تولد: علامه محمد باقر مجلسی در سال 1037 هجری چشم به جهان گشود. (1) پدرش مولا محمد تقی مجلسی از شاگردان بزرگ شیخ بهایی و در علوم اسلامی از سرآمدان روزگار خود به شمار می‏رفت. مادرش دختر صدرالدین محمد عاشوری (2)است که خود از پرورش یافتگان خاندان علم و فضیلت‏بود.

در دامان زهد: علامه مجلسی در خانه‏ای رشد و نمو کرد که از نیمه قرن پنجم هجری به تشیع در میان مردم مشهور بودند و بسیاری از افراد این خانواده در قرن دهم و یازدهم از دانشمندان معروف زمان به شمار می‏رفتند. (3)او درس و بحث را در چهار سالگی نزد پدر آغاز کرد. (4)نبوغ سرشار او به حدی بود که در چهارده سالگی از فیلسوف بزرگ اسلام ملاصدرا اجازه روایت گرفت (5)و سپس در حضور استادانی چون علامه حسن علی شوشتری، امیر محمد مؤمن استر آبادی، میرزای جزائری، شیخ حر عاملی، ملامحسن استرآبادی، ملامحسن، فیض کاشانی، ملاصالح مازندرانی زانوی ادب زد و دز خرمن علم و معرفت هر یک خوشه‏ها چید و در این کوشش خستگی ناپذیر پای درس بیش از بیست و یک استاد نشست. (6)و از افکار و عقاید و اندیشه‏های مختلف آنان بهره جست.

وی در اندک زمانی بر دانش‏های صرف و نحو، معانی و بیان، لغت و ریاضی، تاریخ و فلسفه حدیث و رجال، درایه و اصول و فقه و کلام احاطه کامل پیدا کرد.

آفتابی بر منبر

علامه مجلسی که در مدرسه ملاعبدالله به اقامه نماز و تدریس اشتغال داشت‏بعد از رحلت پدر بزرگوارش در مسجد جامع اصفهان نیز به این مهم دست‏یافت. (7)در پای درس او بیش از هزار طلبه می‏نشستند و از نور علم و معرفت، دلهای خود راجلا می‏دادند. سید نعمت الله جزائری که نامی‏ترین شاگرد اوست می‏گوید: «با آنکه در سن جوانی به سر می‏برد چنان در لوم تتبع کرده بود که احدی از علمای زمانش به آن پایه نرسیده بودند. (8)هنگامی که در مسجد جامع اصفهان مردم را موعظه می‏کرد هیچ کس فصیح‏تر و خوش کرم‏تر از او ندیدم. حدیثی که شب مطالعه می‏کردم چون ضبح از او می‏شنیدم چنان بیان می‏کرد که گویی هرگز نشنیده‏ام.» (9)تواضع و بزرگمنشی او چنان بود که بسیاری از بزرگان حوزه برای نسان دادن ارادت خود به او و شناساندن ارزش علامه به طلاب جوان گانی به پای درس ایشان حاضر می‏شدند.

شیخ محمد فاضل با اینکه مجلس درس و مباحثه داشت، به حوزه درس علامه حاضر می‏شد و عملا به طلاب درس تواضع می‏آموخت و علامه نیز در مقابل به شاگردانش اظهار می‏داشت: استفاده او از من کمتر از استفاده من از اوست‏بلکه استفاده من از او بیشتر است. (10)

به سوی نور

علامه در مسیر احیای علوم اهل بیت (علیهماالسلام) راه استادش فیض را در پیش گرفت و با رها کردن علوم عقلی به سوی نوری که از قله بلند روایات و احادیث می‏تابید شتافت و در اولین قدم «کتب اربعه‏» را به صحنه درس و بحث کشاند. وی طلاب را که مدتها از روایات و احادیث جدا بودند به مطالعه و تحقیق در روایات تتشویق کرد و برای حفظ و نگهداری کتب اربعه از گزند حوادث روزگار و تحویل دادن آنها به نسل فردا بدون هیچ گگونه کم و کاستی و تحریف اعلام کرد: «اگر هر یک از طلاب کتب اربعه را بنویسید، به دریافت اجازه از او نایل خواهند شد» طرب با شوق تمام به نوشتن کتب اربعه پرداختند و نسخه‏ها را نزد علامه می‏بردند و او با خط خود در پشت نسخه‏های آنها اجازه آنان را می‏نوشت. (11)

علامه با خود می‏اندیشید که تدریس کنب اربعه و توجه به بعضی از دیگر کتابها تنها این کتب را از خطر نابودی نجات خواهد داد. اما برای کتب دیگر چه باید کرد؟ اندیشه درباره هزاران کتاب شیعه که در کوره‏های حمام یغماگران و فرهنگ کشان به خاکستر تبدیل شده بود. از سوی دیگر تعصب خشک اهل سنت در نابودی ذخیره‏های گرانبهای تشیع و احتمال سقوط دولت صفویه به دست قدرتهای شرق و غرب و اهل تسنن و نفوذ صوفیان در دربار و نقشه‏های آنان برای تحریف بسیاری از روایات، بی توجهی طلاب به کتب روایات و احادیث‏بیش از پیش آثار اهل بیت را در معرض خطر و نابودی قرار داده بود. از این رو تلاش همه جانبه‏ای برای به دست آوردن آثار تشیع آغاز کرد به گونه ای که او در این تلاش وسیع دویست اصل از اصول چهارصد گانه معتبر شیعه را به دست آورد و نفیس ترین کتابخانه تشیع را گرد آورد.

--------------------------------------------------------------------------------

1) ریحانة الادب، محمد علی مدرسی تبریزی، ج 5، ص 196.

2) الذریعه، آقا بزرگ تهرانی، ج 1، ص 151.

3) زندگینامه علامه مجلسی، سید مصلح الدین مهدوی، ج 1، ص 53.

4) زندگی نامه علامه مجلسی، ج 1، ص 55.

5) همان، ص 426.

6) یادنامه علامه مجلسی، ص 5.

7) همان، ص 5.

8) نابغه فقه و حدیث، ص 148.

9) زندگی نامه علامه مجلسی، ج 1، ص 148.

10) زندگی نامه علامه مجلسی، ص 66.

11) یادنامه علامه مجلسی، ص 26.

--------------------------------------------------------------------------------

منبع:
ماهنامه یاس/ شماره 5/ خاطره‏های ماندگار/سعیده غروی
ماهنامه فرهنگی، اجتماعی، اطلاع رسانی/صاحب امتیاز: معاونت فرهنگی - تربیتی حوزه‌های علمیه خواهران/مدیر مسوول: مصطفی رنجبر شیرازی/سردبیر: سید مهدی طباطبایی

 

/