سَیِّدُ الشُّهَداءِ مِنَ الأَوَّلینَ وَالآخِرینَ 

سَرور شهیدان از آغاز تاریخ تا پایان آن

۱- کامل الزیارات عن ابن أبی یعفور عن أبی عبد اللّه: بَینَما رَسولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله فی مَنزِلِ فاطِمَةَ علیهاالسلام وَالحُسَینُ علیه السلام فی حِجرِهِ إذ بَکی وخَرَّ ساجِدا ثُمَّ قالَ: یا فاطِمَةُ یا بِنتَ مُحَمَّدٍ إنَّ العَلِیَ الأَعلی تَراءی لی فی بَیتِکِ هذا فی ساعَتی هذِهِ فی أحسَنِ صورَةٍ وأهیَأِ هَییَةٍ فَقالَ لی: یا مُحَمَّدُ أتُحِبُّ الحُسَینَ قُلتُ: نَعَم یا رَبِّ قُرَّةُ عَینی ورَیحانَتی وثَمَرَةُ فُؤادی وجِلدَةُ ما بَینَ عَینَیَّ. فَقالَ لی: یا مُحَمَّدُ ـ ووَضَعَ یَدَهُ عَلی رَأسِ الحُسَینِ [۱] ـ بورِکَ مِن مَولودٍ عَلَیهِ بَرَکاتی وصَلَواتی ورَحمَتی ورِضوانی ونَقِمَتی ولَعنَتی وسَخَطی وعَذابی وخِزیی ونَکالی [۲] عَلی مَن قَتَلَهُ وناصَبَهُ وناواهُ ونازَعَهُ. أما إنَّهُ سَیِّدُ الشُّهَداءِ مِنَ الأَوَّلینَ وَالآخِرینَ فِی الدُّنیا وَالآخِرَةِ وسَیِّدُ شَبابِ أهلِ الجَنَّةِ مِنَ الخَلقِ أجمَعینَ وأبوه أفضَلُ مِنهُ وخَیرٌ فَأَقرِیهُ السَّلامَ وبَشِّرهُ بِأَنَّهُ رایَةُ الهُدی ومَنارُ أولِیایی وحَفیظی وشَهیدی عَلی خَلقی وخازِنُ عِلمی وحُجَّتی عَلی أهلِ السَّماواتِ وأهلِ الأَرَضینَ وَالثَّقَلَینِ الجِنِّ وَالإِنسِ.[۳]

 کامل الزیارات ـ به نقل از ابن ابی یعفور از امام صادق علیه السلام: پیامبر صلی الله علیه و آله در خانه فاطمه علیهاالسلام و حسین علیه السلام در دامانش بود که ناگهان گریست و به سجده افتاد و سپس فرمود: «ای فاطمه! ای دختر محمّد! اکنون و در این خانه تو فرستاده خدای والای والایان به بهترین صورت و نیکوترین هییت برایم جلوه گر شد و از طرف خداوند به من گفت: ای محمّد! آیا حسین را دوست می‌داری. گفتم: آری ای خدای من! حسین نور چشم و دسته گل و میوه دل و تخم چشمان من است. سپس آن فرستاده در حالی که دستش را بر سر حسین علیه السلام نهاده بود[۴] از قول خداوند گفت: ای محمّد! قدم نورسیده مبارک! برکت ها درودها و رحمت و رضایت من بر او و نکبت و لعنت و ناخشنودی و عذاب و رسوایی و مجازاتم برای هر که او را بکشد و با او مخالفت کند و دشمنی ورزد و بستیزد. هان که او سَرور شهیدان اوّلین و آخرین در دنیا و آخرت و سَرور جوانان بهشتی از میان همه مردم است و پدرش از او هم برتر و بهتر است. به او سلام برسان و بشارتش ده که پرچم هدایت و چراغ راه اولیای من و نگاهبان و دیده بان من بر خلق من و نگه دارنده علم من و حجّت من بر آسمانیان و زمینیان و ثَقَلین یعنی جن و انس است »

