتَغِی مَرْضَاةَ أَزْوَاجِکَ.
بخاری به سندش از عبید بن حنین واو از ابن عباس نقل می‌کند که گفت: از ابن عباس شنیدم که گفت: مدت یک سال منتظر بودم تا درباره آیه ای از قرآن از عمر مطالبی به پرسم ولی می‌ترسیدم تا اینکه برای زیارت خانه خدا به طرف مکه حرکت کرد من نیز با وی همراه شدم ودر وقت بازگشت از سفر حج دربین راه برای انجام کاری از راه کناره گرفت وبه طرف درخت اراک رفت، تا وقت بازگشتنش به انتظار ماندم، وقتی که بازگشت، گفتم: آن دو زن که بر آزار واذیت رسول خدا صلی الله علیه وآله هم پیمان شدند چه کسانی بودند؟ گفت: حفصه وعایشه گفتم: به خدا سوگند، دو سال است که می‌خواهم در باره این آیه از تو به پرسم ولی از ترس چیزی نگفتم
مشابه حدیث قبل ابن عبد البرّ نیز از ابن عباس نقل کرده است که گفت:
مکثت سنتین أرید أن أسأل عمر بن الخطاب عن حدیث ما منعنی منه إلا هیبته حتی تخلف فی حج أو عمرة فی الأراک الذی ببطن مر الظهران لحاجته فلما جاء وخلوت به قلت یا أمیر المؤمنین أنی أرید أن أسألک عن حدیث منذ سنتین ما یمنعنی إلا هیبة لک قال فلا تفعل إذا أردت أن تسأل فسلنی فإن کان منه عندی علم أخبرتک وإلا قلت لا أعلم فسألت من یعلم قلت من المرأتان اللتان ذکرهما إنهما تظاهرتا علی رسول الله صلی الله علیه وسلم قال عایشة وحفصة.
جامع بیان العلم وفضله، ج ۱، ص ۱۱۲، فتح القدیر، ج ۱، ص ۱۴، ص ۲۶، تفسیر القرطبی، ج ۱.
خشونت عمر و ارتداد جبلة بن أیهم
وعمر هو الذی أغلظ علی جبلة بن الأیهم حتی اضطره إلی مفارقة دار الهجرة، بل مفارقة دار الاسلام کلها، وعاد مرتدا داخلا فی دین النصرانیة، لأجل لطمة لطمها. وقال جبلة بعد ارتداده متندما علی ما فعل:
تنصرت الأشراف من أجل لطمة
وما کان فیها لو صبرت لها ضرر!
فیا لیت أمی لم تلدنی ولیتنی
رجعت إلی القول الذی قاله عمر
شرح نهج البلاغة، ج ۱، ص ۱۸۳.
جبله بن ایهم از جمله کسانی است که سختگیریها وسیلی خوردنش از عمراو را وادار به فرار از سرزمین اسلام وخارج شدن از دین اسلام ونصرانی شدن نمودوبه اصطلاح مرتد شد، وهمواست که پس از ارتدادش وبا ندامت وپشیمانی می‌گفت: بزرگان به جهت یک سیلی ترک مذهب نموده ونصرانیت را بر می‌گزینند که اگر در برابر آن صبر میکردند ضرری نداشت، ایکاش مادر مرا نمی‌زایید وایکاش آنه عمر گفت قبول می‌کردم۰
زنی از ترس عمر به خود ادرار کرد
عبد الرزاق عن ابن عیینة عن الأعمش عن إبراهیم قال: طاف عمر بن الخطاب فی صفوف النساء، فوجد ریحا طیبة من رأس امرأة، فقال: لو أعلم أیتکن هی لفعلت ولفعلت، لتطیب إحداکن لزوجها، فإذا خرجت لبست أطمار (ثوب البالی) ولیدتها (أمة).
قال: فبلغنی أن المرأة لتی کانت تطیبت، بالت فی ثیابها من الفرق (أی الخوف).
