ماه رمضان به سبب ویژگی‌هایی که دارد برترین ماه سال است زیرا در این ماه انسان می‌تواند گام‌های بلندی را برای رسیدن به حکمت و هدف آفرینش بردارد و به سوی خداوند تقرب جوید و با تقوایی که در این ماه به دست می‌آورد خود را برای نبرد در آوردگاه سال آماده سازد و بتواند پنجه در پنجه شیطان افکند.
البته همه ماه‌های سال که عمر آدمی را تشکیل می‌دهد از ارزش و اهمیت بسیار والایی برخوردار است و در بسیاری از ایام سال روزهای بس مبارک و خجسته ای است که نمی‌توان اهمیت و ارزش آن را نادیده گرفت که یک روز عبادت و روزه در آن ارزش بهشت و یا به اجری به اندازه سال ها عبادت دارد.
از امیرمومنان علیه السّلام روایت است که فرمود:
«ماه رمضان ماه خدا شعبان ماه رسول خدا و رجب ماه من است.»[۱]
این بدان معناست که ماه‌هایی چون ماه رجب و شعبان نیز بسیار ارزشمند است اما در این میان ماه رمضان از ویژگی‌های انحصاری برخوردار است که آن را برترین ماه در میان ماه‌های قمری قرارداده است که درک شب قدر آن تنها به اندازه هزار ماه ارزش دارد. و چه زیباست که همان طور که امیرالمیمنین علیه السلام تنها راه بهره مندی و درک وجود نازنین پیامبر صلّی الله علیه و آْله و رسول خدا نیز یگانه طریق فرمانبری خداوند است ما نیز با روزه گرفتن و تمرین در دو ماه رجب و شعبان خود را هرچه بهتر برای درک فیوضات ماه مبارک رمضان مهیّا سازیم.
امام صادق علیه السّلام فرمود:
«... و هر کس سه روز از آخر ماه شعبان را روزه بگیرد و به روزه ماه رمضان وصل کند خداوند ثواب روزه دو ماه پی در پی را برایش محسوب می‌کند.» [۲]
اهمیت و فضیلت ماه رمضان
در آیات و روایات علل و اسباب بسیاری برای اهمیت ماه رمضان نسبت به ماه‌های دیگر برشمرده شده است. از جمله در اهمیت و فضیلت این ماه رسول خدا صلّی الله علیه و آْله فرموده است: «اگر بنده بداند که در ماه رمضان چیست قطعا دوست خواهد داشت که تمام سال رمضان باشد...» [۳]
در اینجا به برخی از اسباب و عللی که در قرآن و روایات آمده اشاره می‌شود:
۱. نزول قرآن
خداوند در آیاتی چند ماه نزول قرآن را ماه رمضان می‌داند. قرآن یک نزول دفعی و یکجا داشته که در ماه رمضان بر قلب پیامبر صلّی الله علیه و آْله نازل شده و نیز یک نزول تدریجی که در طول بیست و سه سال با توجه به مناسبت ها فرود آمده است. قرآن کریم می‌فرماید:
«ماه رمضان [همان ماه] است که در آن قرآن فرو فرستاده شده است [کتابی] که مردم را راهبر و [متضمّن] دلایل آشکار هدایت و [میزان] تشخیص حق از باطل است.» [۴]
۲. شب قدر
شب قدر که درک آن برابر با هزار ماه است در ماه رمضان قرار دارد. خداوند درباره فضیلت شب قدر سوره قدر را فرو فرستاده که تشریح کننده جایگاه ارزشمند این شب در میان شب‌های سال است. در این شب تقدیر انسان و موجودات نهاده می‌شود و فرشتگان و روح اعظم در این شب بر زمین بر حجت و خلیفه الهی (یعنی امام زمان در عصر ما) فرود می‌آیند و مقدرات هستی را رقم می‌زنند.
