توضیح سؤال:
اهل سنت، جنایات خالد را در قضیه کشتن مالک بن نویره در زمان ابوبکر، و قصاص نشدن وی را با این مسأله قیاس و توجیه می‌کنند.
پاسخ:
در این که خالد بن ولید، در جنگ با مالک بن نویره، جنایات عظیمی را مرتکب شده، تردیدی نیست ؛ تا جایی که خلیفه دوم به شدت به او اعتراض کرد، او را دشمن خدا لقب داد و قسم یاد کرد که خالد را سنگسار خواهد کرد ؛ اما از آن جایی که خلیفه اول به بازوی توانمند خالد برای پیشبرد حکومتش نیاز شدیدی داشت، از او دفاع کرد و هیچ مجازاتی را برایش در نظر نگرفت.
ما این مطلب را به صورت مفصل بررسی کرده‌ایم که می‌توانید به آدرس ذیل مراجعه بفرمایید:
http://www.valiasr-aj.com/fa/page.php?bank=question&id=۱۹۸۴
اما در باره جنگ خالد با بنی جذیمه و کشتن آن‌ها توجه به چند نکته ضروری است ؛
اولاً: بخشیدن خون مقتول و یا قصاص قاتل، در اختیار ولی مقتول است و هیچ کس ؛ حتی پیامبر خدا صلی الله علیه وآله، ابوبکر و یا هر حاکم دیگری، حق بخشیدن خون را ندارند و اگر صاحب خون بخواهد قاتل را قصاص نماید، حاکم اسلامی وظیفه دارد که قاتل را قصاص و حکم اسلامی را اجرا نماید ؛ اما اگر صاحب خون قصد کشتن نداشته باشد و بخواهد با گرفتن دیه، از کشتن قاتل بگذرد، حاکم اسلامی طبق نظر ولی دم عمل خواهد کرد.
در قضیه بنی جذیمه، رسول خدا صلی الله علیه وآله، بعد از اطلاع و آگاهی از آن، امیر مؤمنان علیه السلام را اعزام کرد و تمام خسارات آنان ؛ حتی قیمت کاسه سگان آن‌ها را نیز پرداخت نمود.
طبری می‌نویسد:
فلما انتهی الخبر إلی رسول الله رفع یدیه إلی السماء ثم قال اللهم إنی أبرأ إلیک مما صنع خالد بن الولید ثم دعا علی بن أبی طالب علیه السلام فقال یا علی اخرج إلی هؤلاء القوم فانظر فی أمرهم واجعل أمر الجاهلیة تحت قدمیک.
فخرج حتی جاءهم ومعه مال قد بعثه رسول الله به فودی لهم الدماء وما أصیب من الأموال حتی إنه لیدی میلغة الکلب حتی إذا لم یبق شیء من دم ولا مال إلا وداه بقیت معه بقیة من المال فقال لهم علی علیه السلام حین فرغ منهم هل بقی لکم دم أو مال لم یود إلیکم قالوا لا قال فإنی أعطیکم هذه البقیة من هذا المال احتیاطا لرسول الله مما لا یعلم ولا تعلمون ففعل ثم رجع إلی رسول الله فأخبره الخبر فقال أصبت وأحسنت.
ثم قام رسول الله فاستقبل القبلة قایما شاهرا یدیه حتی إنه لیری بیاض ما تحت منکبیه وهو یقول اللهم إنی أبرأ إلیک مما صنع خالد بن الولید ثلاث مرات.
وقتی که خبر به رسول خدا صلی الله علیه وآله رسید، دستها را به طرف آسمان بلند کرد و عرضه داشت: خدایا! من از آن چه خالد بن ولید انجام داده است بیزارم. سپس علی بن أبی طالب علیه السلام را خواست و به او فرمود: ای علی! نزد این قوم برو و نظر آنان را جویا شو و امر جاهلیت را زیر پا بگذار.
علی علیه السلام در حالی که اموال بسیار همراه داشت به طرف قبیله رفت، خون بها، خسارت اموال و حتی قیمت کاسه‌های سگان آن‌ها را نیز پرداخت نمود ؛ علی علیه السلام بعد از اتمام کار از آن‌ها سؤال کرد: آیا خون بها و یا مالی مانده است که به شما پرداخت نکرده باشم؟ همگی گفتند: خیر.
