کلینی از نامآورترین شخصیتهای عصر خود بود چرا که به دلیل محدودیتها و ممنوعیتهای اجتماعی آخرین نایبان خاص امام زمان (عج) مسوولیت فرهنگی و علمی تشیع بر دوش او قرار داشت. مهمترین و مشهورترین اثر او کتاب «الکافی» است. این کتاب را مهمترین تألیف شیعی دانستهاند. از دیگر آثارش به «کتاب الرجال» «کتاب الرد علی القرامطه» «رسایل الایمه» «تعبیر الرؤیا» و مجموعه شعری در فضایل و مناقب اهل بیت (علیه السلام) اشاره کردهاند.
به مناسبت روز بزرگداشت او ضمن ارائه گزیده تصحیح ترجمه و شرح آثار کلینی فهرستی به ترتیب تاریخ نیز از کتابهای نگارش یافته توسط زندگینامهنویسانی که به بررسی زندگی و آثارش در ایران پرداختهاند معرفی شده است. منبع بهرهگیری از این اطلاعات سایت کتابخانه ملی ایران و منابعی دیگر بوده است.
الکافی و شروح و ترجمههایش
«الکافی» یکی از معتبرترین کتب حدیث و نخستین کتاب از «کتب اربعه» در شیعه است که به همت شیخ کلینی در مدت ۲۰ سال گردآوری و تألیف شده است. در این کتاب که مشتمل بر سه بخش اصول (روایات اعتقادی) فروع (روایات فقهی) و روضه (احادیث متفرقه) است بیش از ۱۶ هزار حدیث گرد هم آمده است. از میان آثار شیخ کلینی «اصول کافی» اثری است که تاکنون علاوه بر ترجمهها و چاپهای متعدد آثاری نیز بر شرح و تفسیر آن نگاشته شده است. برخی از این کتابها که تصحیح ترجمه یا شرح الکافی را در بر میگیرند عبارتاند:
• الکافی ثقهالاسلام ابیجعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق الکلینی الرازی مع تعلیقات نافعه مأخوذه من عده شروح تصحیح مقابله و تعلیق علیاکبر الغفاری تهران: دارالکتب الاسلامیه ۸ جلد چاپ اول ۱۳۵۰ ۴۰۰۰ ریال.
• اصول کافی ثقهالاسلام ابیجعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق الکلینی الرازی ترجمه و شرح سید جواد مصطفوی و سید هاشم رسولی محلاتی تهران: انتشارات علمیه اسلامیه ۴ جلد چاپ اول ۱۳۵۶ ۱۲۰۰ ریال.
• درخشان پرتوی از اصول کافی محمد الحسینیالهمدانیالنجفی بی جا ۶ جلدی چاپ اول ۱۳۶۸.
• شرح اصول الکافی (کلینی) لمؤلفه صدرالدین محمدابراهیم شیرازی: مع التعلیقات للمولی علی النوری عنی بتصحیحه محمد خواجوی تهران: مؤسسه انتشارات و تحقیقات فرهنگی چاپ اول ۱۳۷۰ ۲۴۰۰ ریال.
• پانصد و یک درس مقدس: معرف ابواب و عناوین اصول کافی کلینی صادق میر شاه ولد مشهد: رستگار ۶۳۸ صفحه چاپ دوم ۱۳۷۳ 7500 ریال.
• اصول کافی تألیف مرحوم ثقهالاسلام کلینی (ره) ترجمه و شرح فارسی محمدباقر کمرهای تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف ۶ جلدی چاپ اول ۱۳۷۹.
• سیری در اصول کافی: شناخت خداشناسی رهبری و امامت شناسنامه اهل بیت ابراهیم بابایی آملی قم: پیام دبیر صفحه ۱۱۹ چاپ اول ۱۳۸۱ ۵۵۰۰ ریال.
• الحاشیه علی اصول الکافی محمدحسین الدرایتی قم: دارالحدیث للطباعه و النشر ۶۷۲ صفحه چاپ اول ۱۳۸۲.
• برگزیده کتاب شریف اصول کافی مرحوم شیخ کلینی ابوالقاسم کردستانی تهران: پیام آزادی ۲۳۸ صفحه چاپ اول ۱۳۸۳.
• گلشت نور: ۴۰۰ حدیث از روضه کافی کلینی رحمه الله: نکاتی از وظایف دینداری و آداب زندگی صالحین صادق میرشاه ولد ترجمه هاشم رسولی محلاتی قم: دارالنشر الاسلام ۴۴۸ صفحه چاپ اول ۱۳۸۴.
• کافیپژوهی: گزارش پایاننامههای مرتبط با کلینی و الکافی سید محمدعلی ایازی قم: موسسه علمی ـ فرهنگی دارالحدیث سازمان چاپ و نشر: سازمان اوقاف و امور خیریه ۷۱۲ صفحه چاپ اول ۱۳۸۷ ۸۶۰۰۰ ریال.