۲- الکافی عن أبی بصیر عن أبی عبد اللّه عن أبیه الباقر ـ فی حَدیثِ اللَّوحِ ـ: فَأَشهَدُ بِاللّه ِ أنّی هکَذا رَأَیتُهُ مَکتوبا:... وجَعَلتُ حُسَینا خازِنَ وَحیی وأکرَمتُهُ بِالشَّهادَةِ وخَتَمتُ لَهُ بِالسَّعادَةِ فَهُوَ أفضَلُ مَنِ استُشهِدَ وأرفَعُ الشُّهَداءِ دَرَجَةً جَعَلتُ کَلِمَتِیَ التّامَّةَ مَعَهُ وحُجَّتِیَ البالِغَةَ عِندَهُ.[۵]
 الکافی ـ به نقل از ابو بصیر از امام صادق علیه السلام: خدا را گواه می‌گیرم که من دیدم چنین نوشته شده است: «... و حسین را خزانه دار وحیَم قرار دادم و با شهادت او را گرامی داشتم و سرانجامش را به سعادت رساندم که او برترینِ شهیدان است و بالاترین درجه آنان را دارد. کلمه کاملم را همراه او کردم و حجّت رسایم را نزد او نهادم.»

یَقتُلونَهُ صَبرا ویَقتُلونَ وُلدَهُ ومَن مَعَهُ او را در محاصره می‌کُشند و فرزندان و همراهانش را نیز می‌کُشند

