ولادت امیر مؤمنان علیه السلام در کعبه از دیدگاه شیعیان قطعی و متواتر است، و این که کسی غیر از آن حضرت در داخل خانه کعبه به دنیا نیامده نیز مورد اشتراک است.
شیخ مفید رضوان الله تعالی علیه در این باره مینویسد:
ولد بمکه فی البیت الحرام یوم الجمعه الثالث عشر من رجب سنه ثلاثین من عام الفیل، ولم یولد قبله ولا بعده مولود فی بیت الله تعالی سواه إکراما من الله تعالی له بذلک وإجلالا لمحله فی التعظیم. [۱]
حضرت امیر المؤمنین علی بن ابی طالب علیه السّلام در روز جمعه سیزدهم ماه رجب پس از سی سال از عام الفیل در خانه خدا در شهر مکه به دنیا آمد، نه پیش از وی کسی در خانه خدا به دنیا آمده و نه بعد از آن حضرت. تولد امیر مؤمنان علیه السّلام در خانه خداوند فضیلت و شرافتی است که پروردگار بزرگ برای بزرگداشت مقام و منزلتش به آن حضرت اختصاص داده است.
ولادت امام علی علیه السلام در کعبه از دیدگاه اهل سنت:
از دیدگاه علمای اهل سنت نیز، ولادت آن حضرت قطعی است ؛ حتی برخی از آنها ادعای تواتر نیز کردهاند که به نام چند تن از آنها اشاره میکنیم:
۱. حاکم نیشابوری (۴۰۵هـ):
فقد تواترت الأخبار أن فاطمه بنت أسد ولدت أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب کرم الله وجهه فی جوف الکعبه.
روایات متواتری وارد شده که فاطمه بنت اسد، امیرمؤمنان علی بن ابی طالب – کرم الله وجهه – را در داخل کعبه به دنیا آورده است.
النیسابوری، محمد بن عبدالله أبو عبدالله الحاکم (متوفای۴۰۵ هـ)، المستدرک علی الصحیحین، ج ۳، ص ۵۵۰، تحقیق: مصطفی عبد القادر عطا، ناشر: دار الکتب العلمیه – بیروت، الطبعه: الأولی، ۱۴۱۱هـ – ۱۹۹۰م .
ترجمه حاکم نیشابوری:
ذهبی در باره او مینویسد:
الحاکم الحافظ الکبیر امام المحدثین… ناظر الدارقطنی فرضیه وهو ثقه واسع العلم بلغت تصانیفه قریبا من خمس مایه جزء.
حاکم، حافظ بزرگ و پیشوای محدثان است. دار قطنی با او مناظرهای داشت که او را پسندید، او مورد اعتماد و دارای علم بسیار است، نوشتهها و آثار او نزدیک به پانصد جلد میشود.
الذهبی، شمس الدین محمد بن أحمد بن عثمان، تذکره الحفاظ، ج ۳، ص ۱۰۳۹ ـ ۱۰۴۰، ناشر: دار الکتب العلمیه – بیروت، الأولی.
سیوطی مینویسد:
الحاکم الحافظ الکبیر إمام المحدثین أبو عبد الله محمد بن عبد الله محمد بن حمدویه بن نعیم الضبی الطهمانی النیسابوری… وکان إمام عصره فی الحدیث العارف به حق معرفته صالحا ثقه.
حاکم، حافظ بزرگ و پیشوای محدثان است… او در زمان خود پیشوای علم حدیث و آن چنان که شایسته بود، با علم حدیث آشنایی داشت، درستکار و قابل اعتماد بود.
السیوطی، جلال الدین عبد الرحمن بن أبی بکر (متوفای۹۱۱هـ)، طبقات الحفاظ، ج ۱، ص۴۱۰ ـ ۴۱۱، ناشر: دار الکتب العلمیه – بیروت، الطبعه: الأولی، ۱۴۰۳هـ.
أبو اسحاق شیرازی، حاکم را این گونه معرفی میکند:
هو أبو عبد الله محمد بن عبد الله بن محمد النیسابوری المعروف بالحاکم صاحب المستدرک وتاریخ نیسابور وفضایل الشافعی وکان فقیها حافظا ثقه علیا لکنه یفضل علی بن أبی طالب علی عثمان رضی الله عنهما انتهت إلیه ریاسه أهل الحدیث طلب العلم فی صغره ورحل إلی الحجاز والعراق مرتین وروی عن خلایق عظیمه قال الأسنوی ویزید علی الفیء شیخ وتفقه علی أبی الولید النیسابوری وأبی علی بن أبی هریره وأبی سهل الصعلوکی وانتفع به أیمه کثیرون منهم البیهقی قال عبد الغافر کان الحاکم إمام أهل الحدیث فی عصره وبیته بیت الصلاح والورع واختص بصحبته إمام وقته أبی بکر الصیغی وکان یراجع الحاکم فی الجرح والتعدیل.