علی علیه السلام فرمود: باقی مانده این اموال را نیز به خاطر رعایت احتیاط از جانب رسول خدا در مواردی که آن حضرت و شما از آن مطلع نشده‌اید می‌پردازم. سپس بازگشت و آنچه انجام داده بود به رسول خدا گزارش کرد. رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود: کار درست و زیبایی انجام دادی. سپس رو به قبله ایستاد، و دستهارا بلند کرد ؛ به طوری که سفیدی زیر بغل آن حضرت پیدا بود، سه بار فرمود: خدایا من از آن چه که خالد بن ولید انجام داده است، بیزارم.
الطبری، أبی جعفر محمد بن جریر (متوفای۳۱۰هـ)، تاریخ الطبری، ج ۲، ص ۱۶۴، ناشر: دار الکتب العلمیة - بیروت.
الحمیری المعافری، عبد الملک بن هشام بن أیوب أبو محمد (متوفای۲۱۳هـ)، السیرة النبویة، ج ۵، ص ۹۶، تحقیق: طه عبد الرءوف سعد، ناشر: دار الجیل، الطبعة: الأولی، بیروت ۱۴۱۱هـ.
الشیبانی، محمد بن الحسن (متوفای۱۹۸هـ)، شرح کتاب السیر الکبیر، ج ۱، ص ۲۶۰، ، تحقیق: د. صلاح الدین المنجد، ناشر: معهد المخطوطات - القاهرة.
ثانیاً: علاوه بر پرداخت نمودن خسارت‌ها و جلب رضایت افراد قبیله بازهم رسول خدا اعلان بیزاری و برائت از اعمال ظالمانه خالد بن ولید می‌کند و مطابق با فرمان الهی: « فَإِنْ عَصَوْکَ فَقُلْ إِنیِّ بَرِیءٌ مِّمَّا تَعْمَلُون؛ اگر تو را نافرمانی کنند بگو: من از آنچه شما انجام میدهید بیزارم! » (شعراء ۲۱۶) دستها را به طرف آسمان بلند کرد ؛ به طوری که سفیدی زیر بغل آن حضرت معلوم بود عرض می‌کند:
اللهم إنی أَبْرَأُ إِلَیْکَ مِمَّا صَنَعَ خَالِدٌ.
خدایا من از آن چه خالد انجام داده، بیزاری می‌جویم.
البخاری الجعفی، محمد بن إسماعیل أبو عبدالله (متوفای۲۵۶هـ)، صحیح البخاری، ج ۳، ص ۱۱۵۷ و ج ۴، ص ۱۵۷۷، ح۴۰۸۴ و ج ۶، ص ۲۶۲۸، ح۶۷۶۶، تحقیق: د. مصطفی دیب البغا، ناشر: دار ابن کثیر، الیمامة - بیروت، الطبعة: الثالثة، ۱۴۰۷ - ۱۹۸۷ .
ثالثاً: خالد بن ولید در قضیه کشتن مالک بن نویره، علاوه بر کشتن او و قبیله‌اش، مرتکب زنای محصنه نیز شده بود و أبوبکر وظیفه داشت که حد الهی را بر او جاری کند ؛ زیرا اجرای حد بر زنا کار، وظیفه حاکم است ؛ اما جناب خلیفه به جای اجرای حدود الهی، او را مورد تشویق قرار داده و از کار او به شدت دفاع کرد. با این که زن شوهر مرده باید مدت خاصی را به اتفاق مسلمانان عده نگه دارد ؛ اما خالد بن ولید با بی توجهی به این مسأله در همان شبی که ماالک کشته شده بود، با زن او همبستر می‌شود.
خلیفه دوم با شنیدن خبر کشته شدن مالک و همبستر شدن خالد با زن او، قسم یاد کرد که خالد را سنگسار کند.