المصنف لعبد الرزاق، ج ۴، ص ۳۷۳ - ۳۷۴ ح ۸۱۱۷.
عمر در بین صفهای بانوان عبور می‌کرد، بوی خوشی ازیکی از خانمها به مشامش رسید، گفت: اگر می‌دانستم که کدام زن خودش را خوشبو کرده است با وی چنین وچنان می‌کردم، شما زنان باید خودتان را برای همسرتان خوشبو کنیدوهنگام بیرون آمدن ازمنزل لباسهای کهنه به پوشید۰
راوی می‌گوید: شنیدم زنی که خودش را خوشبو کرده بود از ترس خودش را نجس کرده بود
زنی از ترس عمر سقط جنین کرد
استدعی عمر امرأة لیسألها عن أمر - وکانت حاملا - فلشدة هیبته ألقت ما فی بطنها فأجهضت به جنینا میتا، فاستفتی عمر أکابر الصحابة فی ذلک، فقالوا: لا شی علیک إنما أنت مؤدب. فقال له علی علیه السلام: إن کانوا راقبوک فقد غشوک، وإن کان هذا جهد رأیهم فقد أخطأوا علیک غرة - یعنی عتق رقبة - فرجع عمر والصحابة إلی قوله.
سیرة عمر لابن الجوزی: ص ۱۲۵، (ص۱۱۷) جامع بیان العلم لابن عبد البرّ: ص ۳۰۶ ح۱۵۳۷، کنز العمال: ۸۴/۱۵ ح۴۰۲۰۱، المصنف: ۴۵۸/۹ ح۱۸۰۱۰،السنن الکبری للبیهقی: ۱۲۳/۶، والسیوطی فی جمع الجوامع کما فی ترتیبه (۳۰۰/۷) نقلا عن عبدالرزاق، والبیهقی، شرح نهج البلاغة: ۱۷۴/۱ خطبة ۳.
عمر زنی باردار را احضار کرد تا از وی چیزی به پرسد آن زن از ترس عمر جنینش را سقط کرد
از فقیهان وبزرگان دین در باره این موضوع پرسش نمود، گفتند: چیزی بر تو نیست، زیرا تو پرسشگر وآموزگاری
علی علیه السلام فرمود: اگر این فقیهان موقعیت وجایگاه تو را رعایت کرده‌اند پس تو را گمراه ساخته اند واگر آنچه فتوا داده اند نتیجه اجتهاد آنان باشد به خطا رفته اند، پس باید یک بنده آزاد کنی، عمر واصحاب فتوا سخن وفتوای علی علیه السلام را پذیرفته ودر برابر آن تسلیم شدند
عبد الرزاق عن معمر عن مطر الوراق وغیره عن الحسن قالت: أرسل عمر بن الخطاب إلی امرأة مغیبة کان یدخل علیها، فأنکر ذلک، فأرسل إلیها، فقیل لها: أجیبی عمر، فقالت: یا ویلها ما لها ولعمر! قال: فبینا هی فی الطریق فزعت، فضربها الطلق، فدخلت دارا فألقت ولدها، فصاح الصبی صیحتین [ثم مات]، فاستشار عمر أصحاب النبی صلی الله علیه وسلم، فأشار علیه بعضهم أن لیس علیک شی، إنما أنت وال ومؤدب قال: وصمت علی، فأقبل علیه، فقال: ما تقول؟ قال: إن کانوا قالوا برأیهم فقد أخطأ رأیهم، وإن کانوا قالوا فی هواک فلم ینصحوا لک، أری أن دیته علیک، فإنک أنت أفزعتها وألقت ولدها فی سببک، قال: فأمر علیا أن یقسم عقله علی قریش، یعنی یأخذ عقله من قریش، لأنه خطأ.