محمد بن عبد الله… نیشابوری مشهور به حاکم صاحب کتاب المستدرک، تاریخ نیشابور و فضایل شافعی، فقیه، حافظ، قابل اعتماد و بلند مرتبه بود ؛ وی علی بن أبی طالب را از عثمان برتر میدانست. ریاست اهل حدیث به او میرسد. تحصیل دانش را از کودکی آغاز و دو بار به حجاز و عراق مسافرت کرد. از افراد زیادی روایت نقل کرده است… و بزرگان زیادی ؛ از جمله بیهقی از او کسب دانش کردهاند. عبد الغافر میگوید: حاکم پیشوای اهل حدیث در زمان خود بود و خانه او خانه درستکاری و پرهیزگاری بود، أبو بکر صیغی که پیشوای زمان خود بود، همواره در کنار حاکم بود و در جرح و تعدیل روات به او مراجعه میکرد.
الشیرازی، إبراهیم بن علی بن یوسف أبو إسحاق (متوفای۴۷۶هـ)، طبقات الفقهاء، ج ۱، ص ۲۲۲، تحقیق: خلیل المیس، ناشر: دار القلم – بیروت.
ابن خلکان مینویسد:
الحاکم النیسابوری الحافظ المعروف بابن البیع إمام أهل الحدیث فی عصره والمؤلف فیه الکتب التی لم یسبق إلی مثلها کان عالما عارفا واسع العلم.
حاکم نیشابوری حافظ (کسی که بیش از صد هزار حدیث حفظ است) مشهور به ابن البیع، پیشوای اهل حدیث در زمان خود بود و کتابهایی در علم حدیث نوشت که کسی پیش از او همانندش را ننوشته بود، او دانشمند، عارف و دارای دانش بسیار بود.
إبن خلکان، أبو العباس شمس الدین أحمد بن محمد بن أبی بکر (متوفای۶۸۱هـ)، وفیات الأعیان وأنباء أبناء الزمان، ج ۴، ص ۲۸۰، تحقیق: احسان عباس، ناشر: دار الثقافه – لبنان.
أبو الفداء در تاریخش مینویسد:
وفیها توفی الحافظ محمد بن عبد الله بن محمد بن حمدویه بن نعیم الضبی الطهمانی، المعروف بالحاکم النیسابوری إِمام أهل الحدیث فی عصره، والمؤلف فیه الکتب التی لم یسبق إِلی مثلها، سافر فی طلب الحدیث، وبلغت عده شیوخه نحو ألفین، وصنف عده مصنفات….
در آن سال (۴۵۵هـ) حافظ محمد بن عبد الله… مشهور به حاکم نیشابوری از دنیا رفت، او پیشوای اهل حدیث در زمان خود بود و کتابهایی در علم حدیث نوشت که کسی همانند آنها را پیش از او ننوشته بود، برای یادگیری حدیث مسافرت میکرد، اساتید او نزدیک به دو هزار نفر بودند، کتابهای بسیاری نوشت….
أبو الفداء عماد الدین إسماعیل بن علی (متوفای۷۳۲هـ)، المختصر فی أخبار البشر، ج ۱، ص ۲۴۷.
با توجه به جایگاهی که حاکم نیشابوری در میان علمای اهل سنت دارد، اگر غیر از سخن و اعتراف او به تواتر ولادت امیر مؤمنان علیه السلام، هیچ دلیل دیگری وجود نداشت، برای حق جویان کفایت میکرد، ولی بازهم جهت تاکید و تقویت موضوع سخنان و اعترافات دیگر علمای اهل سنت را نیز مطرح میکنیم.
۲. شاه ولی الله دهلوی (متوفای ۱۱۷۶هـ):
وی در کتاب ازاله الخفاء عن خلافه الخلفاء در مناقب امیر مؤمنان علیه السلام مینویسد:
و از مناقب وی رضی الله عنه که در حین ولادت او ظاهر شد یکی آن است که در جوف کعبه معظمه تولد یافت.
دهلوی، شاه ولی الله مشهور به محدث هند (متوفای ۱۱۸۰هـ)، إزاله الخفاء عن خلافه الخلفاء، ج ۴، باب: اما مآثر امیرالمؤمنین وامام اشجعین اسد الله الغالب علی بن ابی طالب رضی الله عنه، تصحیح و مراجعه: سید جمال الدین هروی.