۳- کامل الزیارات عن حمّاد بن عثمان عن أبی عبد اللّه لَمّا اُسرِیَ بِالنَّبِیِّ صلی الله علیه و آله إلَی السَّماءِ قیلَ لَهُ: إنَّ اللّه َ تَبارَکَ وتَعالی یَختَبِرُکَ فی ثَلاثٍ لِیَنظُرَ کَیفَ صَبرُکَ. قالَ: اُسَلِّمُ لِأَمرِکَ یا رَبِّ ولا قُوَّةَ لی عَلَی الصَّبرِ إلّا بِکَ فَما هُنَّ قیلَ لَهُ: أوَّلُهُنَّ: الجوعُ وَالأَثَرَةُ [۶] عَلی نَفسِکَ وعَلی أهلِکَ لِأَهلِ الحاجَةِ. قالَ: قَبِلتُ یا رَبِّ ورَضیتُ وسَلَّمتُ ومِنکَ التَّوفیقُ وَالصَّبرُ. وأمَّا الثّانِیَةُ: فَالتَّکذیبُ وَالخَوفُ الشَّدیدُ وبَذلُکَ مُهجَتَکَ فی مُحارَبَةِ أهلِ الکُفرِ بِمالِکَ ونَفسِکَ وَالصَّبرُ عَلی ما یُصیبُکَ مِنهُم مِنَ الأَذی ومِن أهلِ النِّفاقِ وَالأَلَمِ فِی الحَربِ وَالجِراحِ. قالَ: قَبِلتُ یا رَبِّ ورَضیتُ وسَلَّمتُ ومِنکَ التَّوفیقُ وَالصَّبرُ. وأمَّا الثّالِثَةُ: فَما یَلقی أهلُ بَیتِکَ مِن بَعدِکَ مِنَ القَتلِ أمّا أخوکَ عَلِیٌّ فَیَلقی مِن اُمَّتِکَ الشَّتمَ وَالتَّعنیفَ وَالتَّوبیخَ وَالحِرمانَ وَالجَحدَ وَالظُّلمَ وآخِرُ ذلِکَ القَتلُ. فَقالَ: یا رَبِّ قَبِلتُ ورَضیتُ ومِنکَ التَّوفیقُ وَالصَّبرُ. وأمَّا ابنَتُکَ فَتُظلَمُ وتُحرَمُ ویُؤخَذُ حَقُّها غَصبا الَّذی تَجعَلُهُ لَها وتُضرَبُ وهِیَ حامِلٌ ویُدخَلُ عَلَیها وعَلی حَریمِها ومَنزِلِها بِغَیرِ إذنٍ ثُمَّ یَمَسُّها هَوانٌ وذُلٌّ ثُمَّ لا تَجِدُ مانِعا وتَطرَحُ ما فی بَطنِها مِنَ الضَّربِ وتَموتُ مِن ذلِکَ الضَّربِ. قالَ:[۷] إنّا للّه ِِ وإنّا إلَیهِ راجِعونَ قَبِلتُ یا رَبِّ وسَلَّمتُ ومِنکَ التَّوفیقُ وَالصَّبرُ [۸]. ویَکونُ لَها مِن أخیکَ ابنانِ یُقتَلُ أحَدُهُما غَدرا ویُسلَبُ ویُطعَنُ تَفعَلُ بِهِ ذلِکَ اُمَّتُکَ. قالَ: یا رَبِّ قَبِلتُ وسَلَّمتُ إنّا للّه ِِ وإنّا إلَیهِ راجِعونَ ومِنکَ التَّوفیقُ وَالصَّبرُ. وأمَّا ابنُهَا الآخَرُ فَتَدعوهُ اُمَّتُکَ لِلجِهادِ ثُمَّ یَقتُلونَهُ صَبرا [۹] ویَقتُلونَ وُلدَهُ ومَن مَعَهُ مِن أهلِ بَیتِهِ ثُمَّ یَسلُبونَ حَرَمَهُ فَیَستَعینُ بی وقَد مَضَی القَضاءُ مِنّی فیهِ بِالشَّهادَةِ لَهُ ولِمَن مَعَهُ ویَکونُ قَتلُهُ حُجَّةً عَلی مَن بَینَ قُطرَیها [۱۰] فَیَبکیهِ أهلُ السَّماواتِ وأهلُ الأَرَضینَ جَزَعا عَلَیهِ وتَبکیهِ مَلایِکَةٌ لَم یُدرِکوا نُصرَتَهُ. ثُمَّ اُخرِجُ مِن صُلبِهِ ذَکَرا بِهِ أنصُرُکَ وإنَّ شَبَحَهُ عِندی تَحتَ العَرشِ....[۱۱]
 کامل الزیارات ـ به نقل از حمّاد بن عثمان از امام صادق علیه السلام: شبی که پیامبر صلی الله علیه و آله را به آسمان بردند به او گفته شد: خداوند ـ تبارک و تعالی ـ تو را در سه چیز می‌آزماید تا شکیبایی ات را ببیند. پیامبر صلی الله علیه و آله گفت: «ای خدای من! در برابر امرت تسلیم هستم و جز به نیروی تو مرا صبری نیست. آنها چیستند. به پیامبر صلی الله علیه و آله گفته شد: نخستین آنها گرسنگی و مقدّم داشتن نیازمندان بر خود و خانواده ات است. پیامبر صلی الله علیه و آله گفت: «ای خدای من! پذیرفتم و راضی و تسلیم شدم و توفیق و صبر از توست. گفته شد: دومین چیز که باید بر آن صبر کنی تکذیب شدن و هراس شدید و جانبازی ات در جنگ با مال و جان در برابر کافران است و نیز صبر بر آزاری است که از آنان (کافران) و منافقان به تو می‌رسد و نیز درد و زخم جنگ. پیامبر صلی الله علیه و آله گفت: «ای خدای من! پذیرفتم و راضی و تسلیم شدم و توفیق و صبر از توست. گفته شد: و سومین چیز صبر بر کشتارهایی است که خاندانت پس از تو با آن رو به رو می‌شوند. برادرت علی از امّتت دشنام و زورگویی و سرزنش و ناکامی و انکار و ستم می‌بیند و در پایان هم کشته می‌شود. پیامبر صلی الله علیه و آله گفت: «ای خدای من! پذیرفتم و خشنود شدم و توفیق و صبر از توست. گفته شد: و دخترت بر او ستم می‌شود و محروم می‌گردد و حقّی را که تو برایش قرار داده ای از او غاصبانه می‌گیرند و او را در حال بارداری می‌زنند و بر او و حریم و خانه اش بدون اجازه در می‌آیند و سستی و تحقیر و خواری به او می‌رسد و جلوگیرنده ای نمی‌یابد و بر اثر زده شدن آنچه در شکم دارد سقط می‌کند و از همان زدن نیز از دنیا می‌رود. پیامبر صلی الله علیه و آله گفت: «ما از خدا هستیم و به سوی او باز می‌گردیم. ای خدای من! پذیرفتم و تسلیم شدم و توفیق و صبر از توست. گفته شد: و فاطمه از برادرت (علی) دو پسر دارد که یکی از آن دو را به نیرنگ و خیانت می‌کشند و اموالش را به غارت می‌برند و نیزه اش می‌زنند و اینها را امّتت انجام می‌دهند. پیامبر گفت: «ای خدای من! پذیرفتم و تسلیم هستم. ما از آنِ خداییم و به سوی او باز می‌گردیم و توفیق و صبر از توست. گفته شد: و امّتت پسر دیگر فاطمه را به جهاد می‌خوانند و آن گاه او را محاصره می‌کنند و می‌کشند و فرزندان و هر کس از خاندانش را که همراه اوست می‌کشند و حرمش را غارت می‌کنند. او از من کمک می‌جوید امّا قضای حتمی من در شهادت او و همراهیان اوست و کشته شدنش حجّت بر همه ساکنان سراسر زمین است. آسمانیان و زمینیان از سر بی تابی بر او می‌گریند و نیز فرشتگانی که به یاری اش نرسیده اند. سپس از صُلب او پسری می‌آید که با او تو را یاری می‌دهم و مثالِ (تصویر) او نزد من زیر عرش است....

