این مطلب، بخشی از یک سلسله مطالب است.
در این مجموعه از متن‌ها، به بررسی سوالات دانشجوی سنی‌مذهب و پاسخ‌های جناب دکتری شیعه مذهب که استاد اوست، می‌پردازیم:
دانشجو: جناب آقای دکتر، سلام عرض می‌کنم..با توجه به این که پیامبر اکرم، از ما خواسته اند که نسبت به نزدیکانشان مودت داشته باشیم و این محبت، برای ما راهی را بسوی خداوند می‌گشاید، ۱ لذا برای اینکه راه جدیدی بسوی خداوند برایمان گشوده شود و ضمناً دستور پیامبر اکرم را اجابت کرده باشیم و بالاخره چون محبت به اهل بیت واجب شمرده شده است، ۲ بایدمودتمان را نسبت به اهل بیت بسیار بیشتر نماییم.
حال سوال بنده اینست، به نظر جنابعالی، با توجه به اینکه محبت به اهل بیت، مشترک بین سنی و شیعه می‌باشد، تقویت محبت به اهل بیت،جهت تشدید وحدت بین برادران شیعه و اهل سنت،، چه مقدار می‌تواند نقش داشته باشد؟
دکتر: باعرض سلام خدمت برادرگرامی، به نکته بسیار عالی اشاره فرمودید. آنچه در اسلام اصل است،وحدت، یگانگی،دوستی وبرادری است.خداوند متعال در آیه۱۰۳ آل عمران به همگان دستور می‌فرماید:
"وَ اعْتَصِمُواْ بحَِبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَ لَا تَفَرَّقُواْ وَ اذْکُرُواْ نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَینَْ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُم بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا"
یعنی همگی بحبل الهی چنگ زده وپراکنده نشوید، ونعمت الهی را بر خود بیادآوریدآن هنگام که با یکدیگردشمن بودید پس خداوندبین قلوب شما الفت ودوستی برقرار کرد، پس به سبب این لطف الهی، با یکدیگر برادر شدید.
درآیات بعد به کسانی که ایجاد تفرقه واختلاف نمایند، وعده عذابی بزرگ،در آخرت می‌دهد،زیرا این اختلاف وتفرقه، نتیجه ای جز ذلت مسلمین نخواهدداشت:
«ضُرِبَتْ عَلَیْهِمُ الذِّلَّةُ أَیْنَ ما ثُقِفُوا إِلَّا بِحَبْلٍ مِنَ اللَّهِ وَ حَبْلٍ مِنَ النَّاس»(۱۱۲-آل عمران)یعنی ذلت وخواری بر آنان نوشته شده است مگر این که متمسک به ریسمانی از خداوند و ریسمانی از مردم بشوند.
بالعکس اگر خواستار عزت مسلمین هستیم،باید این وحدت وبرادری را تشدید بنماییم که:
«إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُواْ بَینَْ أَخَوَیْکم» (۱۰ –حجرات)
یعنی تنها رابطه‌ای که در بین مومنین برقرار است، برادری می‌باشد، (نه کمتر از آن) و این از افتخارات اسلام است که این چنین رابطه نزدیکی بین مسلمین ایجاد میکند و به عنوان یک وظیفه، به همگان دستور می‌فرماید که اگر اختلافی بین مسلمین ایجاد شد، باید آن را اصلاح و مرتفع نمود.
بالاتر این که، اسلام آن چنان منادی صلح ودوستی است که دستور می‌فرماید،هرگاه کسی به شما ستم وبدی نمود،برای اینکه با ظلم او مبارزه کنید،بدی اورا با خوبی پاسخ دهید،که این باعث می‌شود که دشمنی او به دوستی عمیقی تبدیل شود:
«وَ لا تَسْتَوِی الْحَسَنَةُ وَ لاَ السَّیِّیَةُ ادْفَعْ بِالَّتی هِیَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذی بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُ عَداوَةٌ کَأَنَّهُ وَلِیٌّ حَمیمٌ» (۳۴-فصلت)
یعنی کار خوب با عمل بد مساوی نیست (لذا)بدی را با عمل خوب (یا خوبتر)دفع کن،در نتیجه کسی که با تو دشمنی دارد (آن چنان تغییر میکند که)گویی دوست صمیمی وگرمی برای تو می‌باشد.