طبری و إبن اثیر در تاریخشان و أبو الفرج اصفهانی در الأغانی و نویری در نهایة الأدب می‌نویسند:
فلما بلغ قتلهم عمر بن الخطاب تکلم فیه عند أبی بکر فأکثر وقال عدو الله عدی علی امری مسلم فقتله ثم نزا علی امرأته وأقبل خالد بن الولید قافلا حتی دخل المسجد وعلیه قباء له علیه صدأ الحدید معتجرا بعمامة له قد غرز فی عمامته أسهما فلما أن دخل المسجد قام إلیه عمر فانتزع الأسهم من رأسه فحطمها ثم قال أرثاء قتلت امرأ مسلما ثم نزوت علی امرأته والله لأرجمنک بأحجارک.
وقتی که خبر کشته شدن ایشان به عمر بن خطاب رسید جریان را به ابوبکر گزارش داد و در باره آن سفارش زیادی نمود و گفت: دشمن خدا بر مردی مسلمان تجاوز کرده و او را کشته است، سپس با همسر او نزدیکی کرده است!!!
خالد بن ولید بدون توجه و در حالی‌که جای شمشیر بر قبای او آشکار بود و عمامه‌ای پوشیده بود که در آن تیرهایی قرار داده بود وارد مسجد شد، عمر بلند شد و تیرها را از عمامه او در آورد و شکست سپس گفت: ریا می‌کنی؟ مرد مسلمانی را کشتی و با همسرش همبستر شدی، به خدا قسم تو را با سنگی که خودت درست کردی سنگسار خواهم کرد.
الطبری، أبی جعفر محمد بن جریر (متوفای۳۱۰هـ)، تاریخ الطبری، ج ۲، ص ۲۷۴، ناشر: دار الکتب العلمیة - بیروت.
الإصبهانی، أبو الفرج (متوفای۳۵۶هـ)، الأغانی، ج ۱۵، ص ۲۹۴، تحقیق: علی مهنا وسمیر جابر، ناشر: دار الفکر للطباعة والنشر، بیروت.
الشیبانی، أبو الحسن علی بن أبی الکرم محمد بن محمد بن عبد الکریم (متوفای۶۳۰هـ)، الکامل فی التاریخ، ج ۲، ص ۲۱۷، تحقیق: عبد الله القاضی، ناشر: دار الکتب العلمیة - بیروت، الطبعة الثانیة، ۱۴۱۵هـ .
النویری، شهاب الدین أحمد بن عبد الوهاب (متوفای۷۳۳هـ)، نهایة الأرب فی فنون الأدب، ج ۱۹، ص ۵۲،، تحقیق: مفید قمحیة وجماعة، ناشر: دار الکتب العلمیة - بیروت / لبنان، الطبعة: الأولی، ۱۴۲۴هـ - ۲۰۰۴م.
ذهبی می‌نویسد:
فلما قدم خالد قال عمر: یا عدو الله قتلت امرأً مسلماً ثم نزوت علی امرأته.
وقتی که خالد به مدینه آمد، عمر گفت: ای دشمن خدا! مرد مسلمانی را کشتی و سپس با همسرش همبستر شدی؟!
الذهبی، شمس الدین محمد بن أحمد بن عثمان (متوفای۷۴۸هـ)، تاریخ الإسلام ووفیات المشاهیر والأعلام، ج ۳، ص ۳۶، تحقیق: د. عمر عبد السلام تدمری، ناشر: دار الکتاب العربی - لبنان/ بیروت، الطبعة: الأولی، ۱۴۰۷هـ - ۱۹۸۷م.
و اما این سؤال که: چرا ابوبکر حدود الهی را اجرا نکر د، و از اعمال جنایتکارانه خالد دفاع نمود؟ پاسخ آن را باید از زبان علمای اهل سنت بشنوید که می‌گویند: چون ابوبکر خالد را مجتهد می‌دانست به همین جهت اورا تبریه کرد.
ابن خلکان و بسیار دیگر از علمای اهل سنت نوشته‌اند:
ولما بلغ الخبر أبا بکر وعمر رضی الله عنهما قال عمر لأبی بکر رضی الله عنه إن خالدا قد زنی فارجمه قال ما کنت لأرجمه فإنه تأول فأخطأ.
وقتی که خبر به گوش ابو بکر و عمر رسید، عمر به ابو بکر گفت: خالد زنا کرده باید او را سنگسار کنی! ابو بکر گفت: او را سنگسار نخواهم کرد ؛ چرا که اجتهاد کرده و در اجتهادش اشتباه کرده است!!!