التُّربَةُ الَّتی یُقتَلُ عَلَیها خاکی که بر آن شهید می‌شود

۴- الأمالی للطوسی عن سدیر عن أبی جعفر الباقر علیهإنَّ جَبرَییلَ علیه السلام جاءَ إلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله بِالتُّربَةِ الَّتی یُقتَلُ عَلَیهَا الحُسَینُ علیه السلام قالَ أبو جَعفَرٍ علیه السلام: فَهِیَ عِندَنا.[۱۲]
 الأمالی طوسی ـ به نقل از سَدیر از امام باقر علیه السلام ـ: جبرییل آمد و خاکی را که حسین علیه السلام بر آن شهید می‌شود برای پیامبر صلی الله علیه و آله آورد. آن خاک نزد ماست.

شَهادَتُهُ أمرٌ مَکتوبٌ شهادت او نوشته شده (حتمی) است

۵- تاریخ دمشق عن محمّد بن صالح:إنَّ رَسولَ اللّه ِ صلی الله علیه و آله حینَ أخبَرَهُ جِبریلُ علیه السلام أنَّ اُمَّتَهُ سَتَقتُلُ حُسَینَ بنَ عَلِیٍّ علیه السلام فَقالَ: یا جِبریلُ أفَلا اُراجِعُ فیهِ قالَ: لا لِأَنَّهُ أمرٌ قَد کَتَبَهُ اللّه ُ. [۱۳]
 تاریخ دمشق ـ به نقل از محمّد بن صالح ـ: پیامبر صلی الله علیه و آله هنگامی که جبرییل علیه السلام به او خبر داد که امّتش به زودی حسین بن علی علیه السلام را می‌کشند فرمود: «ای جبرییل! آیا در باره آن با خداوند گفتگو نکنم. گفت: نه زیرا موضوعی رُخدادی) است که خداوند آن را نوشته و حتمی ساخته است.

الدَّعوَةُ بِالصَّبرِ دعوت به شکیبایی

۶- کامل الزیارات عن سعید بن یسار أو غیره:سَمِعتُ أبا عَبدِ اللّه ِ الصّادِقَ علیه السلام یَقولُ: لَمّا أن هَبَطَ جَبرَییلُ علیه السلام عَلی رَسولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله بِقَتلِ الحُسَینِ علیه السلام أخَذَ بِیَدِ عَلِیٍّ علیه السلام فَخَلا بِهِ مَلِیّا مِنَ النَّهارِ فَغَلَبَتهُمَا العَبرَةُ فَلَم یَتَفَرَّقا حَتّی هَبَطَ عَلَیهِما جَبرَییلُ علیه السلام ـ أو قالَ: رَسولُ رَبِّ العالَمینَ ـ فَقالَ لَهُما: رَبُّکُما یُقرِیُکُمَا السَّلامَ ویَقولُ: قَد عَزَمتُ عَلَیکُما لَمّا صَبَرتُما قالَ: فَصَبَرا.[۱۴]
 کامل الزیارات ـ به نقل از سعید بن یسار یا غیر او ـ: شنیدم که امام صادق علیه السلام می‌فرماید: «هنگامی که جبرییل خبر شهادت حسین علیه السلام را بر پیامبر صلی الله علیه و آله فرود آورد پیامبر صلی الله علیه و آله دست علی علیه السلام را گرفت و مدّتی طولانی از روز را با او خلوت کرد و گریه بر آنها غلبه کرد و جدا نگشتند تا آن که جبرییل ـ یا فرمود: فرستاده خدای جهانیان ـ بر آنها فرود آمد و به آن دو گفت: خدایتان سلام می‌رساند و می‌فرماید: تصمیم حتمی من شکیب ورزیدن شماست. پس آن دو شکیب ورزیدند.