المصنف، ج ۹، ص ۴۵۸ - ۴۵۹ ح ۱۸۰۱۰، کنز العمال، ج ۱۵، ص ۸۴ ح ۴۰۲۰۱..
عمر زنی را احضار کرد، آن زن پس از شنیدن خبر فریاد زد: وای بر من مرا با عمر چکار!
در بین راه که می‌آمد ناگهان درد زایمان آن زن را فرا گرفت واردخانه ای شد فرزندش را به دنیا آورد ؛ اما آن کودک دو بار فریاد زد ومرد، عمر با اصحاب پیامبر مشورت کرد، گفتند: برتو چیزی نیست چون تو والی وآموزگار مردم هستی۰ علی علیه السلام نیز ساکت نشسته بود، عمر از علی پرسید، فرمود: اگر آنچه گفتند رای ونظر آنان باشد به خطا رفته اند واگر از روی ترس باشد رای آنان دوستانه نخواهد بود، نظر من این است که دیه این کودک بر عهده تو است ؛ چون تو سبب ترس ووحشت زن ودر نتیجه سقط ومرگ بچه اش شده‌ای
قال البیهقی: وقیل بعث عمر بن الخطاب رضی الله عنه إلی امرأة فی شی بلغه عنها فأسقطت فاستشار فقال له قایل أنت مؤدب فقال له علی إن کان اجتهد فقد أخطأ وان لم یجتهد فقد غش - علیک الدیة.
السنن الکبری، ج ۶، ص ۱۲۳.
بیهقی می‌گوید: نقل است که به عمرخبردادند: زنی اعمال ناشایستی مرتکب می‌شود، دنبال وی فرستاد، زن تا خبردار شد جنینش را سقط کرد، عمر مشورت کرد گفتند: بر تو چیزی نیست چون تو قصدت تربیت افراد است، علی علیه السلام فرمود: این حکم اجتهادی و اشتباه است واگر با هدف اجتهاد نیست خیانت به تو است، تو باید دیه این بچه را به پردازی
واستدعی عمر امرأة لیسألها عن أمر وکانت حاملا، فلشدة هیبته ألقت ما فی بطنها، فأجهضت به جنینا میتا، فاستفتی عمر أکابر الصحابة فی ذلک، فقالوا: لا شی علیک، إنما أنت مؤدب، فقال له علی علیه السلام: إن کانوا راقبوک فقد غشوک، وإن کان هذا جهد رأیهم فقد أخطیوا علیک غرة - یعنی عتق رقبة - فرجع عمر والصحابة إلی قوله.
شرح نهج البلاغة، ج ۱، ص ۱۷۴.
ابن ابی الحدید می‌نویسد: عمر زنی حامله را که از اخباری در باره اوشنیده بود احضار کرد تا از وی پرس وجو نماید، آن زن ازترس عمر بچه اش سقط شد، عمر از بزرگان صحابه حکم مساله را پرسید، گفتند: تو جرمی مرتکب نشده ای هدف تو تادیب آن زن بوده است علی علیه السلام فرمود: اگر به جهت خوش آیند تو این چنین فتوا داده اند یقین بدان که تو را گمراه کرده اند، واگر واقعا فتوای علمی آنان است اشتباه کرده اند وظیفه تو دیه دادن است وآن آزاد نمودن یک برده است، عمر وصحابه فتوای علی علیه السلام را قبول کردند
نهی از گریه
زمانی که زینب بنت رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم از دنیا رفتند زنان و اهل و عیال رسول خدا مشغول گریه و عزاداری بودند در این هنگام عمر در حضور پیامبر خدا شروع کرد به تازیانه زدن آنها که با مخالفت شدید رسول خدا مواجه شد. به این عبارات توجه کنید:
کتک زدن اهل و عیال رسول الله
عن ابن عباس قال: لما ماتت زینب بنت رسول الله صلی الله علیه (وآله) وسلم قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: ألحقوها بسلفنا الخیر عثمان بن مظعون فبکت النساء فجعل عمر یضربهن بسوطه فأخذ رسول الله صلی الله علیه وسلم یده وقال: مهلا یا عمر دعهن یبکین، وإیاکن ونعیق الشیطان. إلی أن قال: و قعد رسول الله صلی الله علیه وسلم علی شفیر القبر وفاطمة إلی جنبه تبکی فجعل النبی صلی الله علیه وسلم یمسح عین فاطمة بثوبه رحمة لها.