امام رضا علیه السّلام فرمود:
«... و در آن است شب قدر شبی که از هزار ماه بهتر است «در آن شب هر کار محکم و برقرار می‌شود- (دخان: ۴)» و آن اوّل سال قمری است و رمضان ماهی است که در آن تقدیرات و مسایلی که در آن سال از نیکی و بدی خیر و شر نفع و ضرر سود و زیان و زندگی و مرگ و بهره روزی هر فرد تعیین می‌گردد (در شب قدر) و به همین جهت است که آن شب را قدر می‌گویند...» [۵]
و همچنین از امام صادق علیه السّلام سیال شد: چگونه شب قدر از هزار ماه بهتر است حضرت فرمود: «عمل در آن شب از عمل در هزار ماهی که در آن ها شب قدر نباشد بهتر است.» [۶]
۳. کارگاه تقوا
ماه رمضان ماهی است که انسان به سبب وضعیت ویژه ای که به دست می‌آورد در یک شرایط آرمانی می‌تواند خودسازی و تزکیه کند و با مبارزه علیه هواهای نفسانی با خودداری از خوردن و آشامیدن و ترک گناهان و انجام عبادت‌های خاص خود را برای مبارزه با شیاطین و عبور از سنگلاخ دام دنیا و دوزخ فریب آماده سازد. خداوند متعال در آیه ۱۸۳ سوره بقره یکی ثمرات ارزشمندی که روزه دار می‌تواند بدست آورد را تقوا و پرهیزکاری بیان می‌فرمایند.
پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آْله به جابربن عبدالله انصاری فرمود:
«ای جابر! این ماه رمضان است هر کس که روز آن را روزه بدارد و پاسی از شب آن را (برای عبادت) به پا خیزد و شکم و شهوت خود را پاک نگه دارد و زبانش را (از گناه) نگاه دارد (چنین کسی) همچنان که از ماه مبارک رمضان بیرون می‌رود از گناهان نیز خارج می‌شود.» جابر عرض کرد: ای پیامبر خدا چه نیکوست این حدیث! رسول خدا فرمود: «و چه شروط سختی دارد ای جابر!» [۷]
۴. ماه روزه
روزه در این ماه واجب شده است و اهل ایمان و اسلام می‌توانند با روزه گرفتن در این ماه خود را برای بهره مندی از برکات و آثار این ماه و ماه‌های دیگر آماده کنند:
«ای کسانی که ایمان آورده اید روزه بر شما مقرر شده است همان گونه که بر کسانی که پیش از شما [بودند] مقرر شده بود باشد که پرهیزگاری کنید.» [۸]
البته روزه تنها دست برداشتن از خوردن و آشامیدن نیست هر چند که بسیاری از مشکلات و بدبختی‌های انسان به خاطر تأمین این دو خواسته طبیعی است که گاه انسان را به اسراف و تبذیر می‌کشاند و هواهای دیگر نفس را نیز بیدار می‌کند ولی روزه دار واقعی کسی است که خود را از همه ی گناهان نگه دارد و از آنچه عقل و شریعت نمی‌پسندند و زشت و گناه می‌دانند پرهیز کند و تقوای از آن ها را درخود تقویت کند. امیرالمیمنین علیه السّلام فرمود:
«روزه پرهیز از حرام ها است همچنان که شخص از خوردنی و نوشیدنی پرهیز می‌کند.» [۹]
۵. ماه رحمت و مغفرت
این ماه زمان بهره مندی از عنایت خاص الهی است. خداوند در این ماه به شیوه‌های گوناگون به بندگان خویش عنایت می‌کند و از رحمت خود به همه می‌بخشد تا در مسیر هدایت قرار گیرند. کسانی که گناه و خطایی کرده اند می‌پوشاند و از ایشان در می‌گذرد تا پاک شده و در مسیر تعالی و کمال قرار گیرند.