دانشجو:آقای دکتر،این از دستورات افتخار آمیز اسلام است، ولی حقیقتا عمل به آن مشکل است.آیا می‌توانید نمونه‌هایی از آن را ارائه فرمایید؟
دکتر:الگوی ما در این زمینه،پیامبر اکرم واهل بیت علیهم السلام هستند:عیادت پیامبر اکرم صلی الله علیه واله از یهودی بیمار (که شکمبه شتر بر سر حضرت ریخته بود)، هدیه دادن شمشیر در میدان جنگ، از سوی امیر المومنین،به دشمن کافری که درخواست ذوالفقار از ایشان کرده بود، احسان و احترام امام حسن علیه السلام به مرد شامی که به ایشان جسارت کرده بود...،همگی باعث شدند که عداوت شدید این دشمنان، به دوستی عمیق تبدیل گردد.
نتیجه کلام اینکه وقتی ما موظف هستیم با دشمنان،اینگونه با دوستی وکرم برخورد نماییم،با دوستان،(ولو اختلاف عقیده ای با ما داشته باشند)باید با برادری وصمیمیت بیشتری عمل نماییم.
در واقع اولین دستور قرآن کریم به گروه‌های مذهبی، جمع شدن حول یک محور وعدم تفرقه وجدایی، بلکه تقویت دوستی وبرادری می‌باشد.اما در خصوص اینکه راه ووسیله افزایش اتحاد،چیست، دو نظریه وجود دارد:
۱ - وحدت حول مشترکات، با درنظرنگرفتن اختلافات
۲- وحدت از طریق افزایش مشترکات،با رفع اختلافات
در باره طریق دوم در مبحث آینده عرض خواهم کرد. اما درمورد نظر اول، حداقل کاری که جهت رسیدن به وحدت می‌توان انجام داد اینست که دو گروه، مشترکات خود را یافته و براساس این اصول مشترک، با یکدیگر متحد شوند، بدون اینکه اختلافات خود را مطرح نمایند. یعنی بطور مشخص، شیعه و اهل سنت در اعتقاد به خداوند متعال، پیامبر اکرم و قرآن کریم مشترک هستند.۳ تذکر به این نکته باعث ایجاد همبستگی و همدلی در بین گروه‌های مسلمین شده و اتحاد آنان را بیشتر می‌سازد.
دانشجو: اتفاقاً درمورد خلیفه پیامبر نیز اشتراک داریم، چون علی رضی الله عنه، خلیفه اول برای شما و خلیفه چهارم برای ماست و در اصل خلافت ایشان مشترکیم.
دکتر: اجازه بدهید به آیه۱۰۳ سوره آل عمران بازگردم که می‌فرماید:
«وَ اعْتَصِمُواْ بحَِبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَ لَا تَفَرَّقُواْ»
خداوند متعال در این آیه کریمه به مسلمین دستور می‌فرماید که از طریق چنگ زدن همگان به حبل الهی،با هم متحد شوند.
احادیث شریفه، در توضیح آیه کریمه، حبل الله را به قرآن کریم و عترت پیامبر اکرم صلی الله علیه واله، معرفی فرموده اند. حاکم حسکانی عالم شهیر اهل تسنن از قول پیامبر اکرم اینگونه نقل میکند:
«من احب ان یرکب سفینه النجاه و یستمسک بالعروه الوثقی و یعتصم بحبل الله المتین، فلیوال علیا و لیاتم بالهداه من ولده»۴ یعنی هر کس دوست دارد که بر کشتی نجات سوار شده و به دستگیره محکم چنگ زده و به حبل الهی متمسک شود، پس باید علی را دوست و سرپرست بداند و فرزندانش را تبعیت نماید.