إبن خلکان، أبو العباس شمس الدین أحمد بن محمد بن أبی بکر (متوفای۶۸۱هـ)، وفیات الأعیان وأنباء أبناء الزمان، ج ۶، ص ۱۵، تحقیق: احسان عباس، ناشر: دار الثقافة – بیروت ؛
أبو الفداء، عماد الدین إسماعیل بن علی (متوفای۷۳۲هـ) المختصر فی أخبار البشر، ج ۱، ص ۱۰۸.
جلال الدین سیوطی و متقی هندی به نقل از ابن سعد می‌نویسند:
ادَّعی أَنَّ مَالکَ بْنَ نُوَیرَةَ ارْتَدَّ بِکَلاَمٍ بَلَغَهُ عَنْهُ، فَأَنْکَرَ مَالِکٌ ذالِکَ، وَقَالَ: أَنَا عَلی الإِسْلاَمِ مَا غَیَّرْتُ وَلاَ بَدَّلْتُ وَشَهِدَ لَهُ بِذالِکَ أَبُو قَتَادَةَ وَعَبدُ اللَّهِ بنِ عمرَ فَقَدَّمَهُ خَالِدٌ وَأَمَرَ ضِرَارَ بنَ الأَزْوَرِ الأَسدی فَضَرَبَ عُنُقَهُ، وَقَبَضَ خَالِدٌ امْرَأَتَهُ، فَبَلَغَ ذالِکَ عُمَرَ ابن الْخَطَّابِ قَتْلَهُ، فَقَالَ لأِبِی بَکْرٍ: (إِنَّهُ قَدْ زَنَی فَارْجُمْهُ، فَقَالَ أَبُو بَکْرٍ: مَا کُنْتُ لأِرْجُمَهُ تَأَوَّلَ فَأَخْطَأَ، قَالَ: فَإِنَّهُ قَدْ قَتَلَ مُسْلِمَاً فَاقْتُلْهُ، قَالَ: مَا کُنْتُ لأِقْتُلَهُ تَأَوَّلَ فَأَخْطَأَ، قَالَ: فَاعْزِلْهُ، قَالَ: مَا کُنْتُ لأِشِیمَ سْیْفَاً سَلَّهُ اللَّهُ عَلَیْهِمْ أَبَدَاً) (ابن سعد).
خالد بن ولید ادعا کرد که از مالک سخنی شنیده است که سبب ارتداد وی بوده است ؛ ولی مالک آن را انکار کرده وگفته بود: من بر اسلام هستم نه چیزی را تغییر داده و نه عوض کرده‌ام ؛ ابو قتاده و عبد الله بن عمر نیز بر این مطلب شهادت دادند ؛ اما خالد او را متهم نمود و به ضرار بن ازور اسدی گفت: گردن او را بزن ؛ سپس خالد به همسر مالک نیز دست درازی کرد ؛ (عمر) به ابو بکر گفت: خالد زنا کرده است ؛ او را سنگسار کن ؛ ابو بکر پاسخ داد: من او را سنگسار نمی‌کنم ؛ او اجتهاد کرده و اشتباه نموده است ؛ گفت: او را قصاص کن ؛ زیرا او مسلمانی را کشته است ؛ پاسخ داد: او را نمی‌کشم ؛ زیرا او اجتهاد نموده و خطا کرده است!!!
گفت: پس او را عزل کن ؛ پاسخ داد: من شمشیری را که خداوند بر ایشان کشیده است در غلاف نمی‌گذارم.
السیوطی، الحافظ جلال الدین عبد الرحمن (متوفای ۹۱۱هـ)، جامع الاحادیث (الجامع الصغیر وزوایده والجامع الکبیر)، ج ۱۳، ص ۹۴.
الهندی، علاء الدین علی المتقی بن حسام الدین (متوفای۹۷۵هـ)، کنز العمال فی سنن الأقوال والأفعال، ج ۵، ص ۲۴۷، تحقیق: محمود عمر الدمیاطی، ناشر: دار الکتب العلمیة - بیروت، الطبعة: الأولی، ۱۴۱۹هـ-۱۹۹۸م .