مسند أحمد ۱ ص ۲۳۷، ۳۳۵، مستدرک الحاکم ۳ ص ۱۹۱ وصححه وقال الذهبی فی تلخیص المستدرک: سنده صالح، مسند أبی داود الطیالسی ص ۳۵۱، الاستیعاب فی ترجمة عثمان بن مظعون ج ۲ ص ۴۸۲، مجمع الزواید ۳ ص ۱۷. وأخرج البیهقی فی السنن الکبری ۴ ص ۷۰
زمانی که زینب دختر رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم از دنیا رفت رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند خداوند او را به سلف خیر و نیکوی ما (یعنی) عثمان بن مظعون ملحق نمود. وقتی پیامبر خدا این عبارت را فرمودند زنان بر مصیبت وفات زینب گریستند، در این هنگام عمر با تازیانه‌ای که در دستش بود در حضور رسول خدا شروع به زدن زنان کرد که با برخورد تند پیامبر رحمت مواجه شد، حضرت تازیانه را از او گرفتند و فرمودند آرام باش تورا با این زنها چکار ؛ بگذار گریه کنند، و ای زنان شما هم از ناله‌های شیطانی (ناله‌هایی که با گناه و اعتراض به خداوند همراه است) بر حذر باشید... (تا آنجا که ابن عباس می‌گوید) رسول خدا صلی الله علیه (و آله) و سلم کنار قبر زینب نشستند و فاطمه زهرا (سلام الله علیها) در کنار پدر بزرگوارش بر مصیبت خواهرش زینب می‌گریست و پیامبر رحمت اشکهای دردانه هستی را با لباس مبارکش پاک می‌نمود.
عن ابن عباس قال: بکت النساء علی رقیة (بنت رسول الله) رضی الله عنها فجعل عمر رضی الله عنه ینهاهن فقال رسول الله صلی الله علیه وسلم: مه یا عمر. قال: ثم قال: إیاکن ونعیق الشیطان فإنه مهما یکن من العین والقلب فمن الرحمة، وما یکون من اللسان والید فمن الشیطان - قال: وجعلت فاطمة رضی الله عنها تبکی علی شفیر قبر رقیة فجعل رسول الله صلی الله علیه وسلم یمسح الدموع علی وجهها * بالید. أو: قال: بالثوب.
(زمانی که رقیه (دختر رسول خدا) از دنیا رفت) زنان و اهل بیت پیامبر بر مصیبت از دست دادن رقیه گریستند در این هنگام عمر در حضور رسول خدا و با وجود ایشان، آنها را از گریه کردن نهی کرد، رسول خدا فرمودند: ای عمر آرام باش تو را با این زن ها چکار، سپس فرمودند: ای زنان شما هم از ناله‌های شیطانی (ناله‌هایی که با گناه و اعتراض به خداوند همراه است) بر حذر باشید ؛ زمانی که در مصیبت فردی قلب محزون شود و اشک از چشم جاری شود، منشأ این عمل رحمت و شفقت و مهر و محبت انسان است و عملی که در مصیبت فردی با دست و زبان صورت بگیرد (کنایه از صورت خراشیدن و اعتراض به خداوند و حرفهای کفر آمیز) از شیطان است. ابن عباس در ادامه می‌گوید: فاطمه زهرا (سلام الله علیها) کنار قبر رقیه نشسته بود و بر مصیبت از دست دادن رقیه می‌گریست و رسول خدا اشکهای یگانه دخترش را از صورت مبارکش پاک می‌نمود.