ترجمه دهلوی:
عظیم آبادی در باره او و کتابش مینویسد:
وقد بسط الکلام فیما یتعلق بالخلافه الذی لا مزید علیه الشیخ الأجل المحدث ولی الله الدهلوی فی إزاله الخفاء عن خلافه الخلفاء وهو کتاب لم یؤلف مثله فی هذا الباب.
شیخ بزرگوار، محدث ولی الله دهلوی در کتاب ازاله الخفاء عن خلافه الخلفا به صورت گسترده سخن گفته است که بیش از آنچه او گفته نمیتوان در این باره سخن گفت. این کتابی است که همانند آن در این باره نوشته نشده است.
العظیم آبادی، محمد شمس الحق (متوفای۱۳۲۹هـ)، عون المعبود شرح سنن أبی داود، ج ۱۲، ص ۲۵۳، ناشر: دار الکتب العلمیه – بیروت، الطبعه: الثانیه، ۱۹۹۵م.
جمال الدین قاسمی همواره در هنگام نقل سخن دهلوی از او با عناوین «الإمام، العارف، الکبیر، العلامه و… » یاد میکند.
قال الإمام العارف الکبیر الشیخ أحمد المعروف بشاه ولی الله الدهلوی قدس الله سره فی کتابه «حجه الله البالغه»
قال الإمام العلامه ولی الله الدهلوی فی «الحجه البالغه».
القاسمی، محمد جمال الدین (متوفای۱۳۳۲هـ)، قواعد التحدیث من فنون مصطلح الحدیث، ج ۱، ص ۲۳۹ و ج ۱ ص ۳۲۳، ناشر: دار الکتب العلمیه – بیروت، الطبعه: الأولی، ۱۳۹۹هـ – ۱۹۷۹م.
الکوکب الدیار الهندیه الشاه ولی الله أحمد بن عبد الرحیم الدهلوی الهندی رحمه الله المولود سنه ۱۱۱۰ والمتوفی بدهلی سنه ۱۱۷۶ کان هذا الرجل من أفراد المتأخرین علما وعملا وشهره أحیا الله به وبأولاده وأولاد بنته وتلامیذهم الحدیث والسنه بالهند بعد مواتهما وعلی کتبه وأسانیده المدار فی تلک الدیار.
ستاره درخشان سرزمین هند، شاه ولی الله دهلوی هندی، در سال ۱۱۱۰ متولد و در سال ۱۱۷۶ در دهلی از دنیا رفت. این مرد از علمای متأخر است که در علم و عمل و شهرت داشت، خداوند به وسیله او، فرزندان و نوادگان دختری و شاگردانش، علم حدیث را در سرزمین هند احیاء کرد، بر کتابها و اسناد او این دیار میچرخید.
الکتانی، عبد الحی بن عبد الکبیر (متوفای۱۳۸۳هـ)، فهرس الفهارس والأثبات ومعجم المعاجم والمسلسلات، ج ۱، ص ۱۷۸، تحقیق: د. إحسان عباس، ناشر: دار العربی الاسلامی – بیروت/ لبنان، الطبعه: الثانیه، ۱۴۰۲هـ۱۹۸۲م.
۳. سبط ابن جوزی(متوفای ۶۵۴هـ):
وروی أن فاطمه بنت أسد کانت تطوف بالبیت وهی حامل بعلی (علیه السلام) فضربها الطلق ففتح لها باب الکعبه فدخلت فوضتعه فیها.
روایت شده است که فاطمه بنت أسد، در حالی که باردار بود، خانه خدا را طواف میکرد، درد زایمان او را فراگرفت، در خانه کعبه به روی او باز شد، پس داخل خانه کعبه شد و فرزندش را به دنیا آورد.
سبط بن الجوزی الحنفی، شمس الدین أبوالمظفر یوسف بن فرغلی بن عبد الله البغدادی، تذکره الخواص، ص ۲۰، ناشر: مؤسسه أهل البیت ـ بیروت، ۱۴۰۱هـ ـ ۱۹۸۱م.
ترجمه سبط بن جوزی:
شمس الدین ذهبی در باره او میگوید:
یوسف بن قُزْغْلی بن عبد الله. الإمام، الواعظ، المؤرخ شمس الدین، أبو المظفر الترکی، ثم البغدادی العونی الحنفی. سِبْط الإمام جمال الدین أبی الفرج ابن الجوزی ؛ نزیل دمشق. وُلِد سنه إحدی وثمانین وخمسمایه… وکان إماما، فقیها، واعظا، وحیدا فی الوعظ، علاّمهً فی التاریخ والسیر، وافر الحرمه، محبباً إلی الناس… ودرّس بالشبلیه مده، وبالمدرسه البدریه التی قباله الشبلیه. وکان فاضلا عالما، ظریفا، منقطعا، منکرا، علی أرباب الدول ما هم علیه من المنکرات، متواضعا صاحب قبول تام.