رسول خدا صلّی الله علیه و آْله فرمود:
«... رمضان ماهی است که ابتدایش رحمت است و میانه اش مغفرت و پایانش آزادی از آتش (جهنم)...» [۱۰]
همچنین می‌فرماید:
«همانا درهای آسمان در اولین شب ماه رمضان گشوده می‌شوند و تا آخرین شب آن بسته نمی‌شوند...» [۱۱]
نیز فرمود:
«ماه رمضان ماه خدای -عز و جل- است ماهی است که خداوند در آن حسنات را چند برابر و سییات را محو می‌کند ماه برکت ماه بازگشت (به سوی خدا) ماه توبه ماه مغفرت و ماه آزادی از آتش و رستگاری به بهشت است پس آگاه باشید که از هر حرامی اجتناب کنید و...» [۱۲]
۶. بسته شدن دوزخ
ماه رمضان ماه رحمت الهی بر همه بندگان است. در این ماه خداوند درهای دوزخ را می‌بندد و درهای رحمت خویش را به سوی بندگان می‌گشاید تا هر کسی هدایت و تقرب بجوید و راه کمال خود را بیابد و بپیماید. رسول خدا صلّی الله علیه و آْله فرمود:
«هنگامی که هلال ماه رمضان پدیدار شود درهای آتش (دوزخ) بسته شود درهای جنان گشوده می‌شود و شیاطین به زنجیر می‌شوند.» [۱۳]
۷. به زنجیر شدن شیاطین
در این ماه چنانکه گذشت شیاطین به زنجیر می‌شوند و شرایط مهیا می‌شود تا انسان در برابر یکی از سرسخت ترین دشمنان خود که همان نفس اماره و هواهای نفسانی اوست به مبارزه برخیزد. پس اگر این نفس را با روزه داری به قید کشید امید است که پس از ماه رمضان هنگامی که در آوردگاه جنگ با شیاطین می‌رود دیگر از خیانت ستون پنجم دشمن یعنی همین نفس خود در امان باشد و بتواند با تقوای درونی بر وسوسه‌های بیرونی شیاطین غلبه کرده و بر ایشان چیره شود.
۸. بهار قرآن
ماه رمضان را ماه ربیع القرآن نیز گفته اند. امام باقر علیه السّلام می‌فرماید:
«هر چیز بهاری دارد و بهار قرآن ماه رمضان است.» [۱۴]
در این ماه انسان در شرایط خاصی است که می‌تواند بیشترین بهره را از قرآن ببرد. خداوند این ماه را چنان قرار داده است که جوانه‌های قرآن در جان آدمی در آید و او را برای قرآنی شدن آماده سازد. امام رضا علیه السّلام می‌فرماید:
«...هرکس که در ماه رمضان آیه ای از کتاب خدای -عز و جل- را قرایت کند مانند کسی است که در دیگر ماه ها تمام قرآن را قرایت کرده باشد...» [۱۵]
۹. روزه نشانه ایمان
روزه داری در ماه رمضان نشانه ایمان است. امام صادق علیه السّلام فرمود:
«هر کس یک روزه ی یک روز ماه رمضان را (بدون عذر) بخورد روح ایمان از او جدا می‌شود...» [۱۶]
البته نکته مهم این است که این ولایت معصومین علیهم السّلام است که به همه اعمال عبادی روح و معنا می‌بخشد و در واقع بی ولایت هیچ یک از اعمال ارزشی ندارد.
پی‌نوشت‌ها:
[۱] وسایل الشیعه ج ۱۰ ص ۴۹۳
[۲] وسایل الشیعه ج ۱۰ ص ۵۰۴
[۳] بحارالانوار ج ۹۳ ص ۳۴۶
[۴] بقره: ۱۸۵-ترجمه فولادوند
[۵] عیون اخبار الرضا ج ۲ ص ۱۱۶-ترجمه غفاری و مستفید
[۶] وسایل الشیعه ج ۱۰ ص ۳۵۱
[۷] کافی ج ۴ ص ۸۷
[۸] بقره: ۱۸۳- ترجمه فولادوند
[۹] بحارالانوار ج ۹۳ ص ۲۹۴
[۱۰] بحارالانوار ج ۹۳ ص ۳۴۲
[۱۱] بحارالانوار ج ۹۶ ص ۳۴۴
[۱۲] بحارالانوار ج ۹۳ ص ۳۴۰
[۱۳] بحارالانوار ج ۹۳ ص ۳۴۸
[۱۴] کافی ج ۲ ص ۶۳۰
[۱۵] بحارالانوار ج ۹۳ ص ۳۴۱
[۱۶] من لا یحضره الفقیه ج ۲ ص ۱۱۸
در نوشتن این مطلب از نوشته ای با عنوان «فضیلت ماه رمضان» در پورتال خبری البرز استفاده شده است.
//
سایت ابوتراب