مؤلف می‌گوید: شاید ابن عباس گفته باشد: رسول خدا اشکهای فاطمه را با لباس مبارکش پاک می‌نمود.
آری روزی رسول رحمت با مهر و محبت اشکهای فاطمه را از صورت ملکوتی و مبارکش پاک می‌کند، ولی در واپسین روزهای وفات پدر این امت نابکار همین صورت را آماج سیلی قرار دادند و اینگونه اجر رسالت را ادا کردند.
عینی در عمدة القاری می‌گوید:
وأخرج النسایی وابن ماجة عن أبی هریرة أنه قال: مات میت فی آل رسول الله صلی الله علیه وسلم فاجتمع النساء یبکین علیه فقام عمر ینهاهن ویطردهن فقال رسول الله صلی الله علیه وسلم: دعهن یا عمر فإن العین دامعة، والقلب مصاب، والعهد قریب.
عمدة القاری ج ۴، ص ۸۷.
نسایی وابن ماجة از أبی هریرة نقل کرده اند که گفت: شخصی از آل رسول خدا صلی الله علیه (وآله) و سلم از دنیا رفت زنان آل رسول جمع شدند و در مصیبت شخص از دست رفته گریستند در این هنگام عمر بلند شد و (با وجود رسول خدا) آنها را از گریه کردن منع کرد و شروع به پراکنده نمودن آنها کرد، در این زمان رسول خدا صلی الله علیه (وآله) و سلم فرمود: ای عمر آنها را رها کن، چشمها گریان است و قلبها مصیبت زده و این شخص نیز تازه از میان اینها رفته است.
عبدالرزاق صنعانی در المُصَنّف می‌گوید:
لما مات خالد بن الولید اجتمع فی بیت میمونة نساء یبکین، فجاء عمر ومعه ابن عباس ومعه الدرة، فقال: یا أبا عبد الله! ادخل علی أم المؤمنین فأمرها فلتحتجب، وأخرجهن علی قال: فجعل یخرجهن علیه وهو یضربهن بالدرة، فسقط خمار امرأة منهن، فقالوا: یا أمیر المؤمنین! خمارها، فقال: دعوها ولا حرمة لها، کان معمر یعجب من قوله: لا حرمة لها.
المصنف ـ عبد الرزاق ـ ج ۳، ص ۵۵۷، باب الصبر، والبکاء، والنیاحة، حدیث ۶۶۸۱ ؛ کنز العمال ج ۱۵، ص ۷۳۰، باب النیاحة، حدیث ۴۲۹۰۵.
زمانی که خالد بن ولید (در زمان خلافت عمر)از دنیا رفت زنان در خانه میمونة همسر رسول خدا جمع شدند و برای او گریستند، در این هنگام عمر تازیانه به دست به همراه ابن عباس از راه رسید و خطاب به ابن عباس گفت: یا ابا عبدالله! بر ام المؤمنین میمونة وارد شو و او را امر کن حجاب کند و بگو زنانی که در خانه جمع شده اند پیش من بیایند. ابن عباس می‌گوید: زنان خارج شدند و عمر آنها را با تازیانه می‌زد، همینطور که عمر زنان را می‌زد پوشش از روی سر یکی از زنان افتاد، به عمر گفتند: پوشش (چادرش) از سرش افتاد (رهایش کن)، عمر گفت: شما را با او چکار؟ (بعد از این گریه ها) او احترامی ندارد.
عبد الرزاق عن إبراهیم بن محمد عن عبد الکریم قال: حدثنی نصر بن عاصم، أن عمر بن الخطاب سمع نواحة بالمدینة لیلا، فأتی علیها فدخل ففرق النساء، فأدرک النایحة فجعل یضربها بالدرة فوقع خمارها، فقالوا: شعرها یا أمیر المؤمنین، فقال: أجل فلا حرمة لها.
