مفهوم انتظار، ثمره و لوازم آن!
أللّهُمَّ إنّا نَشْکوُا إلَیْکَ فَقْدَ نَبیِّنا وَ غَیْبَهَ إمامِنا
مقدمه:
انتظار، واژهای پر معنی برای منتظِر است که شدت آن، اهمیت و جایگاه منتظَر را در دیدگاه او میرساند. انتظار، روحی آمیخته با عشق و ایمان به محبوب حقیقی است، که همیشه در دل مؤمن یاد محبوب را زنده میکند. انتظار، دست خواهش و التماسی است که پیوسته محبوب را میخواند تا آن که او دستگیری کند. و بالاخره، انتظار، نگاه محزون منتظِر بر روزنه امید است، تا سرانجام روزی محبوب را ملاقات کند و آب وصال بر آتش فراق ریخته شود.
آنچه مسلم است اکنون در دورانی زندگی میکنیم که دوران غیبت امام زمان ما است، و از نعمت حضور او به گونهای که همه از فیض دیدار و ملاقات او بهرهمند شوند محروم هستیم. ولی باید دانست که این غیبت بیپایان نخواهد بود و پس از مدتی به اراده خداوند، زمانه غیبت به اتمام خواهد رسید و حجت خدا ظهور خواهد کرد تا دنیا را با قدرت الهی خویش به سوی عدالت، سعادت و کمال رهنمون سازد. اما در این زمان وظیفه ما بر یاری و انتظار آن حضرت میباشد. چرا که این انتظار، شرط دوستی و نیز وظیفه ما در برابر آن حضرت است، که در احادیث و روایات رسیده فضایل زیادی نیز برای آن نقل شده است.
معنی انتظار:
انتظار مصدر باب افتعال از ریشه ((نظر)) و به معنی ((به توجه نشستن، به نگاه نشستن)) میباشد که واژهای کاملا آشکار و بدیهی است، و بر معنی خود دلالت میکند. و در اصطلاح به این معنی است که: وقتی شخصی غایب میشود، یا به مسافرت میرود و قرار است که باز گردد، دوستان او چشم به راه هستند تا او با سلامتی و موفقیت بازگردد. در احادیث و روایات، این واژه با همین معنی برای انتظار حضرت مهدی(عج) در دوران غیبت ذکر شده است، که باید مؤمنین منتظر او باشند تا ایشان ظهور کند. یعنی ذکر و یاد او را بر لسان و در دل خویش داشته باشند و همواره متوجه او باشند و آمدنش را انتظار بکشند. و البته هر قدر که شدت این انتظار بیشتر باشد، توجه شخص منتظر به ساحت قدس حضرت حجت(عج) و همچنین یاد و حبّ ایشان در دل وی بیشتر خواهد بود.
پس انتظار، روحی آمیخته با عشق و ایمان و تجلی یاد امام زمان(عج) در وجود منتظِر است، که مؤمنین باید همواره به آن بپردازند. ولی ناگفته پیداست که شخص منتظِر در کنارِ ((انتظار)) باید به تمامی اعمال و تکالیف دینی خود از قبیل نماز، روزه، حج، زکات، امربه معروف، نهی از منکر و.. عمل کند. چرا که کوتاهی و تقصیر در انجام کارهای صواب و سستی در ممانعت از کارهای غیر صواب، با روح انتظار منافات داشته و در تناقض خواهد بود. ولی، انتظار نیز خود عملی است در کنار این اعمال و بلکه افضل همه آنها. چرا که پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) میفرمایند:
((أفْضَلُ أعْمالِ أمَّتی إنْتِظارُ فَرَجٍ مِنَ اللِه عَزَّ وَ جَلَّ)) (۱)
ترجمه: ((والاترینِ اعمال و برترین کارهای امت من انتظار فرج از خدای عزّ و جل میباشد.))
بنابراین شخص منتظِر باید با انتظار کشیدن، یاد امام زمان(عج) و حبّ او را در دل خویش زنده کند و به همراهی روح ایمان، پیوسته به اعمال و تکالیفی که خداوند بر عهده او گذاشته است جامه عمل بپوشاند. که به این وسیله روح انتظار در وجود او تقویت شده و در پرتو آن نیز از توجه امام زمان(عج)، انشاءالله، برخوردار میشود.
ثمره انتظار:
چون انتظار افضل همه اعمال است، پرداختن به آن رضایت خدای تبارک و تعالی و نیز خشنودی پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه طاهرین علیهم السلام را در پی خواهد داشت. و نیز انتظار سبب تقویت روح ایمان در فرد شده، موجب میشود تا منتظِر، با ایمان بیشتری در مسیر عبودیت خداوند تلاش کند و در نتیجه از مواهب و فیوضات الهی بیشتری برخوردار شود. انتظار سبب تقویت رابطه قلبی او با امام زمان(عج) میشود، که همین امر موجب میگردد تا همواره به فکر و یاد او باشد، در جهت او حرکت کند، به سوی او گام بردارد و برای رضایت او سعی و کوشش کند. و چون این ارتباط دو طرفه است، توجه و عنایت امام زمان(عج) در قبال او نیز بیشتر خواهد بود و همین موجب میشود تا منتظِر در پناه امام(علیه السلام) و در سایه او به زندگی خویش ادامه دهد، و به سعادت، موفقیت و کمالات بیشتری دست یابد.