باید از جناب خلیفه سؤال کرد که اگر خالد مجتهد باشد و به تواند قبیله‌ای را فقط به خاطر نپرداختن زکات به أبو بکر (نه انکار اصل وجوب زکات) بکشد و همان شب با زن مسلمانی که شوهرش را کشته است همبستر شود، چرا مالک بن نویره نتواند اجتهاد کند.
اگر صحابه مجتهدند، پس مالک بن نویره هم باید مجتهد باشد ؛ چرا یکی به خاطر اجتهادش کشته شده و همان شب با زنش زنا می‌شود ؛ ولی دیگری به خاطر قتل عمد و زنای محصنه نه تنها توبیخ نمی‌شود ؛ بلکه پاداش نیز می‌گیرد؟!
و اگر فرض کنیم که خالد در زمان رسول خدا صلی الله علیه وآله اجتهاد کرده و خطا کرده بود و أبو بکر از این کار مطلع بود، چرا دو باره وقتی که همان خطا را مرتکب شد، او را مجازات نکرد؟ آیا یک نفر می‌تواند دو بار یک خطا را تکرار نماید؟ آیا یک خطا را می‌توان دو بار با اجتهاد توجیه کرد؟
این مطلب نیز مسلّم است که خالد بن ولید، مالک بن نویره را فقط به خاطر زیبایی زنش کشت، نه به خاطر این که زکات پرداخت نمی‌کرد.
ذهبی در تاریخ الإسلام و یافعی در مرآة الجنان، ابن خلکان در وفیات الأعیان و أبو الفداء در المختصر فی الأخبار البشر می‌نویسند:
فکلمه أبو قتادة الأنصاری وابن عمر، فکره کلامهما، وقال لضرار بن الأزور: إضرب عنقه، فالتفت مالک إلی زوجته وقال: هذه التی قتلتنی، وکانت فی غایة الجمال، قال خالد: بل الله قتلک برجوعک عن الإسلام، فقال: أنا علی الإسلام، فقال: إضرب عنقه، فضرب عنقه وجعل رأسه أحد أثافی قدر طبخ فیها طعام، ثم تزوج خالد بالمرأة.
عبد الله بن عمر و ابو قتاده انصاری با خالد در مورد مالک سخن گفتند ؛ اما خالد کلام ایشان را نپسندید ؛ خالد به ضرار بن الازور دستور داد تا گردنش را بزند. مالک به همسرش که بسیار زیبا بود اشاره کرد و گفت: او مرا کشت (به خاطر او کشته شدم). خالد گفت: بلکه خدا تو را به خاطر بازگشتن از اسلام کشت. مالک گفت: من مسلمانم. خالد دستور داد گردنش را بزنند، گردن او را زدند و سرش را یکی از پایه‌های دیگی که در آن غذا می‌پختند قرار دادند. سپس خالد با زن او ازدواج کرد.
الذهبی، شمس الدین محمد بن أحمد بن عثمان (متوفای۷۴۸هـ)، تاریخ الإسلام ووفیات المشاهیر والأعلام، ج ۳، ص ۳۴، تحقیق: د. عمر عبد السلام تدمری، ناشر: دار الکتاب العربی - لبنان/ بیروت، الطبعة: الأولی، ۱۴۰۷هـ - ۱۹۸۷م.
الیافعی، أبو محمد عبد الله بن أسعد بن علی بن سلیمان (متوفای۷۶۸هـ)، مرآة الجنان وعبرة الیقظان، ج ۲، ص ۱۱۹، ناشر: دار الکتاب الإسلامی - القاهرة - ۱۴۱۳هـ - ۱۹۹۳م.
بن خلکان، أبو العباس شمس الدین أحمد بن محمد بن أبی بکر (متوفای۶۸۱هـ)، وفیات الأعیان وأنباء أبناء الزمان، ج ۶، ص ۱۴، تحقیق: احسان عباس، ناشر: دار الثقافة - لبنان.
أبو الفداء عماد الدین إسماعیل بن علی (متوفای۷۳۲هـ) المختصر فی أخبار البشر، ج ۱، ص ۱۰۸.
//
سایت شیعه نیوز