یوسف بن قُزعلی حنفی، پیشوا، فقیه،تاریخ دان و در سخنوری یگانه بود، در دانش تاریخ و سرگذشتها علامه و در نزد مردم بسیار قابل احترام و محبوب بود. مدتی در شبلیه و مدرسه بدریه تدریس میکرد، او فاضل، دانشمند و نکته سنج بود و با دولتمردانی که کارهای ناپسندی میکردند مخالفت میکرد متواضع و فروتن بود و همگان او را قبول داشتند.
الذهبی، شمس الدین محمد بن أحمد بن عثمان بن قایماز، تاریخ الإسلام ووفیات المشاهیر والأعلام، ج ۴۸، ص ۱۸۳، تحقیق: د. عمر عبد السلام تدمری، ناشر: دار الکتاب العربی – لبنان/ بیروت، الطبعه: الأولی، ۱۴۰۷هـ – ۱۹۸۷م.
أبو محمد یافعی (متوفای۷۶۸هـ) در باره او مینویسد:
العلامه الواعظ المورخ شمس الدین أبو المظفر یوسف الترکی ثم البغدادی المعروف بابن الحوزی سبط الشیخ جمال الدین أبی الفرج ابن الجوزی أسمعه جده منه ومن جماعه وقدم دمشق سنه بضع وست مایه فوعظ بها وحصل له القبول العظیم للطف شمایله وعذوبه وعظه.
سخنور بود ودانش فراوان داشت و آگاه به سر گذشتها بود، در شهر دمشق مردم را موعظه میکرد و چون چهره و سخنش جذاب بود، مورد قبول و پذیرش عموم قرار گرفت….
الیافعی، أبو محمد عبد الله بن أسعد بن علی بن سلیمان، مرآه الجنان وعبره الیقظان، ج ۴، ص ۱۳۶، ناشر: دار الکتاب الإسلامی – القاهره – ۱۴۱۳هـ – ۱۹۹۳م.
قطب الدین الیونینی (متوفای۷۲۶هـ) در باره او مینویسد:
وکان أوحد زمانه فی الوعظ حسن الإیراد ترق لرؤیته القلوب وتذرف لسماع کلامه العیون وتفرد بهذا الفن وحصل له فیه القبول التام وفاق فیه من عاصره وکثیراً ممن تقدمه حتی أنه کان یتکلم فی المجلس الکلمات الیسیره المعدوده أو ینشد البیت الواحد من الشعر فیحصل لأهل المجلس من الخشوع والاضطراب والبکاء ما لا مزید علیه فیقتصر علی ذلک القدر الیسیر وینزل فکانت مجالسه نزهه القلوب و الأبصار یحضرها الصلحاء والعلماء والملوک والأمراء والوزراء وغیرهم ولا یخلو المجلس من جماعه یتوبون ویرجعون إلی الله تعالی.
در وعظ و سخنرانی در زمان خودش منحصر به فرد بود، با دیدنش رقت قلب برای بیننده ایجاد میشد و با شنیدن سخنش اشکها جاری میشد، مورد قبول عموم بود، گاهی در مجلسی کلماتی اندک و یا شعری میخواند همه حاضران را به گریه میانداخت. در مجلس وی همواره دانشمندان و امیران و وزیران و غیر آنان حضور مییافتند، و هیچگاه نمیشد که بدون توبه کسی از مجلسش خارج شود.
الیونینی، قطب الدین أبو الفتح موسی بن محمد، ذیل مرآه الزمان، ج ۱، ص ۱۵.
العکری الحنبلی (متوفای۱۰۸۹هـ) در باره او مینویسد:
سبط ابن الجوزی العلامه الواعظ المؤرخ شمس الدین أبو المظفر یوسف بن فرغلی الترکی ثم البغدادی الهبیری الحنفی سبط الشیخ أبی الفرج بن الجوزی أسمعه جده منه ومن ابن کلیب وجماعه وقدم دمشق سنه بضع وستمایه فوعظ بها وحصل له القبول العظیم للطف شمایله وعذوبه وعظه… ولو لم یکن له إلا کتابه مرآه الزمان لکفاه شرفا.
العکری الحنبلی، عبد الحی بن أحمد بن محمد، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، ج ۵، ص ۲۶۶، تحقیق: عبد القادر الأرنؤوط، محمود الأرناؤوط، ناشر: دار بن کثیر – دمشق، الطبعه الأولی، ۱۴۰۶هـ.
