· حمّاد بن عیسی نقل میکند که حضرت صادق علیه السلام نماز نیکویی خواندند و در سجده چنین عمل کردند:
سَجَدَ عَلَی ثَمَانِیَهِ أَعْظُمٍ الْجَبْهَهِ وَ الْکَفَّیْنِ وَ عَیْنَیِ الرُّکْبَتَیْنِ وَ أَنَامِلِ إِبْهَامَیِ الرِّجْلَیْنِ وَ الْأَنْفِ فَهَذِهِ السَّبْعَهُ فَرْضٌ وَ وَضْعُ الْأَنْفِ عَلَی الْأَرْضِ سُنَّهٌ وَ هُوَ الْإِرْغَامُ.[۱]
آن حضرت هشت استخوان را بر زمین نهادند: پیشانی دو دست دو زانو دو انگشت ابهام هر دو پا و بینی. پس هفت مورد اوّل واجب است و إرغام یعنی قرار دادن بینی بر زمین سنّت است.
· عَنْ زُرَارَهَ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ علیه السلام: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله: السُّجُودُ عَلَی سَبْعَهِ أَعْظُمٍ: الْجَبْهَهِ وَ الْیَدَیْنِ وَ الرُّکْبَتَیْنِ وَ الْإِبْهَامَیْنِ مِنَ الرِّجْلَیْنِ وَ تُرْغِمُ بِأَنْفِکَ إِرْغَاماً. أَمَّا الْفَرْضُ فَهَذِهِ السَّبْعَهُ وَ أَمَّا الْإِرْغَامُ بِالْأَنْفِ فَسُنَّهٌ مِنَ النَّبِیِّ صلّی الله علیه و آله.[۲]
حضرت باقر علیه السلام فرمود: رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمود: سجده بر هفت استخوان است: پیشانی دستها زانوها و دو انگشت بزرگ پا. این هفت مورد واجب است. امّا إرغام که بینی بر خاک گذاشتن است از سنّتهای رسول خدا صلّی الله علیه و آله است.
· عَنْ عَمَّارٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ علیهماالسلام قَالَ:قَالَ عَلِیٌّ علیه السلام: لَا تُجْزِی صَلَاهٌ لَا یُصِیبُ الْأَنْفُ مَا یُصِیبُ الْجَبِینُ.[۳]
حضرت صادق علیه السلام از پدر بزرگوارش علیه السلام از امیرالمؤمنین علیه السلام نقل کنند که فرمود: نمازی که در آن بینی به آنچه پیشانی به آن میرسد نرسد مجزی نیست.
· عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: لَا صَلَاهَ لِمَنْ لَمْ یُصِبْ أَنْفُهُ مَا یُصِیبُ جَبِینُه.[۴]
حضرت صادق علیه السلام فرمود: نماز نیست برای کسی که در نماز بینی اش را بر آنچه پیشانی اش قرار میگیرد قرار ندهد.
مرحوم علامه مجلسی در شرح این حدیث مینویسد:
حسب مضمون این حدیث و بنا بر نقل مشهور بینی بر خاک نهادن مستحبّ مؤکّد است.[۵]
مرحوم مجلسی اوّل در لوامع صاحبقرانی مینویسد:
در فقه رضوی است که ارغام میکنی بینی خود را از برای حقّ سبحانه و تعالی و اقلّ مرتبه آن است که بینی به زمین برسد و اگر بِمَا یَصِحُّ السُّجُودُ عَلَیه گذارند بهتر است و اگر به زمین رسانند بهتر است و اگر به خاک رسانند بهتر است…پس احوط آن است که ترک نکنند بینی بر خاک مالیدن را در سجود و ظاهرا هر جای بینی که برسد کافی باشد.[۶]
پینوشتها:
[۱] – وسایل الشیعه ج۵ ص۴۵۹-۴۶۰ به نقل از من لایحضره الفقیه
[۲] – وسایل الشیعه ج۶ ص۳۴۳ به نقل از تهذیب
[۳] – الإستبصار ج۱ ص۳۲۷
[۴] – الکافی ج۳ ص۳۳۳
[۵] – مرآه العقول ج۱۵ ص۱۵۲
[۶] – لوامع صاحبقرانی ج۳ ص۴۵۳-۴۵۴
/