و نیز میگوید:.... عن ابان بن تغلب عن جعفر المحمد قال:نحن حبل الله الذی قال الله: «اعتصموا بحبل الله»چ
یعنی امام صادق علیه السلام فرموده اند:ما آن ریسمان الهی هستیم که خداوند فرموده"به ریسمان الهی چنگ بزنید"
آنچه از نقل این عالم سنی نتیجه می‌گیریم اینست که:
اعتصام همه مردم به اهل بیت علیهم السلام، باعث اتحاد آنها شده،از اختلاف در امان می‌مانند.لذاست که حاکم نیشابوری از ابن عباس از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل میکند: «اهل بیت من، برای امتم، امان از اختلاف اند».۵
شافعی رهبر یکی از چهار گروه اهل تسنن اعلام میدارد که حبل الله، ولایت ائمه اطهار علیهم السلام است و راه نجات، منحصرا در تمسک به آنها می‌باشد:
لما رأیت الناس قد ذهبت بهم
مذاهبهم فی ابحر الغی و الجهل
رکبت علی اسم الله فی سفن النجا
و هم اهل بیت المصطفی خاتم الرسل
و امسکت حبل الله و هو ولایهم
کما قدامرنا بالتمسک بالحبل
اذا افترقت فی الدین سبعین فرقه
ونیفاعلی ما جاء فی واشح النقل
و لم یک ناج منهم غیرفرقه
فقل لی لها یا ذالرجاحه والعقل
افی الفرقه الهلاک آل محمد
ام الفرقه اللایی نجت منهم؟ فقل لی ۶
یعنی هنگامی که دیدم، مردم به دریاهای گمراهی وجهل افتاده اند، سوار کشتی نجات شدم که (محبت) اهل بیت پیامبر است و متسمک به حبل الهی شدم که ولایت اهل بیت است و هنگامیکه مردم به هفتاد فرقه تقسیم شدند، ای انسان عاقل برای من بگو که آیا آل محمد(صلی الله علیه و آله و سلم) جزو فرقه‌های هلاک شونده هستند یا فرقه نجات یابنده؟ پس اگر بگویی که جزو نجات یابندگانند که حرف درست همین است و اگر بگویی از گروه هلاک شونده اند، از عدل دور شده ای.
وقتی که این رهبر اهل تسنن با صدای بلند، اعلام میدارد که آل محمد، کشتی نجات اند و تنها کسانی از هفتاد فرقه نجات می‌یابند که متمسک به این حبل بشوند، چرا بعضی از تمسک به این عروه الوثقی دوری می‌کنند؟
دانشجو: جناب دکتر آیا آیه دیگری سراع دارید که بما توصیه کند به سراغ اهل بیت برویم؟
دکتر: خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید:
«یا ایها الذین آمنوا اتقوا الله و کونوا مع الصادقین»۷
یعنی ای ایمان آورندگان، تقوا پیشه کنید و با صادقین و راستگویان باشید.
خوارزمی از علمای اهل تسنن به نقل از ابن عباس، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و اهل بیت را بعنوان صادقین معرفی میکند. سبط ابن الجوزی،ابی نعیم، ابن مردویه و ابن عساکر به نقل از جابر و ابن عباس «کونوا مع الصادقین» را بدین گونه معنی می‌کنند: «با علی و اهل بیتش باشید».۸
دانشجو: آقای دکتر شما با نقل این احادیث از کتب اهل تسنن می‌خواهید ثابت کنید که ما باید شیعه شویم؟
دکتر: نتیجه گیری با شماست ولی آنچه که الان می‌خواهم عرض کنم این است که برای تقویت وحدت امت اسلام،، محبت اهل بیت و خلافت امیرالمومنین را به محور‌های وحدت (خداوند متعال، پیامبر اکرم وقرآن کریم)اضافه نموده و روی آن تأکید نماییم زیرا هر دو گروه، اهل بیت را کشتی نجات ۹و مانع گمراهی ۱۰وامیر المومنین را خلیفه پیامبر اکرم میدانند.