المصنف ـ عبد الرزاق ـ ج ۳، ص ۵۵۷ و ۵۵۸، باب الصبر، والبکاء، والنیاحة، حدیث ۶۶۸۲ ؛ کنز العمال ج ۱۵، ص ۷۳۰، باب النیاحة، حدیث ۴۲۹۰۶.
شبی در مدینه صدای نوحه و گریه و زاری به گوش عمر بن خطاب رسید، به دنبال صدا رفت و داخل خانه ای شد که آن صدا از آنجا بیرون می‌آمد و شروع به پراکنده نمودن زنان کرد، همین که به زن نوحه خوان رسید، شروع کرد به تازیانه زدن او در این هنگام روپوش (چادر) زن نوحه خوان از سرش افتاد به عمر گفتند روپوش او از سرش افتاد، گفت: آری ولیکن این زن احترامی ندارد.
جالب است با اینکه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در زمان حیاتش او را از این کارها نهی کرد باز هم در دوران حکومتش دست از اینکار برنداشت آن هم نسبت به زن نامحرم!.
عمر و کتک زدن خواهر ابوبکر
وأول من ضرب عمر بالدرة أم فروة بنت أبی قحافة، مات أبو بکر فناح النساء علیه، وفیهن أخته أم فروة، فنهاهن عمر مرارا، وهن یعاودن، فأخرج أم فروة من بینهن، وعلاها بالدرة فهربن وتفرقن.
کان یقال: درة عمر أهیب من سیف الحجاج. وفی الصحیح أن نسوة کن عند رسول الله صلی الله علیه وآله قد کثر لغطهن، فجاء عمر فهربن هیبة له، فقال لهن: یا عدیات أنفسهن! أتهبننی ولا تهبن رسول الله! قلن: نعم، أنت أغلظ وأفظ.
شرح نهج البلاغة، ج ۱، ص ۱۸۱.
پس از مرگ ابوبکر زنها بر مرگ او گریه میکردند عمر چندین مرتبه آنان را نهی کرد ولی گوش نمی‌دادند تا آنکه ام فروه دختر ابوقحافه خواهر ابو بکر را از بین زنان بیرون آورد وبا تازیانه‌اش اورا کتک زد که بقیه زنان فرار کرده ومتفرق شدند، واو اولین کسی که بود که عمر اورا با تازیانه زد
گفته می‌شود تازیانه عمر از شمشیر حجاج وحشتناکتر بود، ودر خبر صحیح است که زنان در خدمت پیامبر خدا صدایشان بسیار بلند وهمهمه میکردند تا عمر وارد می‌شد از ترس عمر فرار میکردند به آنان می‌گفت: ای کسانی که به جان خودتان رحم نمی‌کنید آیا ازمن می‌ترسید واز رسول خدا صلی الله علیه وآله واهمه ندارید؟ گفتند: آری چون تو خشن وبی رحم هستی
حال سؤال ما این است: این فرد که تا به این حد با گریه مخالف است که در حضور پیامبر با تازیانه زنان را از گریه منع می‌کند و علی رغم فرمایشات پیامبر مبنی بر جواز گریه بازهم در زمان حکومتش همانطور که ذکر شد زن نامحرمی را چنان با تازیانه می‌زند که روپوش از سرش می‌افتد، و به عبارت دیگر چنان خفقانی در زمان حکومتش بر جامعه حاکم نموده است که حتی زنان گریه کننده در خانه همسر پیامبر امنیت ندارند، چگونه ممکن است این جو خفقان به سرعت و بلا فاصله پس از مرگ او از بین برود و فردی گریه کنان این مطالب را درباره او بعد از مرگش بگوید؟ آیا اینها برای تبلیغات نبود؟ آیا این کارها از قبل برنامه ریزی نشده بود؟
مواضع امیرالمؤمنین صلوات الله و سلامه علیه در مقابل عمر
با توجه به موضع حضرت امیر ع نسبت به عمر صدور چنین سخنی از آن حضرت ممکن نیست. به برخی از موضعگیرای تند حضرت امیر علیه ا لسلام نسبت به عمر اشاره می‌شود:
۱. حضرت از همنشینی با عمر کراهت داشت
... فَأَرْسَلَ إِلَی أَبِی بَکْرٍ أَنْ ایْتِنَا وَلَا یَأْتِنَا أَحَدٌ مَعَکَ کَرَاهِیَةً لِمَحْضَرِ عُمَرَ...