۴. مسعودی (متوفای۳۴۶هـ):
علی بن الحسین مسعودی، مورخ و ادیب مشهور شافعی مذهب در باره ولادت امیر مؤمنان علیه السلام در خانه کعبه میفرماید:
وکان مولده فی الکَعبه.
محل تولد علی علیه السلام، خانه کعبه است.
المسعودی، أبو الحسن علی بن الحسین بن علی (متوفای۳۴۶هـ)، مروج الذهب، ج ۱، ص ۳۱۳.
ترجمه مسعودی:
یاقوت حموی او را از ادبا و از نوادگان عبد الله بن مسعود، صحابی مشهور رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم میداند:
علی بن الحسین بن علی المسعودی المؤرخ أبو الحسن من ولد عبد الله بن مسعود صاحب النبی صلی الله علیه.
الحموی، أبو عبد الله یاقوت بن عبد الله الرومی (متوفای۶۲۶هـ)، معجم الأدباء أو إرشاد الأریب إلی معرفه الأدیب، ج ۴، ص ۴۸، رقم: ۵۶۷، ناشر: دار الکتب العلمیه – بیروت، الطبعه: الأولی، ۱۴۱۱ هـ – ۱۹۹۱م .
تاج الدین سبکی نام مسعودی را در زمره علمای شافعی آورده و او را مورخ، صاحب فتوا و علامه میداند:
علی بن الحسین بن علی المسعودی صاحب التواریخ کتاب مروج الذهب فی أخبار الدنیا وکتاب ذخایر العلوم وکتاب الاستذکار لما مر من الأعصار وکتاب التاریخ فی أخبار الأمم وکتاب أخبار الخوارج وکتاب المقالات فی أصول الدیانات وکتاب الرسایل وغیر ذلک. قیل إنه من ذریه عبد الله بن مسعود رضی الله عنه أصله من بغداد وأقام بها زمانا وبمصر أکثر وکان أخباریا مفتیا علامه صاحب ملح وغرایب.
علی بن الحسین المسعودی، صاحب کتابهای تاریخی مروج الذهب… و دیگر کتابها است. گفته شده که او از فرزندان عبد الله بن مسعود بوده است، اصالتاً اهل بغداد و زمانی در آن جا و بیشتر در مصر ساکن بوده، او اخباری، دارای فتوا، دانشمند و… بود.
السبکی، تاج الدین بن علی بن عبد الکافی (متوفای۷۷۱هـ)، طبقات الشافعیه الکبری، ج ۳، ص ۴۵۶، تحقیق: د. محمود محمد الطناحی د.عبد الفتاح محمد الحلو، ناشر: هجر للطباعه والنشر والتوزیع – ۱۴۱۳هـ، الطبعه: الثانیه.
و علیمی حنبلی در باره او مینویسد:
علی بن الحسین بن علی أبو الحسن المسعودی من أعلام التاریخ ومن مشاهیر الرحالین ومن الباحثین المقدرین من أهل بغداد أقام بمصر وتوفی فیها عام ۳۴۶ ه له مؤلفات عدیده منها مروج الذهب وأخبار الزمان وغیر ذلک من المؤلفات القیمه.
علی بن الحسین المسعودی، از بزرگان تاریخ و از مشهورترین کسانی است که برای جمع آوری حدیث مسافرت میکرد… کتابهای متعددی نوشت که از جمله آنها مروج الذهب و اخبار الزمان و کتابهای با ارزش دیگری است.
العلیمی، مجیر الدین الحنبلی (متوفای۹۲۷هـ)، الأنس الجلیل بتاریخ القدس والخلیل، ج ۱، ص ۱۱، تحقیق: عدنان یونس عبد المجید نباته، ناشر: مکتبه دندیس – عمان – ۱۴۲۰هـ- ۱۹۹۹م.
عکری حنبلی در باره مسعودی مینویسد:
وفیها المسعودی المؤرخ صاحب مروج الذهب وهو أبو الحسن علی بن أبی الحسن رحل وطوف فی البلاد وحقق من التاریخ مالم یحققه غیره وصنف فی أصول الدین وغیرها من الفنون.
در آن سال (۳۴۵هـ) مسعودی مورخ، صاحب کتاب مروج الذهب ازدنیا رفت. او أبو الحسن علی بن أبی الحس بود، به شهرهای گوناگون مسافرت میکرد، آن قدر که او در تاریخ تحقیق کرده دیگران تحقیق نکردهاند، در اصول دین و دیگر علوم کتاب نوشته است.