لذا بر تمام علمای اهل تسنن و علمای شیعه است که برای افزایش وحدت، محبت اهل بیت و فضایل آنها را مطرح نمایند تا با تمسک باین حبل الهی وعروه الوثقی اولاً به نجات و هدایت قطعی برسیم و ثانیاً در عرصه اجتماع به وحدتی عمیق تر و پایدارتر دست بیابیم.
بدین وسیله با افزایش توجه برادران اهل تسنن به اهل بیت علیهم السلام، کدورتهای احتمالی در دل بعضی شیعیان نسبت به اهل تسنن برطرف و جایش را به محبت می‌دهد. زیرا که شیعه معتقد است «انی سلم لمن سالمکم ۱۳یعنی من با هر کسی که باشما ائمه دوست باشد، دوست هستم.لذا تقویت دوستی اهل سنت با ائمه اطهار،سبب تقوبت دوستی شیعیان با اهل تسنن خواهد شدو طبیعی است که این افزایش محبت، اتحادی گسست ناپذیر در جامعه اسلامی ایجاد میکند.
با توجه به اینکه سخن به درازا کشید، ان شاء الله در مورد وحدت حداکثری، در گفتگوی آینده درخدمت‌تان هستم. التماس دعا، خدانگهدار.
دانشجو: خیلی متشکرم، موفق باشید.
پی‌نوشت‌ها:
۱. آیه ۵۷ – فرقان:"و ما اسیلکم علیه من اجر الا من شاء ان یتخذ الا ربه سبیلا"یعنی من از شما اجر و پاداشی طلب نمی‌کنم مگر آن کسیکه بخواهد بسوی پرودگارش راهی بیابد. یعنی محبت به اهل بیت، راهی بسوی خداوند است و نفع آن بخود سالک طریق الهی می‌رسد.
۲. ابن عباس نقل میکند که وقتی آیه «قل لا اسیلکم...» نازل شد، از پیامبر اکرم پرسیدم، این «قربی» که مودتشان بر ما واجب شده چه کسانی هستند؟ حضرت فرمودند: علی و فاطمه و در فرزندشان رضی الله عنهم.از شواهد التنزیل لقواعد التفضیل ج ۲ ص ۱۹۴.
۳. البته پذیرش این حرف با مسامحه است چون برخی از اهل تسنن، خداوند را قابل رویت با چشم سر دانسته، برای خداوند دست و پا و نشیمنگاه معتقد هستند در حالیکه شیعه، خداوند را غیر جسمانی و غیرقابل رویت میداند ونیز اهل تسنن برای پیامبر اکرم قایل به عصمت کلی نیستند. در حالیکه شیعه، ایشان و اهل بیت را بحکم آیه"انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا" از اشتباه و خطا مصون میداند و....
۴. شواهد التنزیل ج ۱ ص ۱۶۸.
۵. مستدرک حاکم ج ۲ ص ۱۴۹.
۶. کتاب امان الامه من الاختلاف صافی ج ۱ ص ۱۳۴ به نقل از احمدبن عبدالقادر العجیلی در کتاب ذخیره المعاد و به کتاب رشفه الصادی از شریف حضرمی ص ۲۵.
۷. ۱۱۹-توبه.
۸. کتاب امان الامه من الاختلاف صافی ج ۱ ص ۱۳۴.
۹. حدیث سفینه: پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: مثل اهل بیت من مثل کشتی نوح می‌باشد که هر که آنرا سوار شده نجات یافت و هر کس آنرا ترک نمود غرق شد.
۱۰. حدیث ثقلین:پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله: من در بین شما دوچیز گرانبها بجای می‌گذارم کتاب خدا و عترتم که مادامی که به آنها چنگ بزنید، گمراه نمی‌شوید
۱۱. زیارت عاشورا.
//
محمدرضا فاخری