صحیح البخاری کتاب المغازی باب غزوة الخیبر ج ۵، ص ۸۳، حدیث ۳۹۱۳، طبع: دارالفکر ـ بیروت.
... حضرت امیر علیه السلام به دنبال ابوبکر فرستاد وبخاطر اینکه از همنشینی با عمر کراهت داشت، فرمود به او بگویید تنها بیاید و کسی را با خودش نیاورد.
۲- امیرالمؤمنین عمر را درغگو،گناهکار،پیمان شکن وخاین می‌داند
۳۳۰۲ -... عَنْ الزُّهْرِیِّ أَنَّ مَالِکَ بْنَ أَوْسٍ حَدَّثَهُ قَالَ أَرْسَلَ إِلَیَّ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ فَجِیْتُهُ حِینَ تَعَالَی النَّهَارُ قَالَ فَوَجَدْتُهُ فِی بَیْتِهِ جَالِسًا عَلَی سَرِیرٍ... فجاء یرفا... فَقَالَ هَلْ لَکَ فِی عَبَّاسٍ وَعَلِیٍّ قَالَ نَعَمْ فَأَذِنَ لَهُمَا... ثُمَّ تُوُفِّیَ أَبُو بَکْرٍ وَأَنَا وَلِیُّ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ وَوَلِیُّ أَبِی بَکْرٍ فَرَأَیْتُمَانِی کَاذِبًا آثِمًا غَادِرًا خَایِنًا...
صحیح المسلم کتاب الجهاد باب حکم الفی ج۵، ص ۱۵۲، طبع: دارالفکر ـ بیروت.
زهری از مالک بن اوس نقل می‌کند: عمر بن خطاب به دنبال من فرستاد پیش او رفتم در حالی که روز (خورشید) بالا آمده بود، دیدم بر تختی نشسته است... مالک بن اوس می‌گوید: یرفا آمد و گفت عباس (عموی پیامبر اکرم) و علی بن ابی طالب (صلوات الله و سلامه علیه) آمده اند، می‌خواهند پیش تو بیایند، عمر گفت بگو بیایند... (سپس عمر خطاب به عباس و حضرت امیر می‌گوید) ابوبکر از دنیا رفت ومن خود را جانشین رسول خدا و ابوبکر شمردم و شما دو نفر مرا دروغگو و گناهکار و پیمان شکن و خاین پنداشتید.
۳. در قضایای خلافت، حضرت امیر می‌فرمایند:
وقال علیه السلام: واعجبا أن تکون الخلافة بالصحابة ولا تکون بالصحابة والقرابة. وروی له شعر فی هذا المعنی:
فإن کنت بالشوری ملکت أمورهم * فکیف بهذا والمشیرون غیب
وإن کنت بالقربی حججت خصیمهم * فغیرک أولی بالنبی وأقرب
نهج البلاغة - خطب الامام علی علیه السلام ج ۴ ص ۴۳، خطبه ۱۹۰.
(حضرت امیر در جواب ابوبکر، می‌فرمایند) عجیب است مگر خلافت بمصاحبت است، و بمصاحبت و قرابت و خویشاوندی نیست.