العکری الحنبلی، عبد الحی بن أحمد بن محمد (متوفای۱۰۸۹هـ)، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، ج ۲، ص ۳۷۱، تحقیق: عبد القادر الأرنؤوط، محمود الأرناؤوط، ناشر: دار بن کثیر – دمشق، الطبعه: الأولی، ۱۴۰۶هـ.
۵. گنجی شافعی (متوفای ۶۵۸هـ):
گنجی شافعی در کفایه الطالب مینویسد:
«ولد أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب بمکه فی بیت الله الحرام لیله الجمعه لثلاث عشره لیله خلت من رجب سنه ثلاثین من عام الفیل ولم یولد قبله ولا بعده مولود فی بیت الله الحرام سواه إکراما له بذلک، وإجلالا لمحله فی التعظیم.
امیر مؤمنان علیه السلام شب جمعه سیزده رجب، سال سیم بعد از واقعه عام الفیل در داخل خانه خدا به دنیا آمد. کسی پیش از آن حضرت و بعد از آن در داخل خانه کعبه به دنیا نیامده است و این از فضایل اختصاصی آن حضرت است که خداوند به جهت بزرگداشت مقام او عطا کرده است.
الگنجی الشافعی، أبی عبد الله محمد بن یوسف بن محمد القرشی، کفایه الطالب فی مناقب علی بن أبی طالب، ص۴۰۷، الباب السابع فی مولده علیه السلام، ناشر: دار أحیاء تراث اهل البیت (علیه السلام)، طهران، الطبعه الثالثه، ۱۴۰۴هـ، ۱۳۶۲ ش.
ترجمه گنجی شافعی:
ابن خلکان در ترجمه او مینویسد:
الفخر الکنجی محمد بن یوسف بن محمد بن الفخر الکنجی نزیل دمشق عنی بالحدیث وسمع ورحل وحصل کان إماما محدثا.
محمد بن یوسف گنجی… ساکن دمشق بود، به علم حدیث اعتنا میکرد، برای یادگیری آن از دیگران میشنید، وبرای دانش بیشتر مسافرت میکرد، او پیشوا و محدث بود.
الصفدی، صلاح الدین خلیل بن أیبک (متوفای۷۶۴هـ)، الوافی بالوفیات، ج ۵، ص ۱۴۸، تحقیق: أحمد الأرناؤوط وترکی مصطفی، ناشر: دار إحیاء التراث – بیروت – ۱۴۲۰هـ- ۲۰۰۰م.
یونینی نیز او را این گونه معرفی میکند:
الفخر محمد بن یوسف الکنجی کان رجلاً فاضلاً أدیباً وله نظم حسن.
محمد بن یوسف گنجی، مردی دانشمند و ادیب بود و شعرهای زیبایی میسرود.
الیونینی، قطب الدین أبو الفتح موسی بن محمد (متوفای۷۲۶ هـ)، ذیل مرآه الزمان، ج ۱، ص ۱۴۸.
حاجی خلیفه، او را «الشیخ الحافظ» معرفی میکند:
کفایه الطالب فی مناقب علی بن أبی طالب للشیخ الحافظ أبی عبد الله محمد بن یوسف بن محمد الکنجی الشافعی.
کفایه الطالب در مناقب علی بن أبی طالب، نوشته شیخ و حافظ (کسی که بیش از صد هزار حدیث حفظ است) أبو عبد الله محمد بن یوسف گنجی شافعی است.
حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله القسطنطینی الرومی الحنفی (متوفای۱۰۶۷هـ)، کشف الظنون عن أسامی الکتب والفنون، ج ۲، ص ۱۴۹۷، ناشر: دار الکتب العلمیه – بیروت – ۱۴۱۳هـ – ۱۹۹۲م.
۶. ابن صباغ المالکی (۸۵۵ هـ):
ابن صباغ مالکی در الفصول المهمه مینویسد:
ولد علی (علیه السلام) بمکه المشرفه بداخل البیت الحرام فی یوم الجمعه الثالث عشر من شهر الله الأصم رجب الفرد سنه ثلاثین من عام الفیل قبل الهجره بثلاث وعشرین سنه، وقیل بخمس وعشرین، وقبل المبعث باثنی عشره سنه، وقیل بعشر سنین. ولم یولد فی البیت الحرام قبله أحد سواه، وهی فضیله خصه الله تعالی بها إجلالا له وإعلاء لمرتبته وإظهارا لتکرمته.