 

پی‌نوشت‌ها:

[۱] قال المجلسی قدس سره: «إنّ العلیّ الأعلی» أی رسوله جبرییل أو یکون الترایی کنایة عن غایة الظهور العلمی. وحُسن الصورة: کنایة عن ظهور صفات کماله تعالی له. ووضعُ الید: کنایة عن إفاضة الرحمة (بحار الأنوار: ج ۴۴ ص ۲۳۸)

[۲] النِّکال: العقوبة التی تَنْکُل الناس عن فعل ما جعلت له جزاءً (النهایة: ج ۵ ص ۱۱۷ «نکل.»)

[۳] کامل الزیارات: ص ۱۴۷ ح ۱۷۴ بحار الأنوار: ج ۴۴ ص ۲۳۸ ح ۲۹

[۴] علّامه مجلسی می‌گوید: مُراد از والای والایان (العلیّ الأعلی) جبرییل علیه السلام است و «جلوه گر شدن» کنایه از نهایت تجلّیِ علمی است و «نیکویی صورت» کنایه از تجلّی صفات کمال خداوند متعال برای اوست و «دست نهادن کنایه از سرازیر کردن رحمت است.»

[۵] الکافی: ج ۱ ص ۵۲۷ ح ۳ کمال الدین: ص ۳۱۰ ح ۱۰۸ الغیبة للطوسی: ص ۱۴۵ ح ۱۰۸ عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج ۱ ص ۴۳ ح ۲ الاحتجاج: ج ۱ ص ۱۶۴ ح ۳۳ وفیه «خازن علمی» بدل «خازن وحیی» الاختصاص: ص ۲۱۱ الغیبة للنعمانی: ص ۶۴ ح ۵ الفضایل: ص ۹۷ إعلام الوری: ج ۲ ص ۱۷۶ الصراط المستقیم: ج ۲ ص ۱۳۷ المناقب لابن شهرآشوب: ج ۱ ص ۲۹۷ وفیه «عن جابر بن عبد اللّه قال للإمام الباقر علیه السلام » وفیه «أکرم» بدل «أفضل بحار الأنوار: ج ۳۶ ص ۱۹۶ ح ۳.

[۶] الأثَرةُ ـ بفتح الهمزة والثاء ـ: الاسم من آثر یؤثر إیثارا: إذا أعطی (النهایة: ج ۱ ص ۲۲ «أثر»)

[۷] فی المصدر فی هذا المورد والمورد الذی بعده: «قلت» والتصویب من بحار الأنوار.

[۸] فی المصدر فی هذا المورد والمورد الذی بعده: «ومنک التوفیق للصبر والتصویب من بعض نسخ المصدر و بحارالأنوار و بقرینة ما مرّ من مقاطع الحدیث.

[۹] الصَّبْر: نَصبُ الإنسانِ لِلقَتل... وأصلُ الصَّبْرِ الحَبسُ (لسان العرب: ج ۴ ص ۴۳۸ «صبر»)

[۱۰] القُطر ـ بالضمّ ـ: الناحیة والجانب (الصحاح: ج ۲ ص ۷۹۵ «قطر»)

[۱۱] کامل الزیارات: ص ۵۴۸ ح ۸۴۰ بحار الأنوار: ج ۲۸ ص ۶۱ ح ۲۴.

[۱۲] الأمالی للطوسی: ص ۳۱۶ ح ۶۴۰ بحار الأنوار: ج ۴۵ ص ۲۳۱ ح ۲ وراجع: کامل الزیارات: ص ۱۳۲ ح ۱۵۰.

[۱۳] تاریخ دمشق: ج ۱۴ ص ۱۹۷ ح ۳۵۳۹ شرح الأخبار: ج ۳ ص ۱۴۲ ح ۱۰۸۵ نحوه.

[۱۴] کامل الزیارات: ص ۱۲۱ ح ۱۳۲ بحار الأنوار: ج ۴۴ ص ۲۳۱ ح ۱۵.


 

//