امام هادی علیه السلام فرزند خویش را که در هشتم ربیع الثانی۲۳۲ ه. ق در مدینه دیده به جهان گشود به یادِ عموی بزرگوارشان که «ریحانه الرسول» و «سید جوانان بهشت» و پرتوافشان سخاوت و زیبایی و کرامت بود «حسن» نامیدند و کنیه او را «ابومحمّد» نهادند.
امام حسن عسکری علیه السلام در سال ۲۵۴ ه. ق پس از شهادت پدر ارجمندشان بر مَسند امامت نشستند و این در حالی بود که از حیات پر برکتشان ۲۲ بهار میگذشت. مدّت امامت آن حضرت ۶ سال و عمر شریفشان ۲۸ سال است. امام عسکری علیه السلام در هشتم ربیع الاوّل سال ۲۶۰ ه . ق به دسیسه معتمد عبّاسی مسموم شدند و به شهادت رسیدند. مرقد مطهّر آن امامِ هُمام در کنار پدر بزرگوارشان در شهر سامرّا قرار دارد.
سیمای امام عسکری علیه السلام را چنین توصیف کرده اند: «امام گندمگون درشت چشم نیکوقامت خوب روی وخوش اندام بود و هیبت و جلالی تمام داشت». امام عسکری« علیه السلام» در اَوان کودکی بودند که همراه پدر گرامی شان توسّط متوکل عبّاسی از مدینه به سامرّا تبعید گردیدند و به دلیل سکونت اجباری توسط حکومت وقت در مرکز عَسکر (لشگرگاه) ایشان و پدر بزرگوارشان «عسکریین» لقب یافته اند. از القاب دیگر حضرت «ابن الرضا» «سراج» «نقی» و «زکی» است.
خورشید وجود امام عسکری علیه السلام در دامان مادری تابیدن گرفت که از بانوان پارسا و دانشمندِ زمانِ خویش بود. زُلالی مادر آن حضرت را همین بس که چون آن بانوی پاک به همسری امام هادی علیه السلام درآمد آن حضرت در شأن او فرمودند: «[تو] پاک شده از هر آفت و نقص و پلیدی و ناپاکی هستی». مادر امام عسکری علیه السلام دارای نامهای متعدّدی میباشند از جمله: حُدَیث سوسن و جدّه ـ مادر بزرگ حضرت مهدی(عج) ـ.
امام عسکری علیهالسلام در دوران حیات مبارکش با وجود همه این فشارها و نظارتها و مراقبتهای بیوقفه حکومت عباسی یک سلسله فعالیتهای سیاسی و اجتماعی و علمی در جهت حفظ اسلام و مبارزه با افکار ضداسلامی انجام میداد که میتوان آنها را بدینگونه خلاصه کرد:
۱. کوششهای علمی در دفاع از آیین اسلام و رد اشکال ها و شبهههای مخالفان و نیز تبیین اندیشه صحیح اسلامی
۲. ایجاد شبکه ارتباطی با شیعیان مناطق مختلف از طریق تعیین نمایندگان و اعزام پیکها و ارسال پیامها
۳. فعالیتهای سرّی سیاسی با وجود تمام نظارتها و مراقبتهای حکومت عباسی
۴. حمایت و پشتیبانی مالی از شیعیان بهویژه یاران خاص خود
۵. تقویت و توجیه سیاسی رجال و عناصر مهم شیعه در برابر مشکلات
۶. استفاده گسترده از آگاهی غیبی برای جلب منکران امامت و دلگرمی شیعیان
۷. (و از همه مهمتر) آمادهسازی شیعیان برای دوران غیبت فرزند خود امام دوازدهم.
از آنجا که غایب شدن امام و رهبر یک حادثه نامأنوس بود و تحمل مشکلات دوران غیبت برای مردم دشوار مینمود پیامبر اسلام و امامان پیشین بهتدریج مردم را با این موضوع آشنا میساختند و افکار را برای پذیرش آن آماده میکردند.
این تلاش در عصر امام هادی و امام عسکری- علیهماالسلام- که زمان غیبت نزدیک میشد به صورت محسوستری به چشم میخورد چنانکه در زندگی امام هادی -علیهالسلام- آن حضرت اقدامات خود را نوعاً توسط نمایندگان انجام میدادند و کمتر شخصاً با افراد تماس میگرفتند.
این معنا در زندگی امام حسن عسکری علیهالسلام جلوه بیشتری یافت زیرا امام از یکسو با وجود تأکید بر تولد حضرت مهدی -عجلاللهفرجه- او را تنها به شیعیان خاص و بسیار نزدیک نشان میداد و از سوی دیگر تماس مستقیم با خود آن حضرت روزبهروز محدودتر و کمتر میشد تا آنجایی که حتی سخنان خود را با اصحاب از پشت پرده بیان میکردند و حتی در خود شهر سامرا نیز به مراجعات و مسائل شیعیان از طریق نامه یا توسط نمایندگان خویش پاسخ میدادند.
بدینترتیب آنان را برای تحمل اوضاع و شرایط و تکالیف عصر غیبت و ارتباط غیرمستقیم با امام آماده میساختند. این همان روشی است که بعدها امام دوازدهم در زمان غیبت صغری در پیش گرفتند و شیعیان را بهتدریج برای دوران غیبت کبری آماده ساختند.
/