علی علیه السلام در مکه مشرفه در داخل بیت الحرام (کعبه) در روز جمعه سیزدهم ماه خدا یعنی ماه رجب سال سی ام عام الفیل و بیست و سه سال پیش از هجرت به دنیا آمد… پیش از او هیچ کس در کعبه متولد نشد، و این فضیلتی است که خداوند به جهت بزرگداشت و بالا بردن مقام و اظهار کرامت او مخصوص حضرتش گردانیده است.
ابن الصباغ، علی بن محمد بن أحمد المالکی المکی (متوفای۸۵۵ هـ) الفصول المهمه فی معرفه الأیمه، ج ۱، ص ۱۷۱، تحقیق: سامی الغریری، ناشر: دار الحدیث للطباعه والنشر ـ قم، الطبعه: الأولی، ۱۴۲۲هـ.
ترجمه ابن صباغ:
علامه قندوزی در ینابیع الموده، در مقدمه و پیش از نقل سخنی از وی او را این چنین میستاید:
وقال الشیخ المحدث الفقیه نور الدین علی بن محمد المالکی فی کتابه: الفصول المهمه….
القندوزی الحنفی، الشیخ سلیمان بن إبراهیم (متوفای۱۲۹۴هـ)، ینابیع الموده لذوی القربی، ج ۳ ص ۳۴۸، تحقیق سید علی جمال أشرف الحسینی، ناشر: دار الأسوه للطباعه والنشر، الطبعه: الأولی، ۱۴۱۶هـ.
سخاوی که از شاگردان او است، از استادش با این تعابیر یاد میکند:
علی بن محمد بن أحمد بن عبد الله نور الدین الأسفاقسی الغزی الأصل المکی المالکی ویعرف بابن الصباغ. ولد من ذ الحجه سنه أربع وأربعین وثمانین وسبعمایه ونشأ بها فحفظ القرآن والرساله فی الفقه ابن مالک وعرضهما علی الشریف الرحمن الفاسی وعبد الوهاب بن العفیف الیافعی والجمال ابن ظهیر وقربیه أبی السعود النووی وعلی بن محمد بن أبی بکر الشیبی ومحمد ابن سلیمان بن أبی بکر البکری، وأجاز له وأخذ فی الفقه عن أولهم والنحو عن الجلال عبد الواحد المرشدی وسمع علی الزین المراغی سداسیات الرازی وکتب بخط الحسن وباشر الشهاده مع إشراف علی نفسه لکنه کان ساکنا مع القول بأنه تاب وله مؤلفات منها الفصول المهمه لمعرفه الأیمه وهم اثنا عشر والعبر فیمن شفه النظر، أجاز لی. ومات فی ذی القعده وخمسین ودفن بالمعلاه سامحه الله وإیانا.
علی بن محمد بن احمد… اصالتاً اهل غزه، مالکی مذهب و مشهور به ابن صباغ بود. در مکه رشد کرد و بزرگ شد، قرآن را حافظ بود و رساله ای در فقه ابن مالک نوشت را بر شریف الرحمن فاسی و… عرضه کرد…
کتابهای زیادی ؛ از جمله الفصول المهمه لمعرفه الائمه را نوشته است.
السخاوی، شمس الدین محمد بن عبد الرحمن (متوفای۹۰۲هـ)، الضوء اللامع لأهل القرن التاسع، ج ۵، ص ۲۸۳، ناشر: منشورات دار مکتبه الحیاه – بیروت.
اسماعیل باشا در باره او مینویسد:
ابن الصباغ: علی بن محمد بن أحمد الصباغ نور الدین المکی المالکی السفاقسی الأصل المتوفی سنه ۸۵۵ خمسین وخمسمایه له العبر فیمن سفه النظر. الفصول المهمه فی معرفه الأیمه وفضلهم ومعرفه أولادهم ونسلهم.
ابن صباغ، علی بن محمد… مالکی مذهب و اصالتا اهل سفاقس بود، در سال ۸۵۵ از دنیا رفت و کتابهای «العبر فیمن سفه النظر» و «الفصول المهمه فی معرفه الائمه» از نوشتههای او است.
البغدادی، إسماعیل باشا (متوفای۱۳۳۹هـ)، هدیه العارفین أسماء المؤلفین وآثار المصنفین، ج ۵، ص ۷۳۲، ناشر: دار الکتب العلمیه – بیروت – ۱۴۱۳هـ – ۱۹۹۲م.
۷. حلبی (متوفای۱۰۴۴هـ):
علی بن برهان الدین حلبی، صاحب کتاب مشهور سیره حلبی، بعد از سخنی طولانی در باره علی علیه السلام، به ولادت آن حضرت در داخل خانه کعبه استدلال میکند:
لأنه ولد فی الکعبه وعمره (یعنی النبی) (صلی الله علیه و آله و سلم) ثلاثون سنه.
