محمد تقی برغانی از جمله علمای عصر قاجاری است که در راه مبارزه با بابیان به درجه رفیع شهادت رسیده است. حاج ملا محمد تقی برغانی قزوینی معروف به شهید ثالث از علمای بزرگ قرن سیزدهم هجری قمری در سال ۱۱۸۰ در روستای برغان کرج به دنیا آمد. این دانشمند شیعه مذهب در برغان متولد شد و در قزوین و قم و اصفهان ادبیات عرب و دروس حوزه را فراگرفت.
ولادت
وی پس از عزیمت به عتبات از شیخ جعفر کاشف الغطاء علوم دینی را آموخت. او بسیار زاهد و باتقوا بود و بیشتر اوقاتش را به ترویج احکام دین اختصاص می‌داد. از این عالم ربانی و مبارز علاوه بر شاگردان بسیار چون میرزا محمّد تنکابنی و سیّد محمّد حسین قزوینی، تالیفات گرانبهایی با یادگار مانده است که: عیون الاصول در اصول فقه، مجالس المتقین در مواعظ، منهج الاجتهاد در شرح شرایع الاسلام نمونه ای از این تألیفات است.
پرچمدار مبارزه با فرق ضاله شیخیه و بابیه
ملا محمدتقی، نقش مهمی در مبارزه با شیخیه و بابیه داشت. شیخ احمد احسایی به سبب روابط صمیمانه‌ای که با فتحعلی شاه قاجار داشت، مورد توجه دربار ایران قرار گرفته بود. وی در اواخر عمر خود به قزوین آمد و در خانه ملاعبدالوهّاب قزوینی مهمان شد و در مدّت اقامتش در شهر به تدریس و ترویج آرای خود پرداخته و به اقامه نماز جماعت مشغول بود.
حضور وی در شهر باعث شد ملامحمد تقی خطر را جدی احساس کند. او بهترین راه را تشکیل جلسه مناظره می‌بیند. لذا از احسایی برای مناظره علمی دعوت به عمل می‌آورد. احسایی نیز درخواست وی را اجابت می‌کند. در این مناظره طولانی که در منزل ملا محمد تقی برگزار می‌شود، ملا محمد تقی اشکالات فراوانی بر عقاید احسایی وارد می‌کند و بر پاسخ‌های سست وی خط بطلان می‌کشد. به نحوی که احسایی مغلوب می‌گردد.
با این وجود احسایی به نظرات غیر مستند خود پافشاری می‌کند، لذا ملا محمد تقی به کافر و مرتد بودن احسایی فتوا می‌دهد. تأثیر حکم شهید ثالث آن چنان سریع بود که هیچ فردی پشت سر احسایی جز ملا عبدالوهّاب قزوینی نماز نمی‌خواند. از همان زمان مورد کینه و نفرت فرقه ضاله «بابی» و بعدها «بهایی» قرار گرفت.
شهادت
این فقیه مجاهد آن چنان با شور شعور به مبارزات خود علیه این فرقه ضاله ادامه داد تا اینکه به دست یکی از دست نشاندگان بابی (متاثر از فاطمه زرین تاج فرزند ملا محمد صالح برغانی قزوینی برادر زاده و عروس خودش که در آن هنگام به عنوان یکی از بزرگان این فرقه معروف بود و بعدها از سوی باب در بدشت به طاهره قره العین ملقب گردید)، در هنگام نماز مورد سوءقصد قرار گرفت و سرانجام بر اثر همان جراحت در هفدهم ذیقعده‌ی سال ۱۲۶۳ هجری قمری به فیض شهادت نایل آمد. از این رو به شهید ثالث نیز مشهور است.
در مورد نحوه شهادت وی صاحب ریحان الادب آورده است: در اوایل ظهور فتنه بابیه و سال اول قدرت رسیدن ناصر الدین شاه، سبب تدافعات دینی و مجاهدت‌های این عالم اسلامی که از عادات فطری ایشان بود، تصمیم به قتل وی گرفتند.
ماجرا از این قرار بود که شبی به حسب عادت معمول به مسجد رفت و مشغول فریضه نماز شد هنگامی که به مسجد رفت چند نفر از بابی‌ها به وی هجوم آوردند و هشت نقطه از گردنش را به نیزه مجروح کردند و متواری شدند. حاج ملامحمد تقی برغانی پس از انتقال به منزلش بعد از دو روز به رحمت ایزدی پیوست و در جوار شاهزاده حسین قزوین به خاک سپرده شد.
فرقه ضاله بابیت و بهاییت در تواریخ خود ساخته‌شان از امیر کبیر، ملا محمد سعید العلمای مازندرانی و بالاخره ملا محمد تقی برغانی قزوینی که هر سه از بزرگان و علمای شیعه هستند با نفرت و انزجار یاد می‌کنند. چرا که این سه بزرگ با تیزبینی به نقشه‌های استعماری و تفرقه انگیزانه‌ی آنها پی برده، با کیاست و تدبیر مقتضی نیات شیطانی آنها را نقش بر آب کرده‌اند.
///
خبرگزاری شبستان