منزلت منتظِر:
در احادیث و روایات رسیده از اهل بیت علیهم السلام، ثواب زیاد و فضیلت والایی برای کسی که منتظِر ظهور امام زمان(عج) بوده و انتظار میکشد، نقل شده است. به گونهای که شخص منتظِر را همسان و برابر با کسی معرفی میکند که در راه خدا جهاد کرده و در آن راه نیز در خون خود غلتیده است. در این زمینه امام صادق(علیه السلام) از پدرانش از امیرالمؤمنین(علیه السلام) نقل میکند که ایشان فرمود: ((منتظِر امر ما، همانند کسی میباشد که در جهاد در راه خدا به خون خود بغلتد.)) (۲) و نیز موقعیت کسی که با اعتقاد به امامت بمیرد در حالی که منتظر امام زمان(عج) است، همانند موقعیت کسی است که در خدمت امام زمان(عج) و در خیمه او ایستاده است. امام صادق(علیه السلام) در این زمینه میفرماید: ((هر کس از شما با اعتقاد به امامت بمیرد و در انتظار باشد، همچون کسی است که در خیمه خود حضرت قایم(عج) بوده است.)) (۳)
انتظار، شرط دوستی:
محبت و دوستی اهل بیت علیهم السلام یکی از مهمترین وظایفی است که بر عهده ما نهاده شده و در قرآن کریم نیز اجر و مزد رسالت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) شمرده شده است. وقطعی است، هنگامی که انسان کسی را دوست داشته باشد و پیوسته با عشق و محبت او زندگی کند، اگر مدتی از وی دور شود و یا محبوب او چند روزی به سفر رفته و غایب شود، چون او را دوست دارد از روی عشق و علاقه به انتظار وصل او مینشیند. و هر قدر که این دوستی و محبت بیشتر باشد، آتشِ انتظارِ رسیدن به محبوب در دل او بیشتر زبانه خواهد کشید. چون ما باید امام زمان خود را دوست داشته و نسبت به وجود مقدس ایشان محبت داشته باشیم، لازمه این دوستی انتظار ایشان خواهد بود.
انتظار به عنوان یک تکلیف:
و نیز باید دانست که مؤمنین و منتظرین در برابر امام زمان خویش وظایف و تکالیفی را بر عهده دارند که در دوران غیبت باید به آنها پرداخته و به این طریق خشنودی خدا، پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه طاهرین علیهم السلام را کسب کنند. یکی از این تکالیف که مؤمنین به آن امر شدهاند، انتظار ظهور امام زمان است. و چون ظهور حضرت مهدی(عج) هر زمان که خداوند بخواهد صورت خواهد گرفت، این انتظار باید همیشگی باشد. و فقط مختص روزهای جمعه و یا به هنگام بروز علایم خاصی که به علایم ظهور مشهورند نباید باشد. چرا که تکلیف شیعیان انتظار ((ظهور)) است نه انتظار وقوع ((علامات ظهور)). زیرا فقط برخی از این علایم وقوع قطعی دارند و آنها هم مقارن و یا همزمان با ظهور صورت خواهند گرفت و بقیه احتمال دارد که واقع شوند و یا واقع نشوند. و چون زمان ظهور را احدی جز خدای متعال نمیداند، وقت معینی برای ظهور تعیین نشده است. ولی ممکن است که هر لحظه واقع شود، پس بنابراین انتظار مربوط به آن نیز باید همیشگی و هر لحظه باشد. در این زمینه امام صادق(علیه السلام) میفرمایند:
((تَوَقَّعْ أمْرَ صاحِبِکَ لَیْلَکَ وَ نَهارَکَ)) (۴)
ترجمه: ((شب و روز چشم به راه آمدن مولایت باش.))
انتظار در قرآن کریم:
خداوند متعال در برخی از آیات قرآن مسأله انتظار را بیان کرده و اهمیت آن را بیش از پیش جلوهگر ساخته است. در این آیات خداوند بندگان خویش را به انتظار امر میکند و سپس خود را هم جزء منتظران قرار میدهد. خداوند در سوره مبارکه یونس آیه ۲۰ میفرماید:
((فَانْتَظِروُا إنّی مَعَکُمْ مِنَ الْمُنْتَظِرینَ))
ترجمه: ((انتظار بکشید که من هم با شما از منتظرانم.))
راوی گوید از امام رضا(علیه السلام) درباره فَرَج سؤال نمودم، حضرت فرمودند: ((به راستی که خداوند میفرماید: در انتظار باشید که من هم با شما از منتظرانم.)) (۵) پس با توجه به اهمیتی که انتظار امام زمان دارد، بر مؤمنین است که همواره منتظر آن حضرت باشند تا آن که ایشان ظهور کند و دنیا را پر از قسط و عدل کند همان گونه که پر از ظلم و جور شده باشد.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
پینوشتها:
۱-کمال الدین و تمام النعمه ج۲ ص ۳۵۷. ۴- مکیال المکارم باب ۸ ص ۱۵۷.
۲-کمال الدین و تمام النعمه ج۲ ص ۳۵۸. ۵- کمال الدین و تمام النعمه ج ۲ ص ۳۵۸.
۳-کمال الدین و تمام النعمه ج۲ ص ۳۵۷.