زیرا آن حضرت در داخل خانه کعبه متولد شد و عمر رسول خدا در آن روز سی سال بود.
الحلبی، علی بن برهان الدین (متوفای۱۰۴۴هـ)، السیره الحلبیه فی سیره الأمین المأمون، ج ۱، ص ۲۲۶، ناشر: دار المعرفه – بیروت – ۱۴۰۰هـ.
آنچه ملاحظه نمودید اندکی است از اعترافات و سخنان ارباب حدیث و دانش بود، و برای اطلاع بیشتر در این باره به کتاب شریف الغدیر، ج ۶ و شرح احقاق الحق، ج۱۷ مراجعه فرمایید.
آیا حکیم بن حزام در خانه کعبه متولد شده است؟
طبق اعتقاد شیعه و نیز برخی از علمای اهل سنت ؛ همانند ابن صباغ مالکی و گنجی شافعی، هیچ کس غیر از امیر مؤمنان علیه السلام در داخل خانه کعبه به دنیا نیامده است و این فضیلت بزرگ از امتیازات ویژه آن حضرت است ؛ اما متأسفانه تحریف گران تاریخ و دشمنان امیر مؤمنان علیه السلام این ویژگی را نیز همانند دیگر فضایل آن حضرت یا از اساس منکر شده و یا کسان دیگری را در آن شریک و سهیم کردهاند.
شاید بتوان ادعا کرد که کمتر فضیلتی از فضایل اهل بیت رسول خدا صلی الله علیه وآله مانده است که از دستبرد این تحریفگران به دور مانده باشد و آنها به نحوی آن را زیر سؤال نبرده باشند. یکی از این موارد ولادت آن حضرت در خانه کعبه است که ادعا شده است غیر از امیر مؤمنان علیه السلام، حکیم بن حزام نیز در خانه کعبه متولد شده است.
نخستین کسی که این مطلب را نقل کرده، زبیر بن بکار متوفای ۲۵۶هـ است و قبل از او در هیچ کتابی از کتابهای اهل سنت نقل نشده و بعد از او نیز هر کس نقل کرده، از زبیر بن بکار است.
وی در جمهره نسب قریش مینویسد:
حدثنا الزبیر قال وحدثنی مصعب بن عثمان قال: دخلت أم حکیم ابن حزام الکعبه مع نسوه من قریش، وهی حامل بحکیم بن حزام، فضربها المخاض فی الکعبه، فأتیت بنطح حیث أعجلها الولاد، فولدت حکیم بن حزام فی الکعبه علی النطح.
مادر حکیم بن حزام به همراه زنانی از قریش وارد کعبه شدند، او که باردار بود ناگهان درد زایمان او را فراگرفت و فرزندش را به دنیا آورد.
الزبیر بن بکار بن عبد الله (متوفای۲۵۶هـ) جمهره نسب قریش وأخبارها، ج ۱، ص ۷۷،
زبیر بن بکار این روایت را از مصعب بن عثمان بن مصعب بن عروه بن الزبیر بن العوام نقل میکند که مبتلا به چند اشکال است:
اولاً: مصعب بن عثمان مجهول است و در هیچ یک از کتابهای رجالی نامی از او برده نشده است ؛
ثانیاً: روایت مرسل است ؛ چرا که مصعب بن عثمان، دهها سال بعد از این قضیه به دنیا آمده است، چگونه میتواند از این قضیه خبر دهد؟
ثالثاً: این روایت از ساختههای خاندان زبیر و به ویژه زبیر بن بکار است که به خاطر دشمنی با خاندان اهل بیت علیهم السلام افسانههای بسیاری ساختهاند که از جمله آنها همین قضیه است. این مطلب را نیز به خاطر زیر سؤال بردن فضایل اختصاصی امیر مؤمنان علیه السلام جعل کردهاند.
از طرف دیگر حکیم بن حزام با خاندان زبیر پسر عمو هستند ؛ چرا که حکیم بن حزام بن خویلد بن أسد بن عبد العزی و خاندان زبیر نیز به اسد بن عبد العزی میرسند. این احتمال وجود دارد که خاندان زبیر به خاطر دوستی عمو زاده خود، این مطلب را جعل کرده باشند.
پینوشتها:
[۱] الشیخ المفید، أبی عبد الله محمد بن محمد بن النعمان العکبری البغدادی (متوفای۴۱۳هـ)، الإرشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، ج ۱، ص ۵، تحقیق: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لتحقیق التراث، ناشر: دار المفید للطباعه والنشر والتوزیع – بیروت، الطبعه: الثانیه، ۱۴۱۴هـ – ۱۹۹۳ م
//