• دفاع از کافی: نقد و بررسی مهمترین شبهه ها درباره کتاب کافی و شیخ کلینی ثامر هاشم عمیدی ترجمه محمدحسین روحانی قم: مؤسسه دایرهالمعارف فقه اسلامی دو جلدی چاپ اول ۱۳۸۸.
• مرآه العقول فیشرح اخبار آلالرسول (شرح اصول کافی کلینی) محمدباقر المجلسی اخراج و مقابله و تصحیح هاشم الرسولی تهران: دارالکتبالاسلامیه ۲۶ جلدی چاپ سوم ۱۳۸۹.
• اصول کافی تالیف ثقهالاسلام کلینی تحقیق ترجمه و توضیح حسین استادولی تهران: انتشارات دارالثقلین ۵ جلد چاپ سوم ۱۳۹۲ ۱۱۰۰۰۰ ریال.
کلینیشناسی
بررسی ابعاد مختلف زندگی شیخ کلینی به عنوان محدث و فقیه بزرگ شیعه یکی از زمینههای نگارش محققان و نویسندگان حوزه فقه و حدیث بوده است آثاری که ضمن ارائه شرح زندگی این محدث گاه به مقایسه ابعاد شخصیتی و روشی او با سایر عالمان در اعصار مختلف پرداختهاند. برخی از مهمترین این آثار به شرح زیرند:
• سلسله مراجع تقلید شیعه از کلینی تا بروجردی جلال زرین تهران: چاپخانه تهران ۶۳ صفحه چاپ اول ۱۳۴۰.
• دیدار با ابرار: شیخ کلینی آفتاب حدیث حسن ابراهیم زاده تهران: سازمان تبلیغات اسلامی مرکز چاپ و نشر ۷۹ صفحه چاپ اول ۱۳۷۲ ۶۰۰ ریال.
• الکلینی و الکافی عبدالرسول عبدالحسن الغفار قم: جماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه بقم موسسه النشر الاسلامی 589 صفحه چاپ اول ۱۳۷۴ ۱۱۰۰۰ ریال.
• شیخ کلینی اصغر فکور زیرنظر شورای کارشناسی دفتر انتشارات کمک آموزشی تهران: مدرسه ۸۶ صفحه چاپ اول ۱۳۸۶.
• مجموعه مقالات فارسی کنگره بینالمللی ثقهالاسلام کلینی حسین پورشریف قم: موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث سازمان چاپ و نشر: سازمان اوقاف و امور خیریه اداره کل اوقاف و امور خیریه استان قم ۵ جلدی چاپ اول ۱۳۸۷ ۶۴۰۰۰ ریال.
• کلینینامه: کتابشناسی و نسخهشناسی کتاب الکافی اثر فقیه و محدث نامدار شیعی علامه ابوجعفر محمد بن یعقوب کلینی رازی محمود مرعشی حسین متقی قم: کتابخانه بزرگ حضرت آیتاللهالعظمی مرعشی نجفی گنجینه جهانی مخطوطات اسلامی ۵۶۰ صفحه چاپ اول ۱۳۸۷.
• کتابشناسی کلینی و کتاب الکافی محمد قنبری قم: موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث سازمان چاپ و نشر سازمان اوقاف و امور خیریه ۲۲۲ صفحه چاپ اول ۱۳۸۷ ۲۷۰۰۰ ریال.
• شناختنامه کلینی و الکافی محمد قنبری قم: موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث سازمان چاپ و نشر: سازمان اوقاف و امور خیریه اداره کل اوقاف و امور خیریه استان قم ۵ جلدی چاپ اول ۱۳۸۷.
• کلینی: مروری بر زندگی و آثار شیخ کلینی منصور پهلوان تهران: همشهری ۱۱۲ صفحه چاپ اول ۱۳۸۸ ۳۳۰۰۰ ریال.
• گفتگوها و گفتارها درباره کلینی و الکافی بازنویس و ویراستار فارسی حسین پورشریف و دیگران ویراستار عربی محمد پورصباغ قم: مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث ۴۲۲ صفحه چاپ اول ۱۳۸۹ ۵۰۰۰۰ ریال.
• شیخ کلینی: آفتاب حدیث حسن ابراهیمزاده تهران: سازمان تبلیغات اسلامی شرکت چاپ و نشر بینالملل ۷۹ صفحه چاپ سوم ۱۳۹۲.
• حدیث مرو در میراث علمی ثقهالاسلام محمد بن یعقوب کلینی قدس سره تنظیم علی لباف به سفارش مرکزعاشوراپژوهی تهران: انتشارات منیر ۵۴ صفحه چاپ اول ۱۳۹۲ ۴۰۰۰۰ ریال.
• سیرت کلینی حسین علی محفوظ ترجمه علیرضا میرزامحمد تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ۱۰۵ صفحه چاپ اول ۱۳۹۲.
/