سیّد رضی می‌گوید: دو بیت شعر فوق هم در آن هنگام از آن حضرت (علیه الصلاة و السلام ) روایت شده است و ترجمه اش این است:
که اگر تو بواسطه اجماع امّت زمام امور را در دست گرفتی، چگونه چنین اجماعی درست است در صورتیکه اهل حلّ و عقد و مشورت (من و بنی هاشم) غایب بوده اند
و اگر بسبب خویشی با مخاصمه جوی آنان حجّت آوردی و برتری جستی که در این صورت هم آن کس که با پیمبر نزدیکتر است باین امر سزاوارتر است.
۴. اعتراض به عمر و ابوبکر در غصب خلافت
ولو لا خاصّة ما کان بینه وبین عمر، لظننت أنّه لا یدفعهاعنّی.
شرح نهج البلاغة: ۹۵/۶.
اگر آن ارتباط ویژه میان ابوبکر و عمر نبود، امر خلافت را از من دفع نمیکردند.
در عبارت طبری آمده :
ولولا خاصّة ما بینه وبین عمر، وأمر قد عقداه بینهما، لظننت أنّه لا یدفعها.
المسترشد لمحمد بن جریر الطبری: ۴۱۳.
آنچه که مانع خلافت من شد، همان پیمان سرّی بود که میان ابوبکر و عمر منعقد شده بود:۵. مخالفت با سیره و روش ابوبکر و عمر
به حضرت امیر پیشنهاد دادند بعد از عمر خلیفه شود به شرط اینکه به سنت شیخین عمل کند حضرت جواب دادند من به قرآن و سنت رسول خدا و رأی خودم عمل می‌کنم. در نتیجه حضرت بخاطر عمل کردن به قرآن و سنت رسول خدا و عمل نکردن به سنت شیخین از خلافت کنار زدند.
عن عاصم عن أبی وایل قال قلت لعبد الرحمن بن عوف کیف بایعتم عثمان وترکتم علیا رضی اللّه عنه قال ما ذنبی قد بدأت بعلی فقلت أبایعک علی کتاب اللّه وسنة رسوله وسیرة أبی بکر وعمر رضی اللّه عنهما قال فقال فیما استطعت قال ثم عرضتها علی عثمان رضی اللّه عنه فقبلها.
مسند احمد بن حنبل ج ۱ ص ۷۵، فتح الباری ج ۱۳ ص ۱۷۰.
ابن وایل گوید: به عبد الرحمان گفتم: چگونه با وجود شخصیتی مانند علی با عثمان بیعت کردید؟ پاسخ می‌دهد: گناه من چیست که سه مرتبه به علی پیشنهاد کردم که خلافت را به شرط عمل به کتاب خدا و سنت پیامبر و سیره ابوبکر وعمر بپذیرد ولی قبول نکرد. ولی عثمان زیر بار این پیشنهاد رفت.
حال چطور می‌شود از عمر اینگونه تعریف کنند:
أقام الاود وأبرأ العمد أمات الفتن وأحیا السنن خرج نقی الثوب برییا من العیب...
اما بخاطر عمل نکردن به سنت او خلافت را رد کنند.
چگونه می‌شود عمر احیاگر سنت پیامبر باشد، در حالی که خودش اعتراف می‌کرد:
متعتان محللتان کانتا علی عهد رسول الله و أنا أحرمهما.
و از طرفی چطور می‌شود فردی اینگونه باشد:
(أقام الاود وأبرأ العمد أمات الفتن وأحیا السنن خرج نقی الثوب برییا من العیب)
ولی مواضع حضرت در مورد او اینچنین باشد؟!!!
نتیجه:
از تمامی عبارات بالا بدست می‌آید که این مطالب اگر در مورد عمر هم باشد،حضرت در مقام إخبار نبوده اند.بلکه مقام کنایه زدن به عثمان و یا تعجب و یا استفهام و یا تقیه و یا توریه بوده اند.
//
سایت حضرت ولی عصر